Klub Literacki „Narew”

Klub Literacki „Narew” w Ostrołęce, wcześniej Grupa Poetycka „Narew” – grupa literatów z Ostrołęki i okolic, którzy na codwutygodniowych spotkaniach dyskutowali i podejmowali wspólne działania, aby prowincjonalni twórcy mogli doskonalić warsztat, publikować teksty w czasopismach, zadebiutować i wnieść swój wkład w literaturę krajową. Klub powstał z przekształcenia wcześniejszej Grupy Poetyckiej „Narew”, zainicjowanej w 1966 r. przez Dionizego Maliszewskiego.

Nazwa

Nazwa „Narew” nawiązuje do ostrołęckiej rzeki, którą niektórzy członkowie Grupy „kochali jak matkę” (Tadeusz Franciszek Machnowski), a wielu opiewało w swoich tekstach. Początkowo Grupa miała nosić nazwę „Dąbrowa”, o czym wspomina Tadeusz Chudy, jednak Narew, której nazwa pochodzi od słowa „nur”, oznaczającego w języku praindoeuropejskim wodę lub rzekę, uznano za właściwszą.

Faza organizacyjna (1967–1974)

Był to „okres nawiązywania kontaktów między przyszłymi członkami grupy”. Spoiwem stały się zjazdy, organizowane przez Krajową Radę lub Mazowiecki Ośrodek Korespondencyjnego Klubu Młodych Pisarzy. Grupa Poetycka „Narew” zrodziła się w opozycji do działań Mazowieckiego Towarzystwa Kulturalnego, którego inicjatywę, by „dawać warszawskich pisarzy prowincji” Dionizy Maliszewski poddał krytyce w 1967 r. na łamach „Pięciu Rzek”. Napisał: „Błędna wydaje mi się z gruntu koncepcja zdobywania warszawskich autorytetów literackich, dla nas w Mazowszu liczy się przede wszystkim dorobek własny, chociażby na razie skromniejszy”. Poinformował, że „przed rokiem powstał Klub Literacki, który ma za zadanie powiązanie wszystkich pisarzy pochodzących z regionu kurpiowskiego z Ziemią Kurpiowską. Opiekę nad Klubem roztoczył Dom Kultury Ostrołęckich Zakładów Celulozowo-Papierniczych”. Grupę wspierali poeci, którzy zamieszkali poza Ostrołęką: Leszek Bakuła (Ustka), Mieczysław Czychowski i Kazimierz Sopuch (Gdańsk), Henryk Syska (Olsztyn), Kazimierz Śladewski (Otwock) i Aleksander Nawrocki (Warszawa). W pierwszej fazie ważną rolę odegrali trzej poeci: Dionizy Maliszewski, Alfred Sierzputowski i Tadeusz Franciszek Machnowski. Z ich korespondencji zrodziła się koncepcja Grupy, do której akces zgłosili: Henryk Bender, Teresa Gruszkówna, Jerzy Kijowski, Waldemar Kujtkowski, Tadeusz Franciszek Machnowski, Dionizy Maliszewski, Stanisława Buszta, Czesław Parzych i Alfred Sierzputowski. Za początek działania Grupy przyjmuje się rok 1972. W 1974 r. dla uczczenia 600-lecia Ostrołęki został wydany almanach „Z kurpiowskiej niwy”.

Faza największych dokonań (1974–1983)

