Trojanowice (województwo małopolskie)
Trojanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[4].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
ok. 244–328 m n.p.m. |
| Liczba ludności (31.12.2023) |
920[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-087[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0344337 |
Położenie na mapie gminy Zielonki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°08′28″N 19°54′38″E/50,141111 19,910556[1]
| |
W Trojanowicach działa Jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Położenie edytuj
Trojanowice położone są w dolinie przepływającej wzdłuż zachodniej granicy miejscowości rzeki Prądnik (Białucha), lewego dopływu Wisły[5], częściowo w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego[a], a po części na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[6]. Obszar ten według regionalizacji fizycznogeograficznej znajduje się w południowo-wschodniej części Wyżyny Olkuskiej (341.32), należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)[7].
Po zachodniej stronie wsi przebiega droga wojewódzka nr 794 (Kraków – Skała)[5].
Pod względem administracyjnym Trojanowice zlokalizowane są w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w zachodniej części gminy Zielonki, około 9 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczą z następującymi miejscowościami[5][8]:
- Garliczka (gmina Zielonki) od północnego wschodu,
- Garlica Duchowna (gmina Zielonki) od wschodu,
- Garlica Murowana (gmina Zielonki) od wschodu i południowego wschodu,
- Zielonki (gmina Zielonki) od południa,
- Pękowice (gmina Zielonki) i Giebułtów (gmina Wielka Wieś) od zachodu,
- Januszowice (gmina Zielonki) od północnego zachodu.
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 211,27 ha[9] Trojanowice są średnią co do wielkości miejscowością w gminie Zielonki obejmującą 4,35% powierzchni gminy[5][8][b].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północnych krańcach, przy granicy z Januszowicami (ul. Miechowska), na wysokości około 328 m n.p.m., a położony najniżej na krańcu zachodnim, w korycie Białuchy (na styku granic Trojanowic, Pękowic i Zielonek), na wysokości około 244 m n.p.m.[5][8]
Pod względem historycznym w drugiej połowie XVI wieku wieś położona była w powiecie proszowickim województwa krakowskiego[10] i należała do wielkorządów krakowskich[11]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.
Toponimia edytuj
Nazwa miejscowości należy do licznej w Małopolsce grupy nazw dzierżawczych, utworzonych od imienia posiadacza lub założyciela osady lub patronimicznych, oznaczających mieszkańców wsi, stanowiących potomstwo lub poddanych założyciela (Trojana). Według badaczy miejscowości o tego typu nazwach, były zakładane od połowy XIII wieku.
Historia edytuj
W okresie rozbiorów Trojanowice należały do zaboru austriackiego. Wielu mieszkańców wsi służyło w CK armii. W czasie I wojny światowej walczyli po przeciwnej stronie, niż ich krewni z pobliskich wsi należących do zaboru rosyjskiego.
W 1926 roku wielu mieszkańców wsi podpisało się pod Polską Deklaracją o Podziwie i Przyjaźni dla USA. W okresie II wojny światowej wielu mieszkańców wsi służyło w szeregach Armii Krajowej.
Demografia edytuj
Liczba mieszkańców Trojanowic w okresie ostatnich dwudziestustu lat zwiększała się o ok. 33%, osiągając poziom ponad 930 osób w roku 2022.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[12];
- 1789[12] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1808[13] – Spis wojskowy ludności Galicji;
- 1921[14] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1931[14] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
- 1988[15] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
- 2002[15] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
- 2003, 2004 i 2006[16] oraz 2009–2023[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Tradycje edytuj
W Trojanowicach nadal żywa tradycja to Pucheroki. Nazwa Pucheroki pochodzi od łacińskiego słowa puer (chłopiec). Żacy pobierający nauki na Akademii Krakowskiej często żyli w surowych warunkach. Problemem były nieogrzewane bursy, surowi nauczyciele oraz wysokie koszty nauki. Ubodzy studenci ledwo wiązali koniec z końcem. Część żaków zmuszona była żebrać. Zakaz żebrania nie dotyczył studentów. W 1780 r. zakazano oficjalnie chodzenia na puchery. Zwyczaj ten przeniósł się do podkrakowskich wsi: Zielonki, Bibice, Bodzów, Pychowice, Kostrze, Modlnica, Trojanowice. W XIX wieku w związku osłabioną działalnością Akademii Krakowskiej oraz prowadzonymi wojnami brakło chodzących po wsiach studentów. Zastąpili ich miejscowi chłopcy. Wykształcił się też wtedy strój Pucheroka: wysoka słomiana czapka, barani kożuszek, pasek ze słomianych warkoczy, koszyk na datki i laska, a wszystko to ozdobione bibułkami.
Oświata edytuj
- Filia Przedszkola Samorządowego w Węgrzcach.
Turystyka edytuj
Przez Trojanowice przebiega Szlak Rowerowy Wokół Zielonek o długości 34,6 km. Trasa tego szlaku rozpoczyna się w Zielonkach (koło Urzędu Gminy) i biegnie przez Witkowice, Bibice, Wolę Zachariaszowską, Owczary, Grębynice, Korzkiew i Trojanowice, i wraca do miejsca startu w Zielonkach.
Transport edytuj
Do Trojanowic można dojechać liniami obsługiwanymi przez MPK Kraków: 207, 337, 267.
Osoby związane z Trojanowicami edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Obszar położony w północnej części Trojanowic do linii ulic: Krakowskie Przedmieście (droga wojewódzka nr 794) – Słoneczna – Krakowska – Miechowska.
- ↑ Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 140465
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1308 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Trojanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Trojanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.
- ↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 18-19.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-09-04].
Bibliografia edytuj
- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.