Wikipedia

Muszkatela miedziana

Muszkatela miedziana[5] (Ducula aenea) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae), podrodziny treronów. Zasiedla tropikalne rejony Azji, od Indii na wschód aż do Filipin i Indonezji. Jest bliski zagrożenia wyginięciem. Wyróżnia się 11 lub 12 podgatunków.

Muszkatela miedziana
Ducula aenea[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Zdjęcie wykonane w ZOO w Bristolu
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

gołębiowe

Rodzina

gołębiowate

Podrodzina

trerony

Rodzaj

Ducula

Gatunek

muszkatela miedziana

Synonimy
  • Columba ænea Linnaeus, 1766[2]
  • Muscadivora aenea (Linnaeus, 1766)[3]
  • Ducula oenothorax (Salvadori, 1892)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Zdjęcie wykonane w ZOO w San Diego

Systematyka i taksonomia edytuj

Gatunek ten opisał Mathurin Jacques Brisson w 1760 w 1. tomie swego 6-tomowego dzieła Ornithologie. Nadał mu francuską nazwę Le pigeon ramier des Moluques oraz łacińską Palumbus moluccensis[6][7]. Łacińskie nazwy nadane przez Brissona w tejże publikacji nie są jednak zgodne z zasadami nazewnictwa binominalnego i Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej ich nie uznaje[8]. Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego, Columba ænea, nadał muszkateli miedzianej Karol Linneusz w roku 1766 w 12. edycji Systema Naturae[7]. Brisson sądził, że opisany przez niego okaz pochodził z Moluków[6], i ten właśnie archipelag Linneusz wskazał jako miejsce typowe[7]. Ponieważ ptak ten nie występuje na Molukach, Hartert i Goodson w 1918 zmienili miejsce typowe na wyspę Flores[3][9]. Ta lokalizacja także okazała się błędna, w 1952 wykazano bowiem, że okaz typowy pozyskał Pierre Poivre w Manili na Filipinach[10][11].

Obecnie gatunek ten zaliczany jest do rodzaju Ducula[5][12][13][14]. Muszkatela miedziana jest blisko spokrewniona z muszkatelą białooką (D. perspicillata), muszkatelą seramską (D. neglecta) oraz muszkatelą złotooką (D. concinna)[11]. Podgatunki oenothorax i paulina bywają wyodrębniane do osobnych gatunków. Podgatunek andamanica jest niekiedy klasyfikowany jako jeden, wraz z D. a. sylvatica[2]. W związku z błędnym określeniem miejsca typowego podgatunku nominatywnego, populacja określana obecnie jako podgatunek polia była wcześniej włączana do nominatywnego (aenea)[2][11]. Do podgatunku paulina bywają natomiast włączane podgatunki intermedia (wyspy Talaud), pallidinucha (południowo-wschodni Celebes i przybrzeżne wyspy), pulchella (wyspy Togian) oraz sulana (wyspy Banggai i Sula)[2]. Za podgatunek muszkateli miedzianej uznawana była muszkatela nikobarska (Ducula nicobarica), endemiczna dla Nikobarów, ale w roku 2005 została wyodrębniona jako osobny gatunek[15].

Podgatunki edytuj

Obecnie w zależności od ujęcia systematycznego wyróżnia się 11 lub 12 podgatunków D. aenea[5][12][13][14]:

  • D. aenea sylvatica – północne Indie poprzez Nepal do południowej Mjanmy i wysp Andamanów, płn. Tajlandia, Laos, Wietnam i Kambodża.
  • D. aenea pusilla – południowe Indie oraz Sri Lanka.
  • D. aenea andamanica – Andamany.
  • D. aenea consobrina – wyspy na zachód od Sumatry, oprócz Enggano.
  • muszkatela szaroszyja (D. aenea oenothorax) – Enggano; takson często podnoszony do rangi gatunku[12][13][14].
  • D. aenea polia – Półwysep Malajski po Wielkie i Małe Wyspy Sundajskie (po Alor na wschodzie).
  • D. aenea palawanensis – Banggi, Balabac, Palawan, Dumaran, Linapacan, Culion, Calauit, Busuanga.
  • D. aenea fugaenis – Calayan, Fuga i Camiguin Norte (płn. Filipiny).
  • D. aenea nuchalis – północny Luzon (płn. Filipiny).
  • muszkatela miedziana (D. aenea aenea) – Filipiny (poza skrajną północą oraz Palawanem i sąsiednimi wyspami).
  • D. aenea intermedia – wyspy Talaud i Sangihe.
  • muszkatela rdzawoszyja (D. aenea paulina) – wyspy Sangihe, Celebes (wraz z okolicznymi wyspami) oraz Togian, Banggai i Sula.

