Niszczyca