Wikipedia

Kąty (powiat staszowski)

wieś w województwie świętokrzyskim, powiecie staszowskim

Kąty – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Osiek[4][5].

Kąty
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

staszowski

Gmina

Osiek

Wysokość

150 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

71[2]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

28-221[3]

Tablice rejestracyjne

TSZ

SIMC

0802053[4]

Położenie na mapie gminy Osiek
Mapa konturowa gminy Osiek, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kąty”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kąty”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kąty”
Położenie na mapie powiatu staszowskiego
Mapa konturowa powiatu staszowskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Kąty”
Ziemia50°30′31″N 21°28′41″E/50,508611 21,478056[1]

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława w Osieku.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Geografia edytuj

Wieś Kąty położona jest 16,2 km na wschód, północny wschód od Połańca; 16,7 km na zachód, południowy zachód od Tarnobrzega; 22 km na zachód, północny zachód od Nowej Dęby i 22,6 km na wschód, południowy wschód od Staszowa leżąc na wysokości 150 m n.p.m.

Historia edytuj

Według Liber Beneficiorum... (1470–1480) Joannisa Długosza – Kąty leżą w ówczesnej parafii Niekrasów, blisko grodu Osiek, jako własność Tomasza Kołaczkowskiego herbu Janina; który z 2 łanów kmiecych, oddaje dziesięcinę snopową wartości 3 grzywien kościołowi w Niekrasowie. Wskazuje na wspólne zamieszkiwanie jej przez światłego chłopa (sołtysa, być może byłego wiarusa) z 1 łanem roli/ziemi (jak na owe czasy niespotykane a jeśli już to bardzo rzadko). Tenże to Spis Beneficjów... wymienia tylko 5 starożytnych wiosek piastowskich wchodzących w skład ówczesnej parafii Niekrasów, w tym wymienia Kąty[6].

Archidiaconatus Sandomiriensis. (...) Ecclesia parochialis Sancti Pauli extra muros Sandomirienses. (...) Parochia N y e k r a s s o w.
Kąty, villa sub parochial de Niekrasów prope Osiek oppidum. (...) alias Kanthi (Kąty) villa...
KANTHI, villa sub parochia de N y e k r a s s z o w sita, cuius haeres Thomas K o l a c z k o w s z k y cum fratre, de domo et familia J a n y n a. In qua sunt duo lanei cmethonales; item tabernae non sunt, item hortulaniae non sunt; de quibus omnibus solvitur et conducitur dccima manipularis pro ecclesia in N y e k r a s s o w, et valor eius aestimatur ad tres marcas[a]. Item est ibi una seoltetia habens unum laneum agrorum, de quibus etiam decimatur pro ecclesia in N y e k r a s s o w. (...) Villae parochiales: Nyekrassow, Turszko maior, Ossolya, Thrczyanka et Kanthi[b][7]

Joannis Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tomus II.

Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod koniec XIX wieku.

KĄTY, w parafii Niekrasów, blizko miasta Osieka, jako własność Tomasza Kołaczkowskiego herbu Janina wymienia Długosz (w) Liber beneficiorum, II, 324[6].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III.

Katy[c] nie są wymieniane jako samodzielna wioska ww. Słowniku..., która leżałaby, bądź to w ówczesnej gminie Tursko lub ze względu na bliskość swojego położenia w ówczesnej gminie Osiek. Jedynie wspomina się o jej przynależności do parafii Niekrasów z czasów Jana Długosza[6]. Dlatego poniżej podano informacje o obu gminach i obu ówczesnych parafiach. Nie ma też żadnej innej informacji potwierdzającej, jakoby, tak, jak wówczas Niekurza, leżały po drugiej stronie ówczesnej nieuregulowanej Wisły; czy choćby w gminie Łoniów – jak są wymieniane w ówczesnych skorowidzach.

W 1886 roku ówczesna parafia Niekrasów należała do ówczesnego dekanatu sandomierskiego (ale dawniej jeszcze do dekanatu staszowskiego) i liczyła wówczas 2 230 dusz[8]. Z kolei parafia Osiek od zawsze należała do dekanatu sandomierskiego i liczyła wówczas 3 895 dusz. Ówczesna gmina Osiek, z urzędem we wsi Osieczko, miała 6 070 mieszkańców (w tym, aż 39,9% pochodzenia żydowskiego, tj. 539 żydów) i 17 916 mórg rozległości ogółem (w tym ziemi dworskiej 6 525 mórg). Sądem okręgowym dla gminy był III Sąd Okręgowy w Łoniowie; z kolei stacja pocztowa znajdowała się w Staszowie. W skład gminy wchodziły jeszcze: Bukowa, Długołęka, Dzięki, Lipnik, Łęg, Mikołajów, Pliskowola, Strzegom i Suchowola[8]. Z kolei w 1892 roku ówczesna gmina Tursko, z urzędem gminy w Strużkach miała 8 781 mórg rozległości ogółem (w tym 5 083 mórg włościańskich) i 4 613 mieszkańców (w tym 14% pochodzenia żydowskiego, tj. 63 żydów). Sądem okręgowym dla gminy był IV Sąd Okręgowy w Staszowie (tam też była stacja pocztowa). W skład gminy wchodziły jeszcze: Antoszówka, Ossala, Luszyca, Matyaszów, Nakol, Kępa Zaduska, Niekurza, Okrągła, Pióry, Rudniki, Szwagrów, Sworoń, Trzcianka, Tursko Małe, Tursko Wielkie, Tursko Wola, Wymysłów, Dąbrowa i Zawada[9].

