Mozgowina
Mozgowina – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska.
| wieś | |
 Widok z powietrza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
87[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0084209 |
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
 53°10′23″N 18°12′57″E/53,173056 18,215833[1]
| |
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Położenie edytuj
Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na skraju historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś rozlokowana jest w strefie krawędziowej rozdzielającej Dolinę Wisły od Wysoczyzny Chełmińskiej. Od wschodu graniczy z lasem - nadwiślańskim grądem zboczowym, od zachodu z łąkami nadwiślańskimi. Miejscowość znajduje się w obrębie Fordońskiego Przełomu Wisły.
Charakterystyka edytuj
Mozgowina jest sołectwem wchodzącym w skład gminy Dąbrowa Chełmińska. Większość obiektów życia codziennego (szkoła, poczta, przychodnia, apteka, PKS, PKP), znajduje się w pobliskim Ostromecku, z którym wieś połączona jest ul. Wiślaną.
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 87 mieszkańców[2]. Jest piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.
Przyroda i rekreacja edytuj
Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Las Mariański oraz Wielka Kępa Ostromecka, które chronią siedliska związane z doliną Wisły: las łęgowy wiązowo-jesionowy, łęg jesionowo-olszowy, grąd subkontynentalny, buczynę niżową oraz kontynentalny bór mieszany. W 2003 wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Tereny zalewowe Wisły objęte są siecią obszarów Natura 2000 pn.: Dolina Dolnej Wisły (obszar specjalnej ochrony ptaków) i Solecka Dolina Wisły.
Szlaki turystyczne edytuj
Przez Mozgowinę przebiega kilka szlaków turystycznych:
pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna[4]
szlak rowerowy „Dookoła Dolinie Dolnej Wisły” Bydgoszcz-Świecie-Chełmno-Bydgoszcz[5]
szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski- Wiślana Trasa Rowerowa – odcinek prawobrzeżny
Dawne cmentarze edytuj
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[6].
Historia edytuj
Geneza wsi ma związek z czynszowym osadnictwem olęderskim w dolinie zalewowej Wisły w XVII i XVIII wieku, popieranym przez szlacheckich właścicieli majątku ostromeckiego[7]. Pierwszymi osadnikami byli mennonici, po których pozostał istniejący po dzień dzisiejszy cmentarz. Wieś była częścią uposażenia dworu w Ostromecku. W 1804 roku właściciel Ostromecka Jakub Martin Schönborn wydzielił we wsi 52 morgi pruskie, gdzie osadził chłopów-komorników w rezultacie parcelacji i dzierżawy ziemi[7]. Z zestawienia podatkowego i spisu ludności przeprowadzonego w 1812 roku wynika, że we wsi mieszkało 15 chłopów z rodzinami. W czerwcu 1812 przez Wisłę w okolicy Mozgowiny przeprawił się cesarz francuski Napoleon Bonaparte wraz z eskortą udając się na wschód na wojnę z Rosją[7].
W I połowie XIX wieku nastąpiła kolonizacja niemiecka w wyniku zmian strukturalnych wynikających z pruskiej ustawy uwłaszczeniowej. W 1868 roku znajdowały się w Mozgowinie 32 budynki, w tym 12 domów mieszkalnych, zamieszkanych przez 97 ewangelików[7]. W latach 1820-1945 we wsi funkcjonowała szkoła ewangelicka do której uczęszczały dzieci ze wsi: Mozgowina, Wielka Kępa, Nowy Dwór, Pień, Reptowo, Schestoff i Schadun[8]. W 1878 wzniesiono nowy murowany budynek szkolny w miejscu, gdzie od końca XVIII w. istniała pierwotna szkoła (zniszczona w 1810 przez powódź)[9]. Łącznie uczyło się wtedy 105 dzieci, w tym 67 dzieci ewangelickich i 38 katolickich. Naukę prowadzono wyłącznie w języku niemieckim[7]. Do 1914 roku szkołę ukończyło ponad 800 absolwentów. Na początku XX w. uczono w niej m.in.: religii, języka niemieckiego, matematyki, przyrody, pisania, śpiewu, gimnastyki, robótek ręcznych i plastyki[9].
W okresie międzywojennym czteroklasowa szkoła elementarna w Mozgowinie dawała możliwość zdobycia wykształcenia podstawowego, lecz uniemożliwiała dostęp do szkół wyższego typu. W latach 1914-1939 opuściło ją 221 absolwentów[8]. W latach 1933-1939 w szkole uczył Jan Malewski - pochodzący z Warmii członek Związku Zachodniego, aresztowany i zamordowany przez Niemców w październiku 1939 roku w masowej egzekucji w Klamrach[8]. Jego żonę z sześciorgiem dzieci wyrzucono z mieszkania oraz wywieziono na roboty do Niemiec. W czasie okupacji szkoła funkcjonowała z przerwami. Kierował nią miejscowy Niemiec Banach z Wałdowa Królewskiego, a następnie Joanna Foerster pochodząca ze Śląska[9]. Po wyzwoleniu w styczniu 1945 roku szkołę zlikwidowano, a dzieci skierowano do nowo otwartej szkoły w Ostromecku[7]. Budynek szkolny służył początkowo jako świetlica wiejska, a w latach 80. XX w. został przekazany prywatnym właścicielom[9].
Galeria zdjęć edytuj
-
Ulica Wiślana -
Tablica informacyjna sołectwa Mozgowina
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 83822
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 807 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Włodzimierz Bykowski: Weekend w drodze – interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Aperion, 1999, s. 51-88. ISBN 83-911441-0-0.
- ↑ Zbigniew Boroński, Janusz Umiński, Grzegorz Pietrzak: Przewodnik po turystycznym szlaku rowerowym Bydgoszcz-Chełmno-Bydgoszcz. Wydział Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-88713-95-7
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia cmentarza. [dostęp 2011-12-29].
- ↑ a b c d e f Zdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25-28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
- ↑ a b c Jerzy Świetlik: Historia Ostromecka dla Ostromecka. Bydgoszcz: Przedsiębiorstwo marketingowe Logo, 1997. ISBN 83-907214-3-0.
- ↑ a b c d Jerzy Świetlik: Historia wokół nas. Część 1. Zbiór artykułów o historii wsi wokół Dąbrowy Chełmińskiej. Ostromecko: Nakład własny – Jerzy Świetlik, 2003.