Wikipedia

Garlica Murowana

wieś w województwie małopolskim

Garlica Murowana – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[4].

Garlica Murowana
wieś
Ilustracja
Dwór w Garlicy Murowanej
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Wysokość

ok. 239–303 m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2023)

409[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-087[3]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344188

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, w centrum znajduje się punkt z opisem „Garlica Murowana”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Garlica Murowana”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Garlica Murowana”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Garlica Murowana”
Ziemia50°08′22″N 19°55′38″E/50,139444 19,927222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie edytuj

Garlica Murowana położona jest nad potokiem Garliczka (Naramka), lewym dopływem Białuchy[5]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej obszar ten leży na południowo-wschodnim krańcu Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)[6]. Obszar wsi w całości położony jest ponadto na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[7].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w centralnej części gminy Zielonki, około 8,5 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[5][8]. Graniczy z następującymi miejscowościami gminy[5]:

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 192,52 ha[9] Garlica Murowana jest jedną z mniejszych miejscowości gminy Zielonki, zajmującą 3,96% jej obszaru[5][10][a].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-wschodnim krańcu (w pobliżu ul. Królewskiej) na wysokości około 303 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-zachodnim, w korycie Garliczki, na wysokości około 239 m n.p.m.[5][8].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Kalendarium edytuj

  • 1254–1263 – Norbertanki kupiły część Garlicy z folwarkiem za 30 grzywien. (Rajman, 1993);
  • 1263 – Panny Zwierzynieckie (Norbertanki) oddały kapitule krakowskiej folwark Garlicy za 33 grzywny. Prawdopodobnie nie przynosił on dochodów. (Rajman, 1993);
  • 1274 – kapituła krakowska udziela Zachariaszowi zezwolenia na lokację na prawie niemieckim nowej osady w części swej wsi zwanej Gardlic (Myczkowski, 1980);
  • 1350–1351 – w dokumentach występuje Gardlicza Theutonicalis (Myczkowski,1980);
  • 1357–1379 – współwłaścicielem wsi Gardlicza Piotr (Myczkowski, 1980);
  • 1363 – właścicielem części Garlicy zwanej Garlicza Wyerzinkonis Wierzynek (Krzepela, l9l5);
  • 1379–1398 – przy Garlicza Thomkonis występują Piotr, Miczko i Michał – Bracia (Krzepela, 1915);
  • 1385–1388 – w dokumentach występuje Miczko lub Mikołaj z Garlicy i Bieganowa (Myczkowski, 1980);
  • 1388–1400 – właścicielem Gardlicza Wyerzinkonis Mik (Miczko) i syn jego Janusz i Tomas (Krzepela, 1975);
  • 1397–1400 – współwłaścicielem wsi Garlicza Jan (Janus, Hanus,Jaschco,Werzing, Hanus Werzingi lub Wierzynek), syn Miczka Werzing de Garlicz. (Myczkowski, 1980);
  • 1399 – przy Gardliczu Wyerzinkonis wymieniany Tom Wierzynek h. Łagoda (Krzepela, 1915);
  • 1400 – Jan ,Tomasz i Mik., synowie Mikołaja (Miczka) Wierzynka dokonują podziału dóbr. Garlicę w tym podziale (wraz z częścią Garlicy Duchownej) otrzymuje Jan. (Krzepela, 1915);
  • 1413 – w dokumentach występuje Garlicza Maior (późniejsza Murowana). (Myczkowski, 1980);
  • 1419 – przy Gardlicza Thomkonis wymieniany Jan r 1447 Helwig i Stan de Gardlicza. h. Prawdzic. (Krzepela, 1915);
  • 1425–1447 – właścicielem Gardlicza Thomkonis Piotr, Miczko i Michał (druga generacja o tych samych imionach) (Krzepela, 1915);
  • 1429 – Hanus Werzing de Garlicza ma sprawę z Bernardem z części wsi zwanej Gardlicza Petri (Myczkowski, 1980).

Demografia edytuj

Liczba mieszkańców Garlicy Murowanej w okresie ostatnich dwudziestu lat zwiększyła się o około 25%, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2020.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Zabytki edytuj

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[16].

Lamus w Garlicy powstał na początku XVII wieku. Pierwotnie był on budynkiem bramnym drewnianego dworu. Z czasem został przystosowany do pełnienia funkcji lamusa, a bramę zamurowano.
W XIX wieku wzniesiono obok klasycystyczny dwór, dziś już nieistniejący.
W dawnym budynku gospodarczym przebudowanym w latach 90. XX wieku znajduje się obecnie biuro gospodarstwa eksperymentalnego Akademii Rolniczej w Krakowie.

Lamus jest niewielkim, piętrowym budynkiem, na planie kwadratu. Zwieńczony jest dachem namiotowym, krytym dachówką. Na piętro prowadzą zewnętrzne, drewniane schody z galeryjką. Od tyłu lamusa wyraźnie widoczny jest duży, rustykowany portal. Jest on pozostałością po przejeździe. Okna posiadają bardzo skromne, kamienne obramienia renesansowe. Wewnątrz, na parterze i na piętrze, znajdują się dwa pomieszczenia. Dolne (dawna sień) posiada sklepienie kolebkowe, na piętrze strop jest płaski, drewniany.

Dawny dwór z XIX wieku został zniszczony w latach 70. i 80. XX wieku przez ówczesnego właściciela zespołu dworskiego Akademię Rolniczą w Krakowie. Dwór w swej architekturze był bardzo podobny do dworu w Glanowie. Do dworu przylega, klasycystyczna brama wjazdowa z XVIII wieku.

  • Krzyż przy drodze powiatowej (Kraków – Michałowice). Krzyż z namalowanym na blasze (prawdopodobnie wyklepanej z miedzi) wizerunkiem Chrystusa jest osłonięty drewnianym daszkiem. Według miejscowej legendy został postawiony na pamiątkę panującej niegdyś zarazy w miejscu grzebania jej ofiar. Z czasem posadzono tam cztery kasztanowce, dla ochrony miejsca pochówku.

20 września 2001, po renowacji w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie, odbyła się uroczystość poświęcenia krzyża przez biskupa Kazimierza Nycza, z udziałem byłego wójta gminy Marka Nawary oraz wiernych.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.
  2. ↑ Informacja niewiarygodna – biorąc pod uwagę dane Spisu wojskowego ludności Galicji z roku 1808, także jeśli chodzi o liczbę domów, w tabeli źródłowej prawdopodobnie zamieniono Garlicę Murowaną z Garlicą Duchowną, dla której wyszczególniono 24 mieszkańców.
  3. ↑ budynek dworu skreślony decyzją z dnia 26.11.2018 r.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31759
  2. ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 255 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ a b c d e Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-10-02].
  6. ↑ Garlica Murowana na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-10-02].
  7. ↑ Garlica Murowana na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-10-02].
  8. ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-10-02].
  9. ↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-10-02].
  10. ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-10-02].
  11. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  12. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  13. ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  14. ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
  15. ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  16. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03].

Bibliografia edytuj

  • Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Garlica_Murowana&oldid=72664885”