Nerpa kaspijska
Nerpa kaspijska[4], foka kaspijska[5] (Pusa caspica) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae).
| Pusa caspica[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1788) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nerpa kaspijska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin nadając mu nazwę Phoca vitulina δ. caspica[2]. Holotyp pochodził z Morza Kaspijskiego[6].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].
Etymologia edytuj
- Pusa: według Houttuyna[8] i Müllera[9] jest to po prostu grenlandzkie słowo oznaczające fokę. Scopoli najwyraźniej zaczerpnął tę nazwę od Andersona, która to według Fabriciusa została niepoprawnie przeliterowana jako Pusa. Fabricus podaje nazwę Puirse jako jedno z grenlandzkich nazw nerpy[10].
- caspica: łac. Caspius „kaspijski, z Morza Kaspijskiego”[11].
Zasięg występowania edytuj
Nerpa kaspijska występuje endemicznie w Morzu Kaspijskim[7].
Morfologia edytuj
Długość ciała samic do 140 cm, samców do 150 cm; masa ciała 75–86 kg[12]. Noworodki osiągają długość 65–80 cm i ciężar około 5 kg[12]. Posiadają ubarwienie grzbietu w ciemne plamy na szarym tle.
Ekologia edytuj
Rozród edytuj
Rozród odbywa się w styczniu w północnej i zamarzniętej części morza.
Dieta edytuj
Foki kaspijskie odżywiają się głównie rybami (m.in.: karpiowatymi i babkowatymi), skorupiakami i mięczakami. Foki mogą wpływać do estuariów rzek, by tam polować na karpie, sandacze i ryby z rodzaju Rutilus.
Zagrożenia edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered „zagrożony”)[3].
Na foki te - głównie na osobniki młodociane - polują m.in. bieliki. Polują na nie także ludzie dla utrzymania i handlu. Wraz z rozwojem przemysłu w rejonie Morza Kaspijskiego, zanieczyszczenia i pestycydy, które przedostają się do tego zbiornika wyrządzają widoczne szkody w środowisku naturalnym tych fok oraz osłabiają ich układ obronny, co przyczynia się do rozwoju wielu chorób.
W lutym 1978, w ciągu trzech tygodni wilki szare zabiły wiele fok w pobliżu Astrachania. Według szacunków wilki zabiły, choć nie zjadły od 17 do 40% fok zasiedlających ten region[13].
Od końca lat 90. XX w. zanotowano kilka przypadków masowego pomoru fok kaspijskich, czego przyczyną był wirus nosówki.
Według raportu Caspian Environment Programme (pol.: Program Środowiska Naturalnego Morza Kasijskiego) jeszcze sto lat temu populacja foki kaspijskiej szacowana była na 1,5 mln osobników; przed latami 80. XX w. liczbę tą oceniano już tylko na niecałe 400 tys. osobników[14]
Przypisy edytuj
- ↑ Pusa caspica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1788, s. 64. (łac.).
- ↑ a b S. Goodman & L. Dmitrieva, Pusa caspica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-19] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 81, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pusa caspica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-19].
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ M. Houttuyn: Natuurlyke historie: of, Uitvoerige beschryving der dieren, planten, en mineraalen. T. 1. Cz. 2. Amsterdam: By F. Houttuyn, 1761, s. 15. (niem.).
- ↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 199. (niem.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 598, 1904. (ang.).
- ↑ caspica, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-19] (ang.).
- ↑ a b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 182. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ Rumyantsev, V. D. and L. S. Khuraskin. 1978. New data on the mortality of the Caspian seal due to wolves. Page 187 in Congress of the All-Union Theriological Society, 2nd (P. A. Panteleev, et al. eds.). Nauka, Moscow, USSR. ZR 116(19):5669 (en).
- ↑ Discovery.
Bibliografia edytuj
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 81, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.