Henryk Stroka
Henryk Stroka (ur. 17 listopada 1839 w Bączalu Górnym, zm. 27 sierpnia 1896 w Rzeszowie) – powstaniec styczniowy w randze porucznika, społecznik, wieloletni pracownik seminariów nauczycielskich, patriota, poeta, pisarz, pedagog i metodyk. Radny Miasta Rzeszowa. Profesor szkół Rzeszowa i Krakowa.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Franciszkański we Lwowie |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
 porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
powstanie styczniowe: |
| Późniejsza praca | |
Życiorys edytuj
Urodził się 17 listopada 1839 w Bączalu Górnym w rodzinie chłopskiej jako syn Wincentego (zarządcy majątków dworskich) i Marianny Marii pochodzącej z rodziny Słomków. Starszy brat Henryka – Wincenty Stroka, był profesorem w gimnazjum nowodworskim św. Anny w Krakowie oraz poliglotą i tłumaczem literatury polskiej i europejskiej. Henryk został ochrzczony w kościele św. Mikołaja w Bączalu Dolnym[1]. Prawdopodobnie (nie można tego udokumentować) Henryk Stroka ukończył szkołę ludową w Bączalu Dolnym i wstąpił do Gimnazjum i Liceum im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu, po czym został studentem wydziału prawa na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. W czasach studenckich rozpoczął działalność w tajnych organizacjach patriotyczno-niepodległościowych.
Brał udział w powstaniu styczniowym w 1863, najpierw jako szeregowiec, a potem jako porucznik w batalionie Wysockiego w bitwie pod Radziwiłłowem (zakończonej niepowodzeniem 2 lipca 1863 oraz batalionie Śląskiego pod Łąckiem i Borowem. Po upadku powstania „skompromitowany politycznie” przebywał dwa miesiące w więzieniu we Lwowie.
Objął stanowisko guwernera w domu Tarnowskich, gdzie poznał Stanisława Tarnowskiego, późniejszego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Chorzelowie powstało jego pierwsze osiem wierszy.
Wkrótce Stroka porzucił studia prawnicze i zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Po ukończeniu studiów otrzymał posadę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie uczył około roku. Następnie pracował jako starszy nauczyciel w Seminarium Nauczycielskim Męskim w Krakowie, a także od 1876 roku był członkiem Komisji Egzaminacyjnej Nauczycieli i Nauczycielek Pospolitych Szkół Ludowych i Wydziałowych, pracował również w Szkole Głównej Dziewcząt u sióstr franciszkanek przy klasztorze św. Jędrzeja w Krakowie. Uczył języka polskiego, historii i geografii.
10 kwietnia 1879 Henryk Stroka przestał być nauczycielem Seminarium Nauczycielskiego Męskiego (odwołało go Ministerstwo Oświaty).
W Krakowie mieszkał około 13 lat. W tym czasie założył rodzinę, wraz z żona Honoratą mieli pięcioro dzieci[2].
Usunięty z Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Krakowie, jeszcze w tym samym roku otrzymał posadę w Seminarium Nauczycielskim w Rzeszowie – pracował tu jako starszy nauczyciel do śmierci od 1879 do 1896, ucząc języka polskiego.
Jako profesor Seminarium Nauczycielskiego Stroka czynnie uczestniczył w działalności organizacji oświatowych i nauczycielskich. Działał również w Towarzystwie Oświaty na terenie Galicji. Stroka pracował także w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Wyższych skupiającym nauczycieli szkół średnich i seminariów nauczycielskich na terenie Galicji, pełniąc funkcje członka zarządu i sekretarza, był też prezesem Rzeszowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Był również radnym miasta Rzeszowa.
