Kruszczyk Muellera

Kruszczyk Muellera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	kruszczyk
Gatunek	kruszczyk Muellera
	Nazwa systematyczna
	Epipactis muelleri Godfery; J. Bot. 59: 106 1921
Synonimy
	Helleborine muelleri (Godfery) Bech.; Epipactis helleborine ssp. muelleri (Godfery) O. Bolòs;
	Helleborine muelleri (Godfery) Bech.; Epipactis helleborine ssp. muelleri (Godfery) O. Bolòs;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kruszczyk Muellera^[5] (Epipactis muelleri Godfery) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w środkowej i zachodniej Europie. W Polsce jest to gatunek nowy, ze względu na stosunkowo niedawne wydzielenie z gatunku kruszczyka szerokolistnego^[6].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Takson skrajnie rzadki, znany tylko z kilku stanowisk w Sudetach i Karpatach. Pierwsze stanowisko na obszarze Polski, zostało odkryte w 2008 r. na terenie Pienin przy szlaku z polany Wyrobek na Górę Zamkową^[6]. W Sudetach stwierdzony w dwóch pasmach górskich, są to Góry Kaczawskie (m.in. góra Góra Połom, wzgórza Wapniki, okolice miejscowości Nowe Rochowice) oraz Góry Orlickie (obszar Koziej Hali koło Zieleńca)^[7].

Morfologia edytuj

Łodyga: Żółtozielona, wiotka, do 60 cm wysokości, w górnej części filcowato owłosiona. Wyrasta z kłącza o krótkich międzywęźlach^[7].
Liście: Żółtozielone, wyrastające w dwóch prostnicach, rynienkowate, lancetowate, o zaostrzonych szczytach i falistych brzegach. Największe są liście środkowe – mają długość 3–9 cm i szerokość 1,5–4 cm. Najwyższy z liści nieco przerasta kwiatostan^[8].
Kwiaty: 18-45 kwiatów zebranych w kwiatostan długości 6–23 cm. Przysadki równowąskolancetowate. Kwiaty o barwie od białawo jasnozielonej do żółtawozielonej, dzwonkowatym kształcie, małe, lub średniej wielkości, zwieszone lub pochylone w dół. Listki w zewnętrznym okółku okwiatu mają długość 9–12 mm, szerokość 4–5 mm, w wewnętrznym długość 8–10 mm, szerokość 3,5-4,5 mm. Warżka dwuczłonowa o czarkowato wklęsłej części nasadowej. Jej podstawa ma barwę czerwonawobrązową, boki części szczytowej są białawe lub zielonkawe. Szczytowa część warżki ma szerokosercowaty kształt, odgięty w dół szczyt, jest nieco pofalowana i zielonkawożółta. W prętosłypie brak klinandrium, głowka pręcika wyrastająca na krótkiej nitce lub siedząca. Znamię wyrasta ukośnie do tyłu, poza nasadę główki pręcika, wskutek czego pyłkowiny znajdują się zaraz nad znamieniem i samoistnie na niego opadają^[8].

Kwiatostan
Kwiat
Pokrój
Kwiatostan

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, geofit. gatunek wapieniolubny. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie na brzegach lasów, na łąkach i wrzosowiskach. Liczba chromosomów 2n = 40^[8].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii DD (stopień zagrożenia nie może być określony)^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-03-25] (ang.).
↑ Epipactis muelleri. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-03-25].
↑ Epipactis muelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ ^a ^b ^c Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-03-25] (ang.).

[3] Epipactis muelleri. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-03-25].

[iucn-4] Epipactis muelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[C-7] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[storczyki-8] Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]