Monetka bukowa
Monetka bukowa, monetka kleista (Mucidula mucida (Schrad.) Pat.) – gatunek grzybów należący do rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1]. Na świecie jest 15 gatunków monetek rosnących w strefie tropikalnej i umiarkowanej[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
monetka bukowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Mucidula mucida (Schrad.) Pat. Hyménomyc. Eur. (Paris): 96 (1887) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Oudemansiella, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 r. Heinrich Adolph Schrader nadając mu nazwę Agaricus mucidus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1887 r. Narcisse Théophile Patouillard, przenosząc go do rodzaju Mucidula[1].
Ma ponad 20 synonimów naukowych[3].
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako monetka kleista[4].
Morfologia edytuj
Średnica 3–10 cm, u młodych okazów półkulisty, potem coraz bardziej płaski, na koniec rozpostarty z tępym garbem. Brzeg ostry, pomarszczono-prążkowany. Powierzchnia czysto biała lub biaława, barwy kości słoniowej, na szczycie bywa ochrowy, czasem półprzejrzysty. W czasie wilgotnej pogody bardzo lepki, śluzowaty i kleisty, w czasie suchej jedwabiście matowy, gładki[5][6].
Białe, szerokie, wybrzuszone, rzadkie, prosto przyrośnięte, zatokowato wycięte do nieco zbiegających.
Wysokość 4–10 cm, grubość 0,5–1 cm, walcowaty, pełny, twardy, często wygięty. Powierzchnia gładka, lepka i biaława, tylko dołem brązowawa. Posiada duży obwisły lub odstający pierścień[5].
Biały, w kapeluszu bardzo cienki i miękki, w trzonie włóknisty i twardy. Smak łagodny, bez zapachu. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu[5].
Biały. Zarodniki prawie kuliste, gładkie o rozmiarach 14–18 × 12–16 µm[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Opisano występowanie tego gatunku tylko w Europie oraz w Azji Wschodniej: w Japonii, Korei i na Tajwanie[7]. W Polsce jest niezbyt częsty[8].
Rośnie w lasach i parkach. Owocniki wyrastają w wiązkach od czerwca do listopada, na kłodach i pniach martwych buków[4], często na dużej wysokości.
Znaczenie edytuj
Saprotrof lub pasożyt[4]. Grzyb niejadalny[5].
Z owocników monetki bukowej wyizolowano poliketyd o własnościach fungistatycznych. Wytwarza się z niego preparat mucyderminę stosowaną w leczeniu grzybic skóry. Jest dobrze tolerowana przez naskórek i nie szkodzi bakteriom żyjącym na skórze. Stwierdzono także, że monetka bukowa działa cytostatycznie w stosunku do niektórych komórek nowotworowych (Sarcoma 180, adenokarcinoma 755, leukemi L-1210). Z hodowli grzybniowej wyizolowano związki purynowe wykazujące działanie przeciwwirusowe[9].
Gatunki podobne edytuj
Trudno go pomylić z innymi gatunkami grzybów, gdyż żaden z gatunków rosnących na drewnie nie posiada tak czysto białego, porcelanowo lśniącego i śliskiego kapelusza[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-01-13] (ang.).
- ↑ Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA. (2008). Dictionary of the Fungi (10th ed.). Wallingford: CABI. p. 489. ISBN 978-85199-826-8.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-13] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Atlas grzybów. Monetka bukowa [online] [dostęp 2013-09-23].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4..
- ↑ Grażyna Końska, Halina Komorowska. Lecznicze działanie grzybów. Wszechświat. Czasopismo przyrodnicze, t 110, nr 7-9/2009.