Gabrasowie
Gabrasowie (grec. Γαβρᾶς) – bizantyńska rodzina i dynastia pochodzenia ormiańskiego, książęta państwa Teodoro na Krymie w latach od około 1362 do 1475 roku.
Historia edytuj
Ród był zapewne pochodzenia ormiańskiego[1]. Był jedną z najbogatszych rodzin w Poncie, związani byli z Trapezuntem[2]. Trapezunt w okresie rządów Komnenów (1081-1180) stał się w rzeczywistości lennem rodziny Gabrasów. Teodor Gabras i jego synowie: Grzegorz Gabras i Konstantyn Gabras pełnili funkcje duksów Trapezuntu. Jeden z członków rodu Ikhtiyar al-Din Hasan ibn Gabras był wielkim wezyrem Sułtanatu Seldżuków w Anatolii. Przypuszcza się, że w XII wieku Gabrasowie zostali zesłani do Chersonezu na Krymie za udział w spisku przeciw cesarzowi. Po jakimś czasie udało im się opanować tron w Mangupie[3]. Najstarsze wzmianki o księstwie Teodoro i jego ówczesnym władcy Demetriuszowi pochodzą z 1362 (inskrypcja) i z 1363, przy czym mówi się w nich o już istniejącym księstwie i biorącym udział w walkach, dlatego sam organizm państwowy musiał powstać trochę wcześniej. Panującą religią w ich państwie było prawosławie, językiem był język grecki, a początkowa nazwa to Teodoro-Mangup. Stefan Gabras w 1391 lub 1403 wyemigrował wraz z synem Grzegorzem do Moskwy. Tam obaj wstąpili do monasterów. Jego syn Grzegorz ufundował Monaster Simonowski w Moskwie. Rosyjska rodzina Gołowinów twierdziła, że wywodzi się od jego potomków. Pod koniec XIV w. wojska Tamerlana zniszczyły większość Krymu, w tym i Teodoro. W następnych latach jeden z czołowych władców w historii Teodoro, książę Aleksy I Gabras dokończył odbudowę zrujnowanego państwa i zaczął ekspansję terytorialną, co doprowadziło do wojen z genueńską wówczas Kaffą w okresie 1422-1424 i 1433-1441, toczonych ze zmiennym szczęściem i zakończonych bez istotnych nabytków lub strat terytorialnych obu stron. Pomiędzy władcami Teodoro a cesarzami Trapezuntu istniały ścisłe powiązania polityczne, religijne i małżeńskie. Córka Aleksego I Gabrasa - Maria z Gotii była pierwszą żoną ostatniego cesarza Trapezuntu Dawida II Wielkiego Komnena (1458-1461). Z kolei jej siostra - Maria z Mangup była drugą żoną hospodara Mołdawii Stefana III Wielkiego. Pod koniec maja 1475 na Krym przybyła armia i flota turecka, którą dowodził Gedik Ahmed Pasza. Turcy zdobyli Kaffę i inne włoskie posiadłości na Krymie, a następnie przez pół roku bez skutku oblegali Mangup. Dopiero w grudniu tego roku, oblegające wojska zdołały podstępem wedrzeć się do miasta, dokonać rzezi jego mieszkańców i zlikwidować zarówno panujący ród, jak i samo księstwo.
Książęta Teodoro edytuj
- Demetriusz Gabras około 1362–1368
- ?
- Basilios Gabras
- Stefan Gabras ?–1402 (syn Basiliosa)
- Aleksy I Gabras 1402–1434 (syn Stefana)
- Aleksy II Gabras 1434–1444 (syn Aleksego I)
- Jan Gabras 1444–1460 (syn Aleksego I)
- ? 1460-1471
- Izaak Gabras 1471–1474 (syn Aleksego I)
- Aleksander Gabras 1474- grudzień 1475 (syn Aleksego II)
Bibliografia edytuj
- Michael Angold, Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, przeł. Władysław Brodzki, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1993.
- Alexander Vasiliev, The Goths in the Crimea, Cambridge, Massachusetts: The Mediaeval Academy of America 1936.
- Anthony M. Bryer, A Byzantine Family: The Gabrades, c. 979- c. 1653, „University of Birmingham Historical Journal” 12 (1970), s. 164-187.
- Anthony M. Bryer, Sterios Fassoulakis, Donald M. Nicol, A Byzantine Family: the Gabrades, An Additional Note, „Byzantinoslavica” 36 (1975), s. 38–45.
- Alexander Kazhdan, Anthony Cutler, Gabras [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, ed. by Alexander Kazhdan, New York – Oxford: Oxford University Press 1991, t. 2, s. 812, ISBN 978-0-19-504652-6.
- Васильев А. В., Автушенко М. Н., Загадка княжества Феодоро, Севастополь 2006.
- Фадеева Т. М., Шапошников А. К., Княжество Феодоро и его князья, Симферополь 2005.
- Краткая история Феодоро и главы, посвященные культуре и искусству средневекового Крыма на сайте авторов книги «Загадка княжества Феодоро»
- О. А. Гавриленко. Феодоро // Юридична енциклопедія. Т.6. Т-Я. — К.: Вид-во «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 2004. — С. 265—266.
- Кесмеджи П.А., Кесмеджи Г.П., Княжество Феодоро, Симферополь 1999.
Linki zewnętrzne edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Anthony Cutler, Alexander Kazhdan, Gabras [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, ed. by. Alexander Kazhdan, New York – Oxford: Oxford University Press 1991, t. 2, s. 812.
- ↑ Michael Angold, Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, przeł. Władysław Brodzki, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1993, s. 130, 150-151, 154, 216
- ↑ Alexander Vasiliev, The Goths in the Crimea, Cambridge, Massachusetts: The Mediaeval Academy of America 1936.