Jan Tomasz Leszczyński
Jan Tomasz Leszczyński (imię zakonne: Prokop, ur. 8 stycznia 1812 w Kozaczówce koło Brajłowa, zm. 26 lutego 1895 w Nowym Mieście nad Pilicą[1]) – polski kapucyn, pisarz, teolog, mariolog, animator odnowy życia religijnego na terenach Królestwa Polskiego, autor lub tłumacz ponad stu prac duchowościowych, hagiograficznych, dewocyjnych i eklezjologicznych[2].
| Jan Tomasz Leszczyński | ||
| Ojciec | ||
 Prokop Leszczyński w 1895 | ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Wyznanie |
katolicyzm | |
| Kościół |
katolicki | |
| Prezbiterat |
18 lipca 1847 | |
| ||
Życiorys edytuj
Urodził się w średnio zamożnej wołyńskiej rodzinie ziemiańskiej herbu Abdank z ojca Klemensa Leszczyńskiego (1758-1822, marszałka szlacheckiego powiatu winnickiego) i Józefy z Jukowskich. Uczył się najpierw w domu, a potem w winnickim gimnazjum, gdzie zetknął się po raz pierwszy z zakonem kapucynów. W 1829 rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim (Wydział Prawa i Administracji). Cały czas poddawał się również samokształceniu. Opanował rozległą wiedzę z takich dziedzin jak filozofia, teologia, historia, literatura, polityka, wiedza o społeczeństwie, a także opanował w stopniu biegłym język francuski i włoski. Nawiązał na całe życie znajomość m.in. z takimi osobami, jak Antoni Edward Odyniec, Jadwiga Łuszczewska, Maurycy Orgelbrand, Filipina Brzezińska, Ignacy Polkowski, czy Jan Koźmian[1].
W 1830 walczył w powstaniu listopadowym. Był wówczas podporucznikiem Gwardii Akademickiej. Po upadku powstania uniknął represji i wrócił na Podole, gdzie kupił wieś Skała i w niej gospodarował. Po podróży do Włoch z przyjacielem, Bronisławem Jezierskim, który wkrótce zmarł, postanowił obrać życie zakonne u kapucynów. W 1844 rozpoczął nowicjat w klasztorze lubaczowskim. Przyjął tu zakonne imię Prokop. Uwzględniając jego rozległą wiedzę studia zostały mu skrócone i 18 lipca 1847 otrzymał święcenia kapłańskie. Zajął się duszpasterstwem ziemian i inteligencji, prowadząc dla tych grup specjalne rekolekcje w Warszawie. W diecezji janowskiej prowadził natomiast rekolekcje dla kapłanów. W 1856 został gwardianem w klasztorze kapucynów w Lublinie, założył tu bractwo Niepokalanego Serca Maryi i zbudował dlań osobną kaplicę przy klasztorze. W tym okresie był we Włoszech (tu za zgodą papieża Piusa IX zwiedził zamknięte klasztory żeńskie) i Francji, gdzie poznawał nowe metody duszpasterskie. Rozmawiał m.in. z Gioacchino Venturą di Raulicą, kaznodzieją teatyńskim[1].
W 1859 został prowincjałem kapucyńskim w Warszawie, po Piotrze Pawle Szymańskim, którego linię kontynuował, przyczyniając się do zwiększenia dyscypliny i karności w zakonie. Przez krótki czas przebywał w Lubartowie, ale w 1861 powrócił do Warszawy po śmierci arcybiskupa Antoniego Melchiora Fijałkowskiego. Był bliskim doradcą arcybiskupa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, ale odmówił mu przyjęcia godności sufragana warszawskiego[1]. Marian Karol Dubiecki zaliczał go do grona ówczesnych celniejszych polskich mówców, który darem kaznodziejskim porywał tłumy i sfery inteligentne[2].
W 1864, po kasacie klasztorów przez Rosjan, zamieszkał, wraz z innymi kapucynami, w klasztorze etatowym w Zakroczymiu, gdzie przebywał przez następne 28 lat. Miał tam duży autorytet, jako tajny komisarz oficjalnie skasowanej prowincji polskiej kapucynów. Pozbył się m.in. carskiego konfidenta z szeregu zakonników, jak również doprowadził do usunięcia narzuconego, współpracującego z władzami rosyjskimi, gwardiana Antonina Jarzębińskiego. W 1892, po skasowaniu klasztoru w Zakroczymiu, wyjechał do Nowego Miasta nad Pilicą. Jego stan zdrowia był wówczas już bardzo zły. Zmarł w domu zakonnym w opinii świętości. Nigdy nie podjęto kroków w kierunku jego beatyfikacji, być może został przyćmiony przez współczesną mu postać Honorata Koźmińskiego[1].