Burzliwe dyskusje nad literaturą, w tym nad utworami członków Grupy, odbywały się w Zakładowym Domu Kultury, którego Dionizy Maliszewski był kierownikiem. Zaczęto organizować spotkania z pisarzami spoza Ostrołęki. W marcu 1974 r. na spotkaniu młodych pisarzy Mazowsza, Warszawy oraz Warmii i Mazur odbył się pierwszy turniej poetycki o Nagrodę im. Wiktora Gomulickiego. Drugą nagrodę zdobył Czesław Parzych, a wyróżnienia – Bogusław Fedorowicz i Alfred Sierzputowski. W latach 1972–1976 nastąpiły zmiany składu Grupy – odeszli: Stanisława Buszta, Teresa Gruszkówna, Jerzy Kijowski i Waldemar Kujtkowski, natomiast dołączyli: Bogusław Fedorowicz (1973), Edward Kupiszewski (1974), Irena Knapik i Wojciech Woźniak (1976). Scalanie grupy na gruncie tradycji, wzajemnego oddziaływania i działalności zespołowej dawało efekty w postaci publikacji zbiorowych i indywidualnych. W 1975 r. dzięki pomocy Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych i Instytutu Wydawniczego CRZZ wydano we wspólnej obwolucie „Arkusze poetyckie Grupy Poetyckiej „Narew”:

• Henryk Bender – Koncert na dwie dziewanny,
• Bogusław Fedorowicz – Autogram,
• Edward Kupiszewski – Okruchy iglastego serca,
• Tadeusz Machnowski – Między ostrzem słowa a językiem miecza,
• Dionizy Maliszewski – Ballady i groteski,
• Czesław Parzych – Ponad wołaniem moim,
• Alfred Sierzputowski – Akt wiary

W latach 1976–1982 ukazało się w „Warmii i Mazurach” osiem wkładek literackich (wiersze, fragmenty prozy i artykuły) ostrołęckich poetów. Do roku 1980 pojawiły się kolejne indywidualne książki poetów „Narwi”: Czarne niezapominajki (1978) i Przydroża (1980) D. Maliszewskiego, Opisanie ciszy (1976) i Kto był wyżej (1979) E. Kupiszewskiego, Otwieram dłoń (1977) i Powracanie (1979) Cz. Parzycha oraz Epitafia (1980) A. Sierzutowskiego. W 1977 r. zaczęto przybliżać czytelnikom poetów zapomnianych, np. Stanisława Brucza – arkusz poetycki z notą biograficzną i posłowiem Wojciecha Woźniaka. Członkowie Grupy Poetyckiej „Narew” osiągnęli dojrzałość literacką, demonstrowali swoje indywidualne poszukiwania, nie tracąc elementów wspólnych. W zebraniach uczestniczyli zaprzyjaźnieni autorzy z Warszawy i Olsztyna. Dużego rozgłosu nabrały Kurpiowskie Dni Literatury i Ostrołęcka Jesień Kulturalna. Uczestnicy tych wydarzeń odbywali spotkania z czytelnikami w szkołach, klubach i bibliotekach na terenie całego województwa ostrołęckiego. Według klasyfikacji Michała Głowińskiego, Grupa Poetycka „Narew” należała do „grup sytuacyjnych”. Gdy spełniła swoje zadanie, warszawscy poeci, Aleksander Nawrocki i Kazimierz Śladewski, podsunęli pomysł przekształcenia jej w Klub Literacki. Mając na uwadze nobilitację własnej działalności, mecenat i pomoc finansową, członkowie Grupy za pośrednictwem Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Ostrołęce zwrócili się do Zarządu Oddziału Warszawskiego ZLP o powołanie Klubu Literackiego „Narew” w Ostrołęce. 4 marca 1977 r. zapadła decyzja o utworzeniu Klubu, na opiekuna wyznaczono Tomasza Jodełkę-Burzeckiego, jednak otwarcia Klubu nie dokonano podczas IV Kurpiowskich Dni Literatury. Nastąpiło to 24 kwietnia 1980 r. w obecności Jarosława Abramowa-Newerlego, Mariana Pilota, Aleksandra Małachowskiego i Andrzeja Jareckiego. Władze województwa reprezentował Stanisław Łojewski. Prezesem Klubu Literackiego „Narew” został Alfred Sierzputowski, Zarząd Klubu skorzystał z doświadczeń Białostockiego Klubu Literackiego i jego prezesa – Sokrata Janowicza. 8 lipca 1980 r. Zarząd Klubu otrzymał pismo z informacją, że Zarząd Główny ZLP w dniu 6 czerwca powołał Klub Literacki „Narew” w Ostrołęce, zatwierdził statut i przyznał dotację w wys. 5,5 tys. zł. W 1980 r. dołączył do Klubu Stanisław Kałucki.

