Wikipedia

Junackie hufce pracy

Junackie hufce pracy (JHP) – polska paramilitarna organizacja młodzieżowa w latach 1936–1939.

Junacy

Historia edytuj

Junackie hufce pracy zostały utworzone dekretem Prezydenta RP z 22 września 1936 o służbie pracy młodzieży[1]. Określono w nim, że służba pracy młodzieży jest zaszczytną służbą dla Narodu i Państwa, a polega na wykonywaniu pracy fizycznej dla potrzeb obrony Państwa lub jego interesów gospodarczych (art. 1). Służbę pracy pełniono na podstawie zaciągu ochotniczego w junackich hufcach pracy. Oprócz tego hufce zapewniały przysposobienie do służby wojskowej oraz nabycie kwalifikacji zawodowych, wychowanie obywatelskie i oświatę ogólną. Do hufców pracy przyjmowano przede wszystkim młodzież bezrobotną obojga płci, w wieku od 18 do 20 lat. Przyjętym przysługiwała nazwa junaków lub junaczek.

Junackie hufce pracy podlegały Ministrowi Spraw Wojskowych, przy którym ustanowiono organ opiniodawczy i doradczy – Radę Służby Pracy. Rodzaj, kolejność i warunki robót, jakie miały wykonywać hufce, ustalał Minister Spraw Wojskowych w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami na okres objęty planem gospodarczym, przy uwzględnieniu przede wszystkim prac dla potrzeb obrony państwa. Podstawową jednostką Hufców Pracy był batalion w składzie 3 lub 4 kompanii.

Na czele junackich hufców pracy stał komendant mianowany przez Ministra Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrem Opieki Społecznej spośród oficerów w służbie czynnej. Komendant JHP używał tytułu „Komendant Główny Junackich Hufców Pracy”. W latach 1936–1939 stanowisko Komendanta Głównego JHP zajmował pułkownik Bogusław Kunc. Bezpośrednim organem pracy Komendanta Głównego JHP była Komenda Główna Junackich Hufców Pracy[2].

Personel kierowniczy, instruktorski, biurowy i administracyjny hufców pracy składał się z żołnierzy w służbie czynnej oraz z funkcjonariuszy i pracowników cywilnych. Hufce otrzymywały środki m.in. z budżetu Funduszu Pracy.

Służba w junackich hufcach pracy trwała zasadniczo 2 lata, po czym junak był zwalniany; można było wystąpić ze służby wcześniej (zwolnienie następowało w ciągu 4 tygodni od dnia zgłoszenia chęci wystąpienia). Junacy otrzymywali zakwaterowanie, umundurowanie, wyżywienie i wynagrodzenie. W razie wypadku przy pracy przysługiwało im leczenie na zasadach ustalonych dla żołnierzy w służbie czynnej. Po przesłużeniu w hufcach przynajmniej 12 miesięcy mogło być przyznane prawo do ulg w wykonywaniu obowiązku służby wojskowej[3].

Czas pracy wynosił najwyżej 6 godzin dziennie, bez wliczania ćwiczeń, przysposobienia wojskowego, nauki oraz czynności porządkowych w obrębie pomieszczeń (§ 22 Rozporządzenia wykonawczego z 10 lutego 1937).

Postępy w wyszkoleniu, posiadane umiejętności, wyróżnienia w służbie decydowały o przyznawanych stopniach służbowych. Junacy obowiązani byli do posłuszeństwa wobec przełożonych i stosowania się do regulaminu hufców wydanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Za naruszenia obowiązków stosowano kary dyscyplinarne, aż do aresztu na czas do 3 dni, degradacji lub wydalenia z junackich hufców pracy połączonej z utratą praw związanych z tą służbą oraz brakiem możności ponownego przyjęcia do niej. Samowolne porzucenie służby pociągało za sobą skutki wydalenia (art. 16).

Po drugiej wojnie światowej działały organizacje o podobnym charakterze, których członków również określano mianem junaków: „Służba Polsce” (1949–1955) i Ochotnicze Hufce Pracy (od 1958)[4].

