Język manggarai
Język manggarai – język austronezyjski używany w prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie w Indonezji, na zachodnich terenach wyspy Flores[1]. Posługuje się nim 900 tys. osób[2].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
900 tys. | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | mqy | ||
| IETF | mqy | ||
| Glottolog | mang1405 | ||
| Ethnologue | mqy | ||
| BPS | 0169 0 | ||
| WALS | mng | ||
| Występowanie | |||
 Lokalizacja regionu Manggarai | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Dzieli się na szereg dialektów: zachodni, centralny (ruteng), zachodnio-centralny, wschodni[2][3]. Według Ethnologue (wyd. 19) można wyodrębnić 43 mniejsze odmiany tego języka[2]. Duże zróżnicowanie gwarowe wynika z górzystego ukształtowania terenu wyspy Flores, którą zamieszkuje lud Manggarai[4]. Dialekt miasta Ruteng był wykorzystywany jako język misyjny[5] i jest postrzegany jako prestiżowy[6].
Z doniesień wynika, że nie jest dobrze wzajemnie zrozumiały z językiem riung[7]. Pobliski język rongga bywa opisywany jako dialekt[8]. I Wayan Arka ustalił jednak, że języki manggarai i rongga są wzajemnie niezrozumiałe (i jedynie daleko ze sobą spokrewnione)[9]. Języki takie jak rajong, manus, rembong i kepo również bywają uważane za dialekty manggarai[10].
Wykazuje znaczne wpływy języka makasarskiego z południowego Sulawesi. Region Manggarai do XVIII w. znajdował się bowiem pod dominacją Makasarczyków[11]. W powszechnym użyciu jest także narodowy język indonezyjski[12]. Indonezyjski dominuje w edukacji, administracji i sferze religijnej[13].
Został stosunkowo dobrze udokumentowany. Obszerny słownik języka manggarai sporządził J.A.J. Verheijen (Kamus Manggarai, 1967/1970)[14], jest to wręcz jedna z najbardziej dokładnych tego typu publikacji poświęconych językom wschodniej Indonezji[15]. Powstały również opracowania gramatyczne: Voorlopige Manggaraise spraakkunst (1946)[16], The basic grammar of Manggarai (1993)[17].
Jest nauczany w szkołach w regionie Manggarai i poznawany przez pokrewne społeczności etniczne[18][19]. W piśmiennictwie stosuje się alfabet łaciński[2]. W regionie nie rozwinął się żaden tradycyjny system pisma, a pierwszych prób zapisu miejscowych języków dokonali holenderscy misjonarze[20]. Historycznie było znane pismo bugijsko-makasarskie (lontara), lecz jego użycie ograniczało się do rejonów nadbrzeżnych[13].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes (red.): Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 13. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 653. ISBN 978-1-55671-026-1. OCLC 36787271. (ang.).
- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Manggarai, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Manggarai. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-10)]. (ang.).
- ↑ hasło „Manggarais”. W: James B. Minahan: Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2012, s. 168–170. ISBN 978-1-59884-660-7. OCLC 819572006. [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
- ↑ Adelaar 1996 ↓, s. 706.
- ↑ Arka 2005 ↓, s. 4.
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Riung, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
- ↑ Santri E. P. Djahimo, et al: Issues In Applied Linguistics: Research & Practice. Sleman, Yogyakarta: Deepublish, 2021, s. 206. ISBN 978-623-02-2572-7. [dostęp 2021-10-09]. (ang.).
- ↑ Arka 2005 ↓, s. 3.
- ↑ Bahasa Manggarai. [w:] Peta Bahasa [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. [dostęp 2023-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-11-13)]. (indonez.).
- ↑ Verheijen i Grimes 1995 ↓, s. 585.
- ↑ A. A. Biernowa: Manggarai. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 320–321. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ a b Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 606.
- ↑ Jilis A. J. Verheijen: Kamus Manggarai: Manggarai-Indonesia & Indonesia-Manggarai. ’s-Gravenhage: M. Nijhoff, 1967/1970. OCLC 6972716. (indonez.).
- ↑ Leif Asplund: Rembong-Wangka: Its position among the Manggaraic languages, some formative elements and adnominal possession. Institutionen för lingvistik, Stockholms universitet, 2020, s. 9–10. OCLC 1234522023. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
- ↑ P. Adolf Burger. Voorlopige Manggaraise spraakkunst. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”. 103 (1), s. 15–265, 1946. DOI: 10.1163/22134379-90001214. ISSN 0006-2294. OCLC 9664955232. JSTOR: 20770777. (niderl.).
- ↑ Agustinus Semiun: The basic grammar of Manggarai: Kempo subdialect. LaTrobe University, 1993. OCLC 224209116. (ang.).
- ↑ Arka 2010 ↓, s. 107.
- ↑ Subhan Zein: Language Policy in Superdiverse Indonesia. Abingdon–New York: Routledge, 2020, s. 175, seria: Routledge Studies in Sociolinguistics. DOI: 10.4324/9780429019739. ISBN 978-0-429-01973-9. ISBN 978-0-367-02954-8. LCCN 2019031403. OCLC 1139891689. (ang.).
- ↑ Maribeth Erb: The Manggaraians: A Guide to Traditional Lifestyles. Times Editions, 1999, s. 154, seria: Vanishing cultures of the world. ISBN 981-204-059-5. OCLC 41572877. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Manggarai. W: Timothy L. Gall, Jeneen Hobby (red.): Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life. T. 4. Farmington Hills, MI: Gale, 2009, s. 606–610. ISBN 978-1-4144-4892-3. OCLC 388481759. [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
- K. Alexander Adelaar: Contact languages in Indonesia and Malaysia other than Malay. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 695–711, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.695. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. (ang.).
- I Wayan Arka, Challenges and prospect of maintaining Rongga: an ethnographic report [online], Proceedings of the 2004 Conference of the Australian Linguistic Society, 2005 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
- I Wayan Arka: Maintaining Vera in Rongga: Struggles over Culture, Tradition, and Language in Modern Manggarai, Flores, Indonesia. W: Margaret Florey (red.): Endangered languages of Austronesia. Oxford–New York: Oxford University Press, 2010, s. 90–109. DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199544547.003.0005. ISBN 978-0-19-954454-7. OCLC 796288873. (ang.).
- J. A. J. Verheijen, Charles E. Grimes: Manggarai. W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 585–592, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.585. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. [dostęp 2021-10-06]. (ang.).