Kotlina Szczercowska
Kotlina Szczercowska (318.23) – region geograficzny o krajobrazie równinnym położony w środkowej Polsce, w okolicy Bełchatowa, w południowo-wschodniej części Niziny Południowowielkopolskiej. Jest to kraina rolniczo-leśna rozłożona po obu stronach rzeki Widawki, z południowym skrawkiem wchodzącym w skład Bełchatowskiego Zagłębia Węgla Brunatnego. Stanowi mezoregion z indeksem 318.23 w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski. Największe miejscowości Kotliny Szczercowskiej to wsie Szczerców i Widawa[1].
 Lesista dolina Widawki, w tle Elektrownia Bełchatów | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Kotlina Szczercowska |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Środowisko przyrodnicze edytuj
Region zajmuje obszar o powierzchni 604 km² pomiędzy Wysoczyzną Bełchatowską na południu i wschodzie, a Wysoczyzną Łaską na północy. Na zachodzie sąsiaduje z Międzyrzeczem Pysznej i Niecieczy, Wysoczyzną Złoczewską i Kotliną Sieradzką[1]. Jest to kotlinowate zagłębienie, którego oś stanowi dolina Widawki przepływającej z południowego wschodu na północny zachód. Wysokości bezwzględne w centralnej części kotliny wynoszą 160–170 m[2].
Rzeźba terenu jest równinna z licznymi dolinami rzecznymi (Widawki, Niecieczy, Pilsi) oraz wydmami. W podłożu pojawiają się gleby rdzawe, płowe i czarnoziemy wykształcone na glinach, piaskach i żwirach pochodzenia rzeczno-lodowcowego[1]. Kotlina wykształciła się prawdopodobnie na miejscu erozyjnego rozcięcia, przemodelowanego przez zlodowacenia plejstoceńskie, podczas których utworzyło się tu zastoisko. W zastoisku osadziły się iły warwowe, co obecnie skutkuje słabą przepuszczalnością gruntu[2].
Użytkowanie ziemi jest głównie rolnicze, choć duży udział w pokryciu (ok. 40% powierzchni) mają lasy[1]. Występują tereny podmokłe, w tym torfowiska rozwinięte na wytopiskach[3]. Północną część regionu zajmuje Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki z torfowiskiem chronionym w rezerwacie „Korzeń”. Na południu funkcjonują Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” oraz Elektrownia Bełchatów[1]. Przemysł górniczo-energetyczny spowodował negatywne zmiany w środowisku, m.in. zaistniał lej depresyjny, co spowodowało konsumpcyjny niedobór wody w okolicy[4].
Różnice w podziałach geograficznych edytuj
Mezoregion Kotliny Szczercowskiej w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego zajmował przestrzeń ok. 1200 km², obejmując na zachodzie dolinę Warty z otoczeniem[4]. W ramach wieloautorskiej aktualizacji tego podziału z 2018 roku, wspomniany zachodni fragment z doliną Warty został wydzielony jako odrębny mezoregion – Międzyrzecze Pysznej i Niecieczy. Tym samym terytorium Kotliny Szczercowskiej zmniejszyło się o połowę[1].
Nowej regionalizacji dokonano na podstawie ustaleń Anny Majchrowskiej i Elżbiety Papińskiej. Badaczki te analizując ukształtowanie terenu wskazały na gęstszą sieć dolin rzecznych oraz większe skupiska zaklęsłości wytopiskowych i wydm w obrębie Kotliny Szczercowskiej (w jej zawężonych granicach), aniżeli w Międzyrzeczu Pysznej i Niecieczy. Ten drugi mezoregion charakteryzuje słabiej rozgałęziona sieć rzeczna i bardziej rozległe formy międzydolinne, a dodatkowo pojawia się tutaj większe nagromadzenie pagórków kemowych[3].
Anna Majchrowska i Elżbieta Papińska w swoich pracach regionalizacyjnych nawiązały do opracowania Henryka Gawlika, który zdefiniował Kotlinę Szczercowską jako region składający się z sześciu subregionów – Bramy Zarzeckiej, Równiny Broszęcińskiej, Równiny Szczercowskiej, Równiny Widawskiej, Pagórków Osisko-Strzyżewskich oraz Pagórków Sarnowsko-Ochleńskich[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Andrzej Macias i inni, Nizina Południowowielkopolska (318.1–2), [w:] Andrzej Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 227–244, ISBN 978-83-7986-381-5.
- ↑ a b Halina Klatkowa, Region łódzki, [w:] Rajmund Galon (red.), Geomorfologia Polski. Tom 2, Niż Polski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 240–270.
- ↑ a b Anna Majchrowska, Elżbieta Papińska, Weryfikacja i uszczegółowienie granic mezoregionów fizycznogeograficznych województwa łódzkiego na podstawie współczesnych danych przestrzennych, „Prace i Studia Geograficzne”, 63 (1), 2018, s. 93–107, ISSN 0208-4589.
- ↑ a b Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 155–156, 162–163, ISBN 83-01-13897-1.
- ↑ Anna Majchrowska, Elżbieta Papińska, Mikroregiony fizycznogeograficzne Wysoczyzny Złoczewskiej, [w:] Mariusz Kistowski, Urszula Myga-Piątek, Jerzy Solon (red.), Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2018, s. 153–162, ISBN 978-83-61590-89-7.
Linki zewnętrzne edytuj
- Mapa fizycznogeograficznej regionalizacji Polski z 2018 roku – jako warstwa geoportalu Geoserwis GDOŚ w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.