Oddziały JHP edytuj

  • Okręg Nr 1 JHP w Warszawie – płk piech. st. sp. Bolesław Pytel[5]
  • Okręg Nr 2 JHP w Krakowie
  • Okręg Nr 3 JHP w Brześciu – mjr piech. st. sp. Feliks Waluszewski[6]
  • 2 batalion pracy w Pogorzelcach – mjr piech. st. sp. Józef Geronis de Libuschin (1937[7])
  • 5 batalion pracy (w czerwcu 1939 przy budowie fortyfikacji, w rejonie Dubiszcze, Pogorzelce i Darewo: 14, 15, 16 i 20 kompania))[8]
  • 11 batalion pracy (w lipcu 1938: 31 i 32 kompania w Połonce nad Styrem, 33 kompania w Janówce i 50 kompania w Kiwercach)[9]
  • 14 batalion pracy w Wilnie (38, 39, 41 i 42 kompania) – mjr piech. st. sp. Ludwik Wilczyński (1937–1938[10]) i mjr st. sp. Władysław Cierpicki (1938[11])
  • 15 batalion pracy (68 i 69 kompania)[6]
  • 61 kompania JHP w Samborze – J. Kukliński[12]

Umundurowanie edytuj

Na podstawie rozporządzenia wykonawczego do ustawy z 22 września 1936 r. zostały zatwierdzone stopnie oficerskie, podoficerskie i junackie, jak również typ umundurowania dla JHP.

Mundury są bardzo zbliżone barwą i krojem do wojskowego, tylko czapki posiadają krój maciejówki jak wojska lotnicze, okolone czarnym otokiem z malinową wypustką. W miejsce orzełka jest godło Służby Pracy, przedstawiające słońce, łopatę i oskard. Patki na kołnierzach bluz i płaszczy czarne z wypustką malinową, podobnie jak w wojskach saperskich. Junacy wykonywali prace saperskie w terenie. Charakterystycznymi cechami umundurowania junaków w lecie były hełm płócienny, chroniący od żaru słońca, oraz krótkie spodenki (typu harcerskiego), noszone przez podoficerów i junaków podczas pracy. Typy mundurów podzielone są na „roboczy" do pracy i ćwiczeń, „służbowy" na wystąpienia i służby, oraz na „wyjściowy".

Stopnie edytuj

Zostały ustalone następujące stopnie:
a) oficerskie:

  • regimentarz – pułkownik
  • podregimentarz – podpułkownik
  • hufcowy – major
  • podhufcowy – kapitan
  • przewodnik – porucznik
  • podprzewodnik – podporucznik

b) podoficerskie:

  • starszy przodownik – starszy sierżant
  • przodownik – sierżant
  • zastępowy – plutonowy
  • sekcyjny – kapral

c) junackie:

  • starszy junak – starszy strzelec
  • junak – strzelec
  • młodszy junak – żołnierz w okresie rekruckim.

Odznaki stopni noszone na patkach (bluz i płaszczy), a na naramiennikach numeracja oddziału macierzystego oraz litery J. H. P. Oficerowie noszą gwiazdki czteroramienne, podoficerowie paski względnie kąty z galonu srebrnego, junacy guziki z orzełkami w ilościach odpowiadających poszczególnym stopniom[13].

Odznaka edytuj

 
Odznaka JHP

Odznaka Junackich Hufców Pracy: tarcza amazonek zwieńczona słońcem kadeckim z nałożonym sztychem łopaty i żeleźcem kilofa. Na sztychu łopaty umieszczono wizerunek orła zgodny z godłem państwowym z 1927 r. i napis: JHP[14].

Proporzec nagrodowy edytuj

 
Proporzec nagrodowy JHP
 
Proporzec nagrodowy JHP 1

Proporzec dwustronny, prostokątny, boki obszyte żółtą frędzlą bawełnianą długości 4 cm. Płat uszyty z rypsu jedwabnego, z wewnętrzną bawełnianą tkaniną usztywniającą. Na stronie głównej widnieje kompozycja pól prostokątnych i kwadratowych – czarnych i amarantowych: centralne pole prostokątne i narożne pola kwadratowe są w kolorze czarnym; pola boczne, górne i dolne zaś amarantowe. Pośrodku pola centralnego widoczny jest emblemat Junackich Hufców Pracy wyhaftowany nicią metalową w kolorach srebrnym i złotym oraz białą nicią bawełnianą. W polach bocznych są haftowane emblematy: skrzyżowane dwie łopaty spięte wieńcem laurowym. Emblematy wykonano nicią metalową w kolorze złotym i nicią bawełnianą, żółtą.

