Listkogonka czerwonoczapkowa
Listkogonka czerwonoczapkowa[3][4] (Prioniturus verticalis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Znany z 6 wysp Archipelagu Sulu (Filipiny), z czego na niektórych wymarły. Krytycznie zagrożony wyginięciem.
| Prioniturus verticalis[1] | |
| Sharpe, 1893 | |
 Z przodu samiec, z tyłu samica | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
listkogonka czerwonoczapkowa |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał Richard Bowdler Sharpe w 1893 na łamach Bulletin of the British Ornithologists’ Club. Nie wskazał dokładnej lokalizacji pozyskania holotypu; mógł pochodzić z Tawi-Tawi, Sibutu lub Bongao. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Prioniturus verticalis[5]. Jest ona obecnie (2020) podtrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), uznaje on gatunek za monotypowy[6]. W 1966 Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (wówczas Muzeum Brytyjskie) było w posiadaniu dwóch syntypów – dorosłego samca, pozyskanego w czerwcu 1893 na Sibutu oraz jednej samicy[7]. Epitet gatunkowy verticalis oznacza z łaciny mający koronę[8].
Morfologia edytuj
Długość ciała, nie licząc dekoracyjnych końców sterówek (5–6 cm), wynosi 28–30 cm[9]. Upierzenie w większości zielone. Dziób jasnoszary. Głowa jaskrawozielona. Ciemię wyróżnia się jaskrawoniebieską barwą, dodatkowo u samca widnieje na nim duża, czerwona plama. Pozostała część upierzenia żółtozielona, najciemniejsze są skrzydła; zewnętrzne chorągiewki wszystkich lotek mają niebieskawy nalot. Zewnętrzne sterówki wyróżniają się czarnymi końcówkami. Występuje para ozdobnych, wydłużonych piór, w części chorągiewki pozbawionych promieni, zaś na końcu zakończonych płaską, czarną strukturą[10].
Zasięg, ekologia i zachowanie edytuj
Listkogonki czerwonoczapkowe odnotowano łącznie na sześciu spośród wysp Archipelagu Sulu (Filipiny) – Tumindao, Manuk Manka, Bongao, Sanga-Sanga, Sibutu oraz Tawi-Tawi; na części być może już wymarły. Środowiskiem życia tych papug są lasy, w tym namorzyny oraz skraje lasów przyległe do obszarów wycinki lub terenów rolniczych[9]. Obserwowano ptaki żerujące na owocujących drzewkach[11]. Okres lęgowy trwa od września do stycznia; jedno gniazdo odnotowano w złamanej palmie[10].
Status edytuj
IUCN uznaje listkogonkę czerwonoczapkową za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 2012 (stan: 2020); wcześniej, od 1994 miała ona status gatunku zagrożonego (EN, Endangered). Liczebność populacji szacuje się na 50–249 dorosłych osobników[2]. Na Tumindao i Manuk Manka nie zaobserwowano tych papug przez blisko 80 lat (stan: 2011). Prawdopodobnie wymarły na Bongao i Sanga-Sanga, być może przetrwał na Sibutu. Na początku lat 90. XX wieku niewielką liczbę osobników odnotowano na Tawi-Tawi (w 1891 był to na tej wyspie gatunek dość pospolity[11]). W 2008 na tej wyspie próbowano zwabić listkogonki czerwonoczapkowe odtwarzając ich głos, jednak bez rezultatu. Zagrożeniem dla tych ptaków jest wycinka dziewiczych lasów, ponadto w przeszłości stanowiły łatwy cel dla myśliwych ze względu na swoją łagodność[10]. Z powodu swojego upierzenia trudno dostrzec ptaki tego gatunku, przez co ich liczebność może być niedoszacowana[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Prioniturus verticalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Prioniturus verticalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Psittaculini Vigors, 1825 (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-03].
- ↑ John T. Burridge: Burridge’s Multilingual Dictionary of Birds of the World. T. XXI: Polish (Polski). Cambridge Scholars Publishing, 2009, s. 60. ISBN 978-1-4438-1595-6.
- ↑ Richard Bowdler Sharpe. Prioniturus verticalis, sp. n.. „Bulletin of British Ornithologists' Club”. 3, s. X, 1893.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-03]. (ang.).
- ↑ Rachel L.M. Warren: Type-specimens of birds in the British Museum (Natural History). T. 1. Non-passerines. Londyn: 1966, s. 305.
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 400. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b Collar, N., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Sulu Racquet-tail (Prioniturus verticalis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-01-13].
- ↑ a b c Sulu Racquet-tail Prioniturus verticalis. BirdLife International. [dostęp 2018-01-13].
- ↑ a b c N.J. Collar (red.): Threatened Birds of Asia:The BirdLife International Red Data Book. Cambridge, UK: BirdLife International, 2001, s. 1697–1699.
Linki zewnętrzne edytuj
- Nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).