Morfologia edytuj

Muszkatela miedziana mierzy od 40–47 cm[16]. Masa ciała wynosi od 365 do 645 g. Długość skrzydła u okazów należących do Drexel University wynosi u samca 230–235 mm, a samicy 239–252 mm. Są to wymiary (cyt.) Mniejsze, niż zazwyczaj podawane w literaturze[17].

To duży ptak o różowawoszarej głowie, szyi i spodzie ciała. Grzbiet i skrzydła w większości są zielonkawe. Dorosły samiec podgatunku nominatywnego posiada z wierzchu ciała (w tym skrzydła) pióra opalizujące na zielono, niebieskawo lub brązowawo. Pokrywy podogonowe mają barwę kasztanową. Tęczówka czerwona, dookoła oka białe piórka. Nogi i stopy czerwonawe. Występuje nieznaczny dymorfizm płciowy, samica jest bardziej matowa od samca[18]. Na ogonie widzianym od spodu brak paska[19].

Podgatunek pusilla jest ubarwiony podobnie jak nominatywny. Osobniki z wyspy Celebes (D. a. paulina) odróżnia rdzawa szyja. Opalizacja sprawia wrażenie wyraźniejszej. Spód ciała nieznacznie ciemniejszy. Pozostałe podgatunki różnią się w kolorach i opalizacji piór[18], a także wydawanymi dźwiękami[20].

Zasięg występowania edytuj

Kraje, w których występuje muszkatela miedziana, to Bangladesz, Bhutan, Brunei, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Mjanma, Singapur (nie gniazduje), Sri Lanka, Tajlandia oraz Wietnam. Zasiedla także Andamany i Hajnan[21]. Całkowity obszar występowania szacuje się na 16,8 miliona km²[11]. Występuje także w Nepalu jako rzadki ptak osiadły, na wysokości 100–600 m n.p.m., zarówno w lasach wiecznie zielonych, jak i zrzucających liście[22].

Środowisko edytuj

W przeciwieństwie do muszkateli kasztanowatej (Ducula badia), zasiedlającej podobne rejony Azji, Ducula aenea jest gatunkiem nizinnym[23]. Mimo tego w Indiach spotykana jest do wysokości 600 m n.p.m., a na Celebesie do 1000 m n.p.m. Generalnie ptaki osiadłe, odbywają jedynie migracje wysokościowe w poszukiwaniu pożywienia[18]. Zamieszkują różne typy lasów i ich obrzeża oraz namorzyny[16]. Często znajdywane w lasach z dojrzewającymi figowcami (Ficus)[22].

Zachowanie edytuj

Podobnie jak inne gołębie, muszkatela miedziana żyje w grupach od 3 do 6 osobników[22]. Żerując przebywa w górnych częściach roślinności; nie jest agresywna w stosunku do innych gatunków. Schodzi na ziemię celem picia i lizania słonej ziemi[18]. Ma bardzo szybki lot[21]. Odzywa się głęboko i donośnie[24], szorstkim wooh-haw lub wooh wooh wooh woooh[25].

Pożywienie edytuj

Odżywia się głównie owocami muszkatołowca korzennego i figowców[22]. Zjada także pączki roślin z rodziny akantowatych z rodzaju Avicennia. Wydalając nasiona, przyczynia się do rozprzestrzeniania się drzew[18].

Lęgi edytuj

Gniazda buduje głównie od kwietnia do lipca[26]. Gniazdo stanowi nierówna platforma z gałązek. Składa zazwyczaj jedno białe jajo, rzadziej dwa. Oba ptaki zajmują się wysiadywaniem i opieką nad pisklętami[18]. Inkubacja trwa 18 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 dniach od wyklucia[27].

