Jerzy Bonkowicz-Sittauer
Jerzy Karol Bonkowicz–Sittauer (ur. 12 grudnia 1893 w Czaharach, zm. 12 października 1966 w Warszawie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz społeczny i rolniczy, kawaler Orderu Virtuti Militari, osadnik wojskowy, starosta w II Rzeczypospolitej.
| |
 kapitan piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 grudnia 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 października 1966 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Gabinet Ministra Spraw Wojskowych |
| Stanowiska |
referent |
.jpg)
| |
| Odznaczenia | |
     
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się 12 grudnia 1893 w Czaharach, w ówczesnym powiecie zbaraskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Oskara, dzierżawcy majątku, i Jadwigi z Wolfarthów[1][2][3]. Od 1904 uczył się kolejno w I Szkole Realnej Krakowie i Wyższej Szkole Realnej w Tarnowie, w której w 1912 zdał egzamin maturalny z odznaczeniem[1]. Był organizatorem I tarnowskiej drużyny skautowskiej, pracował w Głównej Kwaterze Skautowskiej we Lwowie, prowadził 2 lwowską drużynę skautowską. W latach 1912–1914 studiował na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej, był w tym czasie członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Macierzy”[3].
1 sierpnia 1914 został wcielony do armii austriackiej, jako jednoroczny ochotnik i przydzielony do Kadry 20 pułku piechoty na stanowisko instruktora[4]. 3 września tego roku został skierowany do szkoły oficerów rezerwy w Freibergu[5], następnie służył od 1 stycznia 1915 jako dowódca sekcji i plutonu w 95 pułku piechoty. W marcu 1915 dostał się do niewoli rosyjskiej, w której przebywał do 1918.
10 listopada 1918 jako ochotnik wstąpił do polskiego 57 pułku piechoty w Tarnowie[4]. 20 listopada na własną prośbę został przeniesiony do Legii Oficerskiej w Przemyślu[4]. 23 grudnia 1918 został odkomenderowany do grupy podpułkownika Józefa Sopotnickiego w charakterze oficera ordynansowego[4]. 8 stycznia 1919 został mianowany porucznikiem piechoty ze starszeństwem od 1 listopada 1918[6]. 13 marca został przydzielony do grupy pułkownika Franciszka Paulika w charakterze adiutanta[4]. 15 maja 1919 został przeniesiony do 8 pułk piechoty Legionów na stanowisko adiutanta, a 6 sierpnia 1919 do Dowództwa VI Brygady Piechoty Legionów[4]. 18 grudnia 1919 otrzymał tytuł „adiutant sztabowy”[4]. 15 czerwca 1920 został przydzielony do Dowództwa 13 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa Oddziału V[7].
Od 1 lutego 1921 do 1 kwietnia 1922 był przedstawicielem Ministerstwa Spraw Wojskowych w Powiatowej Komisji Nadawczej w Równem, od 1 kwietnia 1922 do 30 kwietnia 1925 oddelegowany do Gabinetu Ministra Spraw Wojskowych (formalnie był przydzielony do 43 pułku piechoty, był m.in. referentem Wydziału Osad Wojskowych[3][8][9]. Został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[10][11].
Był organizatorem osadnictwa wojskowego, założycielem Spółdzielni Osadników, którą kierował jego brat Stanisław (zm. 1930). Obaj otrzymali ziemię-majątek Tynne w osadzie wojskowej Hallerówka (powiat rówieński); zamieszkali tam rodzice obu braci[12]. Współtworzył Związek Osadników Wojskowych, został wybrany pierwszym przewodniczącym (1922–1923[13]). Pełnił funkcję redaktora naczelnego dwutygodnika „Osadnik” (od 1923), następnie pisma „Rolnik i Zagroda” (1925–1929). Od połowy lat 20. był organizatorem Korespondencyjnych Kursów im. Staszica.
Z dniem 30 kwietnia 1925 został przeniesiony w stan nieczynny na przeciąg 12 miesięcy, bez poborów[14]. Z dniem 1 maja 1926 przedłużono mu stan nieczynny na dalsze 12 miesięcy[15]. 9 września 1927 wrócił ze stanu nieczynnego do 43 pp i został przydzielony do szkoły podoficerskiej[16]. Z dniem 30 września 1927 został przeniesiony do rezerwy[17].