Po śmierci jego twórczość (mimo licznych wznowień) nie budziła większego zainteresowania historyków, czy literaturoznawców, zarówno przed, jak i po II wojnie światowej, aż do pierwszych wnikliwszych badań z końca XX wieku[2].
Dzieła edytuj
Wybrane dzieła:
Tłumaczenia edytuj
- Nabożeństwo do Matki Boskiej Bolesnej (1855, łącznie potem pięć wydań) – przekłady kilku drobnych dzieł maryjnych św. Alfonsa Liguori (m.in. z Uwielbienia Maryi) oraz Gioacchino Ventury di Raulici,
- Uwielbienie Maryi Alfonsa Liguori (1877),
- Matka Boża matką naszą Gioacchino Ventury di Raulici (1881),
- Matka Bolesna wzór dla cierpiących – tłumaczenie U stóp Krzyża Fredericka Williama Fabera (1887),
- O nabożeństwie do Przenajświętszej Maryi Panny – tłumaczenie fragmentu To czyń a będziesz żył Giovanniego Battisty Scaramellego (1888),
- Nawiedzenia Przenajświętszego Sakramentu i Niepokalanie Poczętej Przenajświętszej Maryi Panny Alfonsa Liguori (modlitewnik, 1888, cztery wydania),
- Czem jest nabożeństwo do Matki Bożej – ascetyczny traktat Gioacchino Ventury di Raulici (1888),
- O zaofiarowaniu się Jezusowi przez Maryję – tłumaczenie Traktatu o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny autorstwa Ludwika Marii Grignion de Montfort (1890),
- Nowenna na cześć Wniebowzięcia N. Maryi Panny z oktawa przed i po tejże uroczystości, dzieło anonimowe (1891),
- Sposób odmawiania różańca błogosławieństwem Ojca św. Leona XIII obdarzony przez ojca Granello dominikanina Tomasa Granello (1892).
- Nauki na uroczystości Najśw. Maryi Panny. Tłómaczył i wypowiedział O. Prokop, Kapucyn – fragment Uwielbień Maryi Alfonsa Liguori (1895)[1].
Prace oryginalne edytuj
- Miesiąc Maryi dla ludu wiejskiego i dla odprawiających to nabożeństwo w gronie domowników ułożony, a na szczególną cześć Niepokalanego Poczęcia Boga-Rodzicy ofiarowany przez X. Prokopa Kapucyna (1853),
- Nowy miesiąc Maj rozważaniem prawd wiary u stóp Maryi uświęcony. Przez o. Prokopa Kapucyna (modlitewnik majowy, 1864),
- Marja w Litaniach Loretańskich wielbiona, czyli tychże Litanii wykład przez o. Prokopa Kapucyna (1875),
- Czytania majowe o cnotach Maryi (1878),
- Żywot Matki Bożej przez o. Prokopa Kapucyna (1879),
- Różaniec ilustrowany z rozmyślaniami i modlitwami przy każdej tajemnicy (1886),
- Maj loretański zawierający wykład Litanji do Matki Bożej (1889),
- Officjum o Przenajświętszej Maryi Pannie (Officium parvum) z przydaniem krótkich objaśnień przez o. Prokopa Kapucyna (1891),
- Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Przenajświętszej Maryi Panny z wykładem niektórych trudniejszych wyrażeń przez o. Prokopa Kapucyna (1892)[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Roland Prejs, Maryjne piśmiennictwo o. Prokopa Leszczyńskiego, kapucyna, w: Studia Franciszkańskie, nr 3/1988, Franciszkanie, Poznań, 1988, s. 333-348, ISSN 0860-0775
- ↑ a b c Anna Kapuścińska, Recepcja Skargowskiej metody parenetycznej w polskim żywotopisarstwie XIX wieku. Prokop Leszczyński OFMCap (1812–1895) i ultramontańskie źródła „renesansu” hagiografii potrydenckiej, w: Acta Universitatis Lodzensis - FOLIA LITTERARIA POLONICA, nr 3(21)/2013, s. 321
Linki zewnętrzne edytuj
- Dzieła Jana Tomasza Leszczyńskiego w bibliotece Polona
- Żywot Matki Bożej - dostęp 6.6.2019