Na drugiej stronie w narożnikach widać czarne pola kwadratowe z napisami: JHP. Pozostała część, amarantowa, podzielona została za pomocą sznurka w kolorze srebrnym na mniejsze pola. W polu centralnym jest napis: CZEŚĆ PRACY, nałożony na zielony wieniec laurowy. W pozostałych polach umieszczono daty i nazwy kompanii nagrodzonych proporcem: 1937/30 KOMP.; 1938/42 KOMP.; 1939; 1940; 1941; 1942; 1943; 1944; 1945; 1946. Napisy w narożnikach wyhaftowane tak, jak na stronie głównej. Pozostałe napisy wykonano żółtą nicią bawełnianą z nicią metalową w kolorze żółtym. Wieniec haftowany był nicią bawełnianą[14].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dz.U. z 1936 r. nr 72, poz. 515 Utworzenie Hufców poprzedzały Ochotnicze Drużyny Robocze istniejące od 1932 na Górnym Śląsku, pierwsza powstała 7 listopada w Rybniku. 17 listopada 1933 r. Ministerstwo Pracy i Opieki powołało Stowarzyszenie Opieki nad Niezatrudnioną Młodzieżą. W 1934 r. pracowało łącznie 58 Drużyn. Koszty pokrywało Ministerstwo i Fundusz Pracy. (Stowarzyszenie Opieki nad Niezatrudnioną Młodzieżą. Sprawozdanie z działalności w okresie od 17 listopada 1933 r. do 30 listopada 1935 r., Łagodzenie skutków bezrobocia wśród młodzieży w Polsce w latach 1933–1935). Stowarzyszenie wydawało dwutygodnik, a następnie tygodnik Ośrodki Pracy.
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Spraw Wojskowych i Opieki Społecznej z dnia 10 lutego 1937 r. wydane co do § 5 w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wewnętrznych, Rolnictwa i Reform Rolnych, Przemysłu i Handlu oraz Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a co do §§ 11–12 w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych, w sprawie wykonania dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 września 1936 r. o służbie pracy młodzieży (Dz.U. z 1937 r. nr 15, poz. 99). Rozporządzenie weszło w życie z dniem 2 marca 1937 roku.
  3. ↑ Ustawy z 23 maja 1924 (Dz.U. 1924 nr 61 poz. 609) i 9 kwietnia 1938 (Dz.U. 1938 nr 25 poz. 220) ustalały czas tej służby na 2 lata, wiek poborowy na 21 lat skończonych (w czasie wojny od 19 lat skończonych, po 1938 w czasie wojny lub mobilizacji od 18 lat skończonych). Warunki skrócenia służby ustało rozporządzenie ministerialne z 7 lutego 1939 (Dz.U. 1939 nr 20 poz. 131)
  4. ↑ Uchwała nr 201 Rady Ministrów z 13 czerwca 1958 r. w sprawie organizowania i pracy ochotniczych hufców pracy Związku Młodzieży Socjalistycznej (M.P. 1958 nr 56 poz. 322)
  5. ↑ Durka 2018 ↓, s. 199.
  6. ↑ a b Durka 2018 ↓, s. 203.
  7. ↑ Durka 2018 ↓, s. 202, jako Jan Geronis.
  8. ↑ Durka 2018 ↓, s. 206, 207.
  9. ↑ Durka 2018 ↓, s. 204, 205.
  10. ↑ Durka 2018 ↓, s. 199, 200, 201.
  11. ↑ Durka 2018 ↓, s. 200.
  12. ↑ Durka 2018 ↓, s. 198, 203.
  13. ↑ Żołnierz Polski nr 13 z 1 maja 1937 s. 291n.
  14. ↑ a b Polska Zbrojna nr 6 z 2018 s. 150-151

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Junackie_hufce_pracy&oldid=71020694”