W 1927 wstąpił do służby państwowej, pracował początkowo jako urzędnik w Urzędzie Wojewódzkim Wołyńskim (od 20 sierpnia do 30 września 1927), następnie jako prowizoryczny zastępca starosty w Kowlu od 17 grudnia 1927 do 31 maja 1928 jako kierownik starostwa powiatu lubomelskiego, od 31 maja 1928 do 28 czerwca 1929 prowizoryczny starosta, a od 28 czerwca 1929 do 27 lutego 1933 starosta powiatu łuckiego, od 27 lutego 1933 do 29 lipca 1936 prowizoryczny starosta powiatu dubieńskiego, od 29 lipca 1936 do 3 czerwca 1939 w Urzędzie Wojewódzkim Wołyńskim[3]. Następnie pracował w Ministerstwie Rolnictwa[3].
Po wybuchu II wojny światowej wraz z urzędnikami ministerstwa ewakuował się na obszar Rumunii. Tam spędził czas wojny. Pełnił funkcję kierownika Ośrodka Polaków w mieście Krajowej. Po nadejściu frontu wschodniego w 1944 został 24 marca 1945 zatrzymany przez władze sowieckie i przetransportowany do Warszawy, z więzienia wypuszczono go w maju 1946[3]. Po zwolnieniu był pracownikiem Delegatury ds. Wybrzeża, kierowanej przez Eugeniusza Kwiatkowskiego. 13 kwietnia 1953 został aresztowany i do 30 kwietnia 1954 osadzony w więzieniu w Warszawie[3]. Po odzyskaniu wolności pracował m.in. w Ministerstwie Przemysłu i Rolnego i Spożywczego[3] oraz w Związku Plantatorów Roślin Okopowych. W 1960 odszedł na emeryturę.
Zmarł 12 października 1966 w Warszawie[3]. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera FIII-0-12)[18].
Jego żoną w 1922 została Maria z Dobieckich (1896–1986), harcmistrz Polski Ludowej, z którą miał córki Marię, Jadwigę (1923–2007, po mężu Szklarska, uczona w dziedzinie nauk rolniczych) oraz Sławomirę[19].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 112[1] – 17 maja 1921[20]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 27 listopada 1929 „za zasługi na polu pracy społeczno-oświatowej na terenie województw wschodnich”[21]
- Złoty Krzyż Zasługi – 8 lipca 1929 „za zasługi na polu pracy społeczno-rolniczej”[22]
- Odznaka pamiątkowa „Orlęta”[23]
- Gwiazda Przemyśla[24]
- Odznaka Pamiątkowa Frontu Litewsko-Białoruskiego[24]
- Odznaka Pamiątkowa Frontu Wołyńskiego[25]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[25]
- Srebrna Odznaka Ligi Morskiej i Kolonialnej[25]
Publikacje edytuj
- Osadnictwo wojskowe (1933).
- Planowanie postępu rolniczego (1938, współautorzy: Michał Batalin; Stefan Czarnocki).
- Elbląg i okolica (1949, współautorka: Maria Bonkowicz-Sittauer).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e f g h i Janusz Mierzwa, Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej. Tom 1 , wyd. LTW, Łomianki 2018, s. 103–105.
- ↑ a b c d e f g Kolekcja ↓, s. 9.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 8, 9.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 9, 17.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 9, 27.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 251.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 232.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 420.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 363.
- ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 16. [dostęp 2016-01-17].
- ↑ Marek Niewiadomski. Odznaka osadników wojskowych „Za Wierną Służbę na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej”. „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”. 12, s. 353, 1998.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 17 maja 1925, s. 260.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 22 maja 1926, s. 167.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 10.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 10 września 1927, s. 268.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Hallerówka. wolyn.ovh.org. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921, s. 990.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 .
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 355.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 13, 17.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 26.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 29.
Bibliografia edytuj
- Bonkowicz-Sittauer Jerzy. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.69-6070 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-16].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
Linki zewnętrzne edytuj
- Jerzy Bonkowicz-Sittauer. wolhynia.pl. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-08)].
- Jerzy Bonkowicz-Sittauer. geni.com. [dostęp 2016-01-17].
- Jerzy Bonkowicz-Sittauer. worldcat.org. [dostęp 2016-01-17].