Gęsiówka alpejska

Gęsiówka alpejska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	gęsiówka
Gatunek	gęsiówka alpejska
	Nazwa systematyczna
	Arabis alpina L.; Sp. pl. 2:664. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gęsiówka alpejska^[4] (Arabis alpina L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych^[3].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Gatunek głównie arktyczno-alpejski. Występuje w północnych regionach Ameryki Północnej (prowincje Quebec i Northwest Territory w Kanadzie), na Grenlandii, w górach Europy, tundrze Półwyspu Skandynawskiego, na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym(przez Azję Mniejszą, Kaukaz po Himalaje. Zanotowano występowanie także w Algierii i Maroku w Afryce Północnej^[5]. W Polsce występuje w Tatrach i na Babiej Górze, przy czym dolinami rzecznymi dochodzi do pasma Policy i Pienin, a także w Karkonoszach. W Tatrach jest częsty^[6]. Jest uprawiana jako roślina ozdobna^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój: Tworzy luźne darnie. Gatunek bardzo zmienny pod względem kształtu liści, wielkości kwiatów czy owoców.
Łodyga: Posiada liczne rozłogi, zakończone różyczkami liści. Pędy kwiatowe wysokości do 30 cm. Jest przeważnie gwiazdkowato owłosiona, czasami tylko naga. Oprócz pędów kwiatowych tworzy także pędy płonne^[6]
Liście: Jajowate lub sercowate, brzeg blaszki liściowej grubo ząbkowany (ząbki ostro zakończone). Dolne liście są zaostrzone. Liście łodygowe mają uszaste, wąsko oskrzydlone nasady^[7].
Kwiaty: Białe, zebrane w gęste grona. 4 jajowate i rozwarte płatki korony o długości 7–11 mm. Na szypułkach kwiatowych gwiazdkowate włosy wyrastające na trzoneczkach o długości ok. dwukrotnie mniejszej od ich grubości^[7].
Owoc: Luźno osadzona i odstająca łuszczyna o długości 3–5 cm. Łuszczyna jest spłaszczona z płaskimi klapami i słabo widocznym środkowym nerwem. Nasiona oskrzydlone bardzo wąską błoną^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, oreofit, chamefit. Rośnie na wilgotnych i skalistych miejscach; na wilgotnych skałach i piargach, nad potokami. Spotkać ją można zarówno na granitowym, jak i wapiennym podłożu. W Tatrach występuje od podnóża niemal po najwyższe szczyty. Kwitnie od maja do sierpnia^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Thlaspietalia rotundifolii^[8]. Liczba chromosomów 2n = 16^[9].

Zmienność

Występuje w dwóch podgatunkach^[5]:

Arabis alpina L. subsp. alpina
Arabis alpina L. subsp. caucasica (Willd.) Briq. Przez niektórych botaników jest uważany za odrębny gatunek – gęsiówkę kaukaską (Arabis caucasica Willd.)

Zastosowanie edytuj

Roślina ozdobna – uprawiana na rabatach i w ogródkach skalnych. Równie dobrze nadaje się do obsadzania murków i na obwódki. Wymaga słonecznego stanowiska. Uprawiana jest z nasion lub sadzonek. W uprawie kwitnie w miesiącach kwiecień-maj następnego roku od wysiewu nasion.

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-01-12].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-01-12].

[mirek-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[4]

[3]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]