Jedlnia
Jedlnia (dawniej też Jedlna)[6] – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Pionki[5][7].
| wieś | |
 Kościół św. Mikołaja i św. Małgorzaty w Jedlni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-670[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WRA |
| SIMC |
0630876[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Pionki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu radomskiego  | |
 51°27′46″N 21°22′03″E/51,462778 21,367500[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0630882 | Podsiczki | część wsi |
Jedlnia położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 737, wiodącej z Radomia do Kozienic. Miejscowość ta usytuowana jest w centrum dużej polany (ok. 7 km²) obejmującej miejscowości: Adolfin, Brzeziny, Huta, Jaroszki, Jaśce, Karpówka, Kieszek, Kolonka, Poświętne, Stoki, Zadobrze, Żdżary i kilka innych mniejszych osad w obrębie Puszczy Kozienickiej.
Działa tu Stowarzyszenie Jedlnia, zrzeszające miłośników i entuzjastów tej ziemi.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Mikołaja i św. Małgorzaty[8].
Historia edytuj
W czasie I Rzeczypospolitej Jedlnia leżała na terenie województwa sandomierskiego. Od 1387 król Władysław II Jagiełło miał tu swój łowiecki folwark, w którym bywał prawie każdego roku. Ufundował również pierwszy kościół w Jedlni. W 1387 dał przywileje mieszkańcom wsi zwalniające ich po wsze czasy od podatków i opłat, uczynił ich tym samym łowcami królewskimi pomocnymi przy polowaniu. W 1413 na zjeździe w Jedlni Jadwiga, córka Władysława Jagiełły, została ogłoszona oficjalnie dziedziczką tronu polskiego ze względu na brak męskiego (w tym czasie) potomstwa jej ojca. W Jedlni został ułożony 4 marca 1430 przywilej jedlneńsko-krakowski a ogłoszony w Krakowie 9 stycznia 1433. Jedlnia była także jednym z najważniejszych ośrodków bartnictwa w Polsce. To tu zrodził się zwyczajowy kodeks nazwany Prawem Obelnym, sięgający swymi korzeniami może i XII wieku. Od 1710 należała do dóbr stołowych królewskich.
W latach 1810–1815 Jedlnia położona była administracyjnie w departamencie radomskim Księstwa Warszawskiego, w latach 1816–1837 w obwodzie radomskim województwa sandomierskiego, w latach 1837–1844 w guberni sandomierskiej a w latach 1845–1915 na terenie guberni radomskiej Królestwa Kongresowego. W 1839 Jedlnia została odłączona od ekonomii kozienickiej i darowana generałowi Bezak. W 1859 dobra jedlneńskie zostały oddzielone od dóbr rządowych Kozienice. Podczas powstania styczniowego 23 stycznia 1863 140-osobowy oddział pod dowództwem Narcyza Figiettiego rozbił kompanię saperów rosyjskich. Wieś Jedlnia jako jedyna posiadała własną organizację powstańczą.
W latach 1919–1939 miejscowość administracyjnie należała do gminy Jedlnia, w powiecie kozienickim, w województwie kieleckim. W czasie okupacji była pod niemiecką administracją Generalnego Gubernatorstwa. W budynku miejscowej szkoły stacjonowało wojsko niemieckie. W latach 1945–1954 siedziba gminy Jedlnia. W latach 1945–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego, a następnie w latach 1975–1998 do województwa radomskiego.
Stary cmentarz edytuj
W jednym z jedlneńskich zagajników znajduje się stary cmentarz, na którym chowano mieszkańców okolicy do I połowy lat 50. XX wieku. Spoczęli tu m.in. ks. proboszcz Józef Gacki (1803–1876) oraz powstaniec styczniowy Piotr Mróz (1845–1920).
Kościół edytuj
Obecnie nad miejscowością góruje kościół z lat 1790–1792, przebudowany wg projektu warszawskiego architekta Stefana Szyllera w 1901. Obok znajduje się, pochodząca z lat 1902–1903, zabytkowa plebania.
Szkoła podstawowa edytuj
W lutym 1817 w Jedlni powołano szkołę elementarną, którą ukończyli m.in. gen. Józef Kuropieska (do szkoły uczęszczał w latach 1911–1918), o. Korneliusz Jemioł (1921–1928) oraz Stanisław Siczek (1921–1932, w tym 4 lata przerwy).
Urodzeni w Jedlni edytuj
- Józef Kuropieska – generał broni Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL II i III kadencji z ramienia PZPR.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45949
- ↑ Wieś Jedlnia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-17], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 388 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Jedlna vel Jedlnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 547.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
Bibliografia edytuj
- ks. Józef Gacki, Jedlnia w niej kościół i akta obelnego prawa, Radom 1874.