Kutry desantowe projektu 11770
Kutry desantowe projektu 11770 (typu Sierna) (kod NATO: Serna) – typ szybkich kutrów desantowych Marynarki Wojennej Rosji, budowanych od lat 90. XX wieku w liczbie 12 jednostek. Powstały także cztery kutry eksportowego projektu 11771 na rynek cywilny jako statki transportowe.
 Kuter D-156 z transporterem BTR-80 | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Wejście do służby |
1994 |
| Zbudowane okręty |
12 + 4 (eksportowe projektu 11771) |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa 53 t |
| Długość |
25,65 m |
| Szerokość |
5,66 m |
| Zanurzenie |
1,5 m[1] |
| Napęd |
2 silniki wysokoprężne M503A o mocy łącznej 6600 KM, 2 śruby |
| Prędkość |
30 węzłów |
| Zasięg |
600 Mm przy 29 w[1] |
| Załoga |
4[1] |
Projekt i budowa edytuj
Założenia techniczno-taktyczne szybkich kutrów desantowych sformułowano jeszcze przez marynarkę ZSRR w 1977 roku[2]. Przewidywano, że będą one przenoszone po sześć sztuk przez duże okręty desantowe-doki projektu 1174, zamiast kutrów projektu 1176, zapewniając szybki transport pojazdów wojskowych i desantu na brzeg, lecz do ich użycia na tych okrętach ostatecznie nie doszło, a same okręty desantowe tego typu wycofano ze służby przed zbudowaniem większej liczby nowych kutrów[2]. Kutry nadawały się także do działań samodzielnych. Prace projektowe rozpoczęły się dopiero w sierpniu 1985 roku, w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Wodolotów im. R Aleksiejewa w Gorkim (od 1990 roku: Niżny Nowogród)[2][a]. Typ otrzymał oznaczenie projektu 11770 i nazwę Sierna (ros. Серна, pol. kozica)[2]. W 1987 roku zdecydowano zbudować do 1988 roku dwa kutry do prób, których budowę zlecono stoczni Wołga w Niżnym Nowogrodzie[3].
Prace nad budową prototypów znacznie się opóźniły z powodu przeciążenia stoczni innymi zadaniami, a następnie wstrzymania finansowania po rozpadzie ZSRR[3]. Ostatecznie prawa do nich przekazano stoczni, która je wyposażyła według zmodyfikowanego eksportowego projektu 11771 zgodnie ze standardami rejestru statków Rosji i sprzedała w 1994 roku do Zjednoczonych Emiratów Arabskich[3][4]. Jeszcze jeden zbudowano w tym roku dla Estonii, a w kolejnym roku trzeci dla ZEA[4].
Budowę pierwszego okrętu projektu 11770 dla Marynarki Wojennej Rosji D-67 (lub DKA-67) rozpoczęto dopiero 1 lipca 1993 roku[4]. Wszedł on do służby 30 grudnia 1994 roku[3] lub według innych źródeł 4 maja 1995 roku[2]. Dopiero w grudniu 1999 roku oddano drugi kuter dla marynarki Rosji D-156, a w grudniu 2002 roku trzeci D-131 i w 2005 roku czwarty D-172[3][5]. Produkcja następnie uległa zintensyfikowaniu i w 2008 roku zbudowano D-56 i D-144, w 2009 roku „Kontr-admirał Diemidow” (DKA-1441) i „Kontr-admirał Olenin” (DKA-1442), w 2010 roku D-107[5]. W drugiej dekadzie XXI wieku zbudowano w 2013 roku D-809 i D-810, a w 2014 roku ostatni D-199, kończąc serię na dwunastu jednostkach[5].
Opis edytuj
.jpg)
Kutry proj. 11770 mają kadłub i nadbudówkę wykonane dla zmniejszenia masy z lekkiego stopu aluminiowo-magnezowego[3]. Opływowa nadbudówka znajduje się na rufie, a w dziobowej części kuter ma opuszczaną dwudzielną rampę załadunkową[3][6]. Nadbudówka obejmuje mostek kapitański, pomieszczenie obsługowe i toalety[6]. Mostek ma lekkie opancerzenie przeciw pociskom broni strzeleckiej i odłamkom[3]. Dla rozwijania dużych prędkości, dziób poniżej rampy ma klinowy kształt typowy dla szybkich kutrów[3]. Wyporność standardowa kutra wynosi 53 ton, a pełna 105 ton[7]. Inne źródła podają wyporność standardową 61 ton, a pełną 99,7 t[5]. Długość wynosi 26,65 m, szerokość 5,8 m, a zanurzenie 1,52 m, natomiast podczas ruchu 1,3 m[7]. Inne źródła podają długość 25,6 m[5].
Kutry mogą desantować jeden czołg podstawowy w rodzaju T-80 lub inny pojazd opancerzony o masie do 45 ton (np. transporter opancerzony)[3][b]. Niektóre źródła podają maksymalny ładunek 50 ton[5][6]. Zamiast ładunku można zabrać 60 żołnierzy desantu z wyposażeniem[3] (inne źródła podają 92 żołnierzy)[5][6]. Desant przewożony jest po zamontowaniu siedzeń na odkrytym pokładzie transportowym o wymiarach 15 × 4,1 m, który może być wówczas nakryty namiotem[6]. Według innych danych, platforma transportowa ma wymiary 13,9 × 4 m[7]. Załoga liczy cztery osoby: dowódca, mechanik, motorzysta i sternik[6]. Autonomiczność z desantem wynosi jedną dobę[7].
