Lipnik (województwo małopolskie)
Lipnik – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie myślenickim, w gminie Wiśniowa, leżąca w dolinie potoku o tej samej nazwie.
| wieś | |
 Kościół w Lipniku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
340 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1755[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-412[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KMY |
| SIMC |
0342485 |
Położenie na mapie gminy Wiśniowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myślenickiego  | |
 49°47′38″N 20°05′31″E/49,793889 20,091944[1]
| |
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lipnik, po jej zniesieniu w gromadzie Wiśniowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Położenie edytuj
Lipnik położony jest częściowo na wschodnich stokach Kamiennika w Paśmie Lubomira i Łysiny, które według Jerzego Kondrackiego, autora regionalizacji fizycznogeograficznej Polski należy do Beskidu Wyspowego, częściowo zaś w dolinie Krzyworzeki należącej już do Pogórza Wiśnickiego. Tak więc miejscowość ta znajduje się w dwóch mezoregionach geograficznych[4]. Przez Lipnik przepływa uchodzący do Krzyworzeki potok o tej samej nazwie. Lipnik jest dobrym punktem wypadowym ma pobliskie szczyty Kamiennik Południowy, Łysinę i Lubomir[5].
Zarys historii edytuj
W 1346 roku Kazimierz Wielki nadał Teodorykowi zwanemu Sturm przywilej lokacji na prawie średzkim 60-łanowej wsi w lesie Lipnik, nad potokiem o tej samej nazwie (nazwę lasu wymienia m.in. dokument kasztelana krakowskiego Spicymira z 1333 r.). Z dokumentu biskupa krakowskiego Bodzanty z 1349 r. wiemy, że Lipnik należał wtedy do parafii w Wiśniowej. Początkowo była to wieś królewska, jednak w 1390 r. Władysław Jagiełło nadał ją w dziedziczne posiadanie Prandocie Lasce w nagrodę za zasługi. Odtąd wieś stała się wsią rycerską. W XV w. jej posiadaczami byli m.in. Jan i Dziersław z Wieruszyc.
W czasie rzezi galicyjskiej (1846) w Lipniku przebywał na urlopie żołnierz Jan Dudzik, który skrzyknął bandę chłopów i na jej czele ograbił dwór Dominika Dąbskiego, a dziedzica, ekonoma dworskiego, leśniczego i podleśniczego nakazał związać i obić cepami. W 1884 r. właścicielem Lipnika był Bogusław Janota Bzowski, po nim Kazimierz Janota Bzowski.
W czasie okupacji niemieckiej we wsi rozwijał się ruch oporu i tajne nauczanie. Z miejscowej placówki AK utworzono oddział „Prąd”, który latem 1944 r. wszedł w skład zgrupowania „Kamiennik”. W domach Lipnika, u stóp Kamiennika kwaterowały też inne oddziały partyzanckie. Prężnie działała terenówka, która 14 sierpnia 1944 r. bez pomocy oddziałów polowych rozbiła kilkunastoosobową grupę Ukraińców z 14 Dywizji SS-Galizien, rabującą wieś. Z Lipnika komendant Kościesza dowodził drogą radiową ruchami oddziałów w zwycięskim starciu 12 września 1944 r., które przeszło do historii pod nazwą bitwy pod Łysiną. Po wyjściu sił partyzanckich poza pierścień okrążenia, 17 i 18 września 1944 r. oddział niemiecki spacyfikował wieś. W akcji tej zamordowano 5 osób cywilnych oraz spalono 126 domów[6], ponad 60% zabudowy. W 1966 r. w ścianę Szkoły Podstawowej im. Partyzantów wmurowano tablicę pamiątkową.
Zobacz też: Lipnik.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 68908
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 665 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Beskid Wyspowy 1:50 000. Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.
- ↑ Zakopianka. Tatry i Podhale. Warszawa: Demart sp. z o.o., 2005. ISBN 83-89472-74-0.