13 lipca 1981 r. Klub otrzymał zgodę Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk na druk „jednodniówki” w nakładzie 3 tys. egzemplarzy. W 1982 r. członkowie Klubu wydawali kolejno następujące tomy poetyckie: Irena Knapik-Machnowska – Nie dla wszystkich, Tadeusz Machnowski – Za podwójną gardą, Henryk Bender – Polne światło, Czesław Parzych – Znaki oczyszczenia, Alfred Sierzputowski – Wyjęte spod brawa (fraszki), Dionizy Maliszewski – Przesłanie, Wojciech Woźniak – Stacje. W 1983 r. wydano arkusze poetów z Przasnysza: Stanisława Radomskiego, Krzysztofa Turowieckiego i Tomasza Wierzbickiego. Ostrołęckimi twórcami zainteresowały się wydawnictwa ogólnopolskie: Pojezierze (1980 – tomik Przydroża D. Maliszewskiego), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza (1981 – tomik Nie bójcie się dnia E. Kupiszewskiego), PW „Iskry” (1981 – powieść Miałbym taki piękny pogrzeb E. Kupiszewskiego). Członkowie Klubu uczestniczyli w powstawaniu „Tygodnika Ostrołęckiego”, z którym aktywnie współpracowali. Klub odegrał ważną rolę kulturotwórczą w środowisku lokalnym i ogólnopolskim. Wyrazem społecznego uznania było nadanie Klubowi Dyplomu Honorowego Ministra Kultury i Sztuki (20 maja 1977) oraz Medalu pamiątkowego wybitego dla uczczenia 150. rocznicy bitwy pod Ostrołęką (26 września 1981).

Polaryzacja

Kolejną siedzibą Klubu Literackiego „Narew” w Ostrołęce stał się lokal, udostępniony przez Spółdzielnię Mieszkaniową. Funkcję prezesa pełniła Irena Knapik-Machnowska (od 18 grudnia 1985 r. do 30 marca 1990 r., wcześniej była sekretarzem). Mimo że publikacje Klubu Literackiego „Narew” liczyły się w dorobku literatury krajowej, członkowie Klubu, borykając się z trudnościami finansowymi i lokalowymi, w 1990 r. musieli podjąć decyzję o zawieszeniu wspólnej działalności. W 1989 r. Wojciech Woźniak założył kwartalnik literacko-społeczny „Pracownia” o zasięgu ogólnopolskim. Czasopismo zyskało uznanie wybitnych autorów, jednak tragiczna śmierć redaktora naczelnego w 2003 r. położyła kres wydawaniu „Pracowni” (wyszły 32 numery). W latach 1995–2000 Irena-Knapik Machnowska wspólnie z Edwardem Kupiszewskim prowadziła Salon Literacki, którego 15 spotkań odbyło się w Galerii Ostrołęka, a teksty uczestników wieczorów literackich były zamieszczane w czasopiśmie „Salon Literacki Ireny Knapik-Machnowskiej i Edwarda Kupiszewskiego” (dwa numery). Edward Kupiszewski założył w 1991 r. pismo studenckie „Parnasik”. 9 września 1996 r. powstało Koło Literatów przy Towarzystwie Przyjaciół Ostrołęki, prezesem został Alfred Sierzputowski. Członkowie dawnego Klubu zaczęli publikować swoje teksty indywidualnie.

Linki zewnętrzne

• Wieczór w Arce z legendarną Grupą „Narew”
• Dionizy Maliszewski – Grupa Literacka „Narew”
• Grupa Literacka „Narew” – Bogusław Fedorowicz