Twórczość edytuj
Henryk Stroka przekazywał swoje doświadczenia pedagogiczne kolegom, wygłaszając odczyty na okręgowych konferencjach nauczycielskich. Napisał kilka opracowań o charakterze metodycznym, jak na przykład: „Praktyczny przewodnik udzielania początkowej nauki na podstawie elementarza, część I i II”[3][4], „Praktyczny przewodnik do udzielania nauki języka polskiego na podstawie pierwszej książki do czytania i nauki języka polskiego dla szkół ludowych, część III”[5]. Dodatek do pierwszej części na podstawie nowego egzemplarza. „Praktyczny podręcznik do nauczania gramatyki polskiej w szkołach ludowych pospolitych jedno- dwu- trzy i czteroklasowych”. Brał udział w wieczorkach mickiewiczowskich w latach 1886–1890. Na pierwszym z tych wieczorków 11 grudnia 1886 wygłosił słowo wstępne, mówiąc na temat Grażyny i patriotycznych walorów tego dzieła. Przemawiał również w dniu 30 czerwca 1890 na wieczorku mickiewiczowskim z okazji sprowadzenia zwłok Adama Mickiewicza. Mowę zakończył napisanym przez siebie wierszem:
- Więc cześć Ci wieszczu cześć!
- Z piersi narodu rozbrzmiewa ten chór
- Bo Ty zdołałeś nas z nicości wznieść
- Zbudzić do życia od morza do gór
Twórczość Stroki, zwłaszcza wiersze, świadczą o wpływie i chęci naśladowania Mickiewicza, był inicjatorem zbudowania w Rzeszowie pomnika Adama Mickiewicza przy ulicy o nazwie polskiego wieszcza. Był także autorem licznych felietonów i rozprawek drukowanych w „Dzienniku Literackim” i „Kurierze Rzeszowskim”.
Pisał wiele opowiadań, np. Z pamiętnika powstańca, Niebezpieczne poselstwo, Odpoczynek posłańca. Tworzył również dramaty, np. Ofiary 1863, i komedie, np. Przegrana Kompania, które wystawiano na kilku scenach teatrów galicyjskich. W 1887, rok po wydaniu wcześniejszych opowiadań, wydrukowane zostało opowiadanie Opryszki w ruinach zamku Odrzykońskiego, a w 1888 roku „Kurier Rzeszowski” opublikował nowelę Światło i cienie
Wiersze Henryka Stroki zostały natomiast wydane w Zbiorze Poezji[6] w 1894 roku w Rzeszowie w wydaniu książkowym, zawierającym 90 stron, w sumie 40 wierszy. Tomik ten znajduje się do dziś w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie. Dominują w nim motywy narodowo-patriotyczne, religijne, osobiste i problemy kontaktu człowieka z przyrodą oraz epickie wiersze związane z historią powstania styczniowego, np. Bitwa pod Borowem.
Zmarł 27 sierpnia 1896 w Rzeszowie w wieku 57 lat. Został pochowany na Starym Cmentarzu w Rzeszowie. Jego grobem przez kilkanaście lat opiekował się członek Stowarzyszenia Miłośników Skołyszyna i Okolic zamieszkały w Rzeszowie.
Przypisy edytuj
- ↑ Obecnie kościół ten znajduje się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Dotychczas udało się ustalić tylko, że jeden syn Stroki – Adam Stroka poszedł w ślady ojca i po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Rzeszowie uczył w Krośnie, Iwoniczu Kątach i Krakowie. Życie pozostałych czworga dzieci nie jest znane, nie wiadomo też, czy Henryk Stroka miał wnuki i prawnuki, istnieje hipoteza, że dzieci Adama mogą mieszkać w Krakowie.
- ↑ Praktyczny przewodnik do udzielania początkowej nauki na podstawie elementarza. Cz. 1, Pierwszy rok nauki [online], polona.pl [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Praktyczny przewodnik do udzielania początkowej nauki na podstawie elementarza. Cz. 2, Drugi rok nauki [online], polona.pl [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Praktyczny przewodnik do udzielania nauki języka polskiego na podstawie pierwszéj książki do czytania i nauki języka polskiego dla szkół ludowych. Cz. 3, Trzeci i czwarty rok nauki [online], polona.pl [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Henryk Stroka, Zbiór poezyi [online], polona.pl [dostęp 2020-05-22].
Bibliografia edytuj
- Bączal Górny – Stanisław Syzdek, Skołyszyn 1998.
- Henryk Stroka, jego wkład w rozwój metodyki nauczania początkowego – Dorota Miszczak, Skołyszyn 1996.
- Życie i działalność Henryka Stroki – Stanisław Syzdek, Rzeszów 1995.
- Z Bączala Górnego w świat – Stanisław Syzdek, miesięcznik Głos Rzeszowa, luty 1997.
Linki zewnętrzne edytuj
- Dzieła Henryka Stroki w bibliotece Polona