Status zagrożenia edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje muszkatelę miedzianą za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozprzestrzeniony i pospolity. Trend liczebności populacji uznaje za spadkowy. Do głównych zagrożeń należy utrata siedlisk leśnych, a na niektórych obszarach polowania[4]. Taki sam status ma muszkatela szaroszyja (D. oenothorax), którą IUCN traktuje jako osobny gatunek; jej liczebność szacuje się na 2500–9999 dorosłych osobników[28].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Ducula aenea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d Green Imperial-pigeon (Ducula aenea). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-29)]. (ang.).
  3. ↑ a b E. Hartert, A.T. Goodson, Notes on Pigeons, „Novitates zoologicae : a journal of zoology in connection with the Tring Museum”, 25, 1918, s. 346 (ang.).
  4. ↑ a b Ducula aenea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 (1835) - trerony (wersja: 2023-03-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-10].
  6. ↑ a b M.J. Brisson, Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 1, Paryż 1760, 148–149 + pl. XIII, fig. 2 (fr. • łac.).
  7. ↑ a b c K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz.1, 1766, s. 283 (łac.).
  8. ↑ J.A. Allen, Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 28, 1910, s. 317–335 (ang.).
  9. ↑ D. Lepage: Green Imperial-Pigeon Ducula aenea. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
  10. ↑ E. Stresemann, On the birds collected by Pierre Poivre in Canton, Manila, India and Madagascar (1751–1756), „Ibis”, 94 (3), 1952, s. 499–523, DOI: 10.1111/j.1474-919X.1952.tb01847.x (ang.).  
  11. ↑ a b c d Species factsheet: Ducula aenea. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
  12. ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
  13. ↑ a b c HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-05-10].
  14. ↑ a b c Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022 [online], 2022 [dostęp 2023-05-10].
  15. ↑ Pamela C. Rasmussen, John C. Anderton: Birds of South Asia: The Ripley Guide. Cz. 2. Waszyngton i Barcelona: Smithsonian Inst. and Lynx Edicions, 2005. ISBN 84-87334-67-9. (ang.).
  16. ↑ a b David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 251. ISBN 978-83-01-15733-3.
  17. ↑ Rodolphe Meyer de Schauensee: Notes on Philippine Birds. 1957, s. 6. (ang.).
  18. ↑ a b c d e f Nicole Bouglouan: Green Imperial-Pigeon. Oiseaux-Birds. [dostęp 2013-04-05]. (ang.).
  19. ↑ Allen Jeyarajasingam: A Field Guide to the Birds of Peninsular Malaysia and Singapore. Oxford University Press, 2012. ISBN 978-0-19-963942-7.
  20. ↑ A Photographic Guide to the Birds of Indonesia. Princeton University Press, 2001, s. 129. ISBN 0-691-11495-1.
  21. ↑ a b Green Imperial Pigeon. The Zoological Park Organization Under the Royal Patronage of H.M. The King. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
  22. ↑ a b c d Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. 2001, s. 382. ISBN 978-0-9524390-9-7.
  23. ↑ Martin Walters: Chinese wildlife: a visitor’s guide. Bradt Travel Guides, 2008, s. 80. ISBN 978-1841622200.
  24. ↑ Green Imperial pigeon. India NetZone. [dostęp 2013-04-06].
  25. ↑ Robert Kennedy: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford University Press, 2000, s. 12. ISBN 978-0-19-854668-9.
  26. ↑ Zhang Guangmei, Zhu Xiang i Pang Bingzhang: Birds in China. China Forestry Publishing House, 2002. ISBN 7-5038-3087-5.
  27. ↑ Matthew M. Vriends: Doves: Everything about Purchase, Housing, Care, Nutrition, Breeding, and Diseases. Barron’s Educational Series, 1994, s. 105. ISBN 978-0-8120-1855-4.
  28. ↑ BirdLife International, Ducula oenothorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-01-10] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muszkatela_miedziana&oldid=72990587”