Napęd stanowią dwa czterosuwowe 42-cylindrowe silniki wysokoprężne Zwiezda M503A-3 w układzie sześciokrotnej gwiazdy, rozwijające moc stałą po 3000 KM, pełną 3300 KM i maksymalną 4000 KM[6]. Silniki poruszają dwie śruby o stałym skoku w dyszach Korta[6]. Zasada ruchu opiera się na ślizgu z wykorzystaniem niszy powietrznej pod specjalnie ukształtowanym dnem, umożliwiającej zmniejszenie oporów ruchu i osiąganie prędkości większych od jednostek wypornościowych[2]. Przy spokojnym morzu prędkość maksymalna sięga 30 węzłów, znacznie spada przy złym stanie morza[2]. Zasięg z prędkością maksymalną wynosi 100 mil morskich; może być zwiększony do 600 Mm z ładunkiem 37 ton i dodatkowymi zapasami paliwa[7].
Okręty nie posiadają stałego uzbrojenia, lecz mają trzy podstawy dla karabinów maszynowych stanowiących uzbrojenie desantu[3]. Mogą też zabierać sześć przenośnych wyrzutni pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Igła[c].
Wyposażenie stanowi radar dozoru ogólnego Mius[3]. Według innych źródeł, zastosowany był radar nawigacyjny SRN-206 produkcji polskiej[6]. W budowanych później kutrach radar mógł ulec zmianie.
Służba edytuj
W 2018 roku Marynarka Wojenna Rosji posiadała kutry tego typu (w nawiasach numery burtowe):
- Flota Bałtycka: DKA-67 (747, 767), „Kontr-admirał Diemidow” (613, 746, 791), „Kontr-admirał Olenin” (616, 799, 792)[1][5]
- Flota Czarnomorska: D-144 (575), D-199 (544, 659)[1][5]
- Flota Oceanu Spokojnego: D-107 (650)[5]
- Flotylla Kaspijska: D-56 (634), D-131 (631), D-156 (630), D-172 (645), D-809 (646), D-810[5]
Jednostki Floty Czarnomorskiej (i być może inne przerzucone na ten akwen) wzięły udział w inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku. 7 maja 2022 roku jeden z kutrów, z samobieżną wyrzutnią przeciwlotniczą Tor na pokładzie, został zniszczony bombą przez ukraiński dron Bayraktar TB2 w przystani na Wyspie Wężowej[8]. Po ataku bezzałogowych łodzi wybuchowych w nocy na 10 listopada 2023 roku Ukraina doniosła o zatopieniu drugiego kutra typu Sierna oraz jednego typu Akuła (projektu 1176) u brzegów Krymu, obu przewożących pojazdy opancerzone, co potwierdzono nagraniem z ataku[9]. Według strony ukraińskiej, kuter typu Sierna zatonął mimo prób utrzymania go na powierzchni – jednak skutki ataku i to, czy doszło do bezpowrotnej utraty jednostki, nie zostały obiektywnie zweryfikowane[9]. Niektóre źródła podają oznaczenie zatopionego kutra: D-144[10].
Ponadto, dwie jednostki zmodyfikowanego projektu 11771 sprzedano w 1994 roku do Zjednoczonych Emiratów Arabskich i jedną do Estonii, po czym w kolejnym roku jeszcze trzecią dla ZEA[4]. W Estonii początkowo kuter służył w Straży Granicznej pod nazwą „Tiir” i z numerem burtowym PVL 104[11]. W ZEA były użytkowane do celów komercyjnych[2].
Zobacz też edytuj
- Porównywalne okręty
Uwagi edytuj
- ↑ Ros. Centralnoje konstruktorskoje biuro po sudam na podwodnych kryljach im. R.Je. Aleksiejewa («Центральное конструкторское бюро по судам на подводных крыльях им. Р.Е. Алексеева»)
- ↑ Car′kow 2018 ↓, s. 26 podaje czołg lub alternatywnie dwa bojowe wozy piechoty albo transportery opancerzone, co budzi wątpliwości z uwagi na długość rosyjskich pojazdów (BTR-80 – 7,7 m, BMP-3 – 7,2 m – F. Rykow: Bronietiechnika Rossii. Moskwa: 2009, s. 266, 296.).
- ↑ Tak według Apalkow 2007 ↓, s. 69, który podaje nadto, że mają jedną dwuprowadnicową wyrzutnię dla rakiet Igła, lecz nie widać jej na fotografiach.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Car′kow 2015 ↓, s. 25.
- ↑ a b c d e f g h Nitka 2008 ↓, s. 23-24.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Apalkow 2007 ↓, s. 69.
- ↑ a b c d Project 11770 Serna. [dostęp 2022-05-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Car′kow 2018 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e f g h i Nitka 2008 ↓, s. 25.
- ↑ a b c d e Apalkow 2007 ↓, s. 68.
- ↑ Tayfun Ozberk: Russian Serna-class LCU becomes the new victim of TB2 Drone. navalnews.com, 2020-05-08. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
- ↑ a b Ukraine sinks two Russian landing boats in Crimea [online], Reuters, 10 listopada 2023 (ang.).
- ↑ Marcin Gawęda. Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 20. „Wojsko i Technika”. Nr 12/2023, s. 60, grudzień 2023. Warszawa: Zespół Badań i Analiz Militarnych.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000, s. 200. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
- A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g. Moskwa: 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).
- A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2018 g. Moskwa: 2018, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 1(220)/2018. (ros.).
- Andrzej Nitka. Szybkość przede wszystkim! Rosyjskie szybkie kutry desantowe projektu 11770 Sierna. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2008. XIII (79-80), lipiec–sierpień 2008. Warszawa. ISSN 1426-529X.