Demografia edytuj

Współczesna struktura demograficzna wioski Kąty na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS, z prezentacją danych z 2002 roku[10]:

Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych
WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m. 		POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w przedziałach wiekowych w 2002 roku)
OGÓŁEM 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+
I. OGÓŁEM os. 80 6 10 12 6 19 8 4 9 6
– odsetek % 100 7,4 12,5 15 7,5 23,8 10 5 11,3 7,5
1. WEDŁUG PŁCI
A. Mężczyzn os. 41 3 3 7 5 13 4 2 2 2
– odsetek % 51,3 3,7 3,7 8,8 6,3 16,3 5 2,5 2,5 2,5
B. Kobiet os. 39 3 7 5 1 6 4 2 7 4
– odsetek % 48,7 3,7 8,8 6,2 1,2 7,5 5 2,5 8,8 5


Rysunek 1.1 Piramida populacji – struktura płci i wieku wioski
Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych
WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m. 		POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w grupach wiekowych w 2002 roku)
OGÓŁEM Mężczyzn Kobiet
I. OGÓŁEM os. 80 41 39
– odsetek % 100 51,3 48,7
1. W WIEKU
A. Przedprodukcyjnym os. 15 5 10
– odsetek % 18,7 6,2 12,5
B. Produkcyjnym os. 47 31 16
– odsetek % 58,8 38,8 20
a. mobilnym os. 25 16 9
– odsetek % 31,3 20 11,3
b. niemobilnym os. 22 15 7
– odsetek % 27,5 18,8 8,7
C. Poprodukcyjnym os. 18 5 13
– odsetek % 22,5 6,3 16,2

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne edytuj

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Kątów zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[11]
Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miasta 		Nazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektu
I. Gromada OSIEK
  1. Kąty

–

  1. Błonie – pole
  2. Kępa – krzaki, łąka
  3. Pod Lipnikiem – pole
  4. Pod Łąkami – pole
  5. Podkole – pole, łąka
  6. Przydawki – pole
  7. Tomblica – łacha
  8. Zawalne – pole
  9. Żłóbek – staw

Uwagi edytuj

  1. ↑ 1 marca = 1 flor et 20 gros. = 4 fert. = 24 scott. = 48 gros., 1 florenus = 2 fert. et 4 gros. = 14 scott. = 28 gros., 1 fertonis = 6 scott. = 12 gros., 1 scottus = 2 grossis.
  2. ↑ Tłumaczenie z łac. Archidiakonat sandomierski. (...) Kościół parafialny św. Pawła 7poza murami, poza miastem Sandomierz. (...) Parafia Niekrasów. Kąty, wieś na terenie parafii Niekrasów blisko (w pobliżu) grodu Osiek. (...) inaczej wioska Kąty... Kąty – wieś położona na terenie parafii Niekrasów, której dziedzicem jest Tomasz Kołaczkowski wraz z bratem, z domu (z urodzenia) należy do rodziny Janina. W której są 2 łany kmiecie; takoż nie ma karczmy (lub/i oberżę, sklepu czy tylko chałupy), jak i nie ma też zagrodników; z nich wszystkich płaci się i odprowadza dziesięcinę snopową na rzecz kościoła w Niekrasowie, i jej wartość oszacuje się na 3 grzywny. Takoż jest tam równocześnie (wspólnie, razem mieszkający) światły sołtys (czy też: tylko chłop i/lub były żołnierz) posiadający łan roli/ziemi, z którego zaiste również, obliguje go prawo do oddawania poboru w postaci dziesięciny na rzecz kościoła w Niekrasowie. (...) Wsie parafii: Niekrasów, Tursko wielkie/duże, Ossala, Trzcianka i Kąty.
  3. ↑ Według Bronisława Chlebowskiego – Kąty, są to osady zakładane śród lasów celem zużytkowania takowych przez wyrabianie potażu, szkła, smoły, klepek itp.; odpowiadają więc budom, majdanom, hutom, kuźnicom, łazom... Słownik geograficzny..., s. 943.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52016
  2. ↑ Wieś Kąty w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-22], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 444 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ a b c Kąty 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 946.
  7. ↑ Joannis Długosz senioris canonici cracoviensis: Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. Nunc primum e codice autographo editus. Tomus II: Ecclesia parochiales. W: Joannis Długosz senioris canonici Cracoviensis: Opera omnia. Cura Alexandri Przezdziecki edita. Tomus VIII. Cracoviae: Ex Typographia Kirchmajeriana, MDCCCLXIV (1864), s. 309, 314, 323-325.
  8. ↑ a b Niekrasów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 77.
  9. ↑ Tursko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 656.
  10. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS, 2011, demografia.stat.gov.pl [dostęp 4 maja 2011 r]. (pol.).
  11. ↑ Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 28, 77-96.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kąty_(powiat_staszowski)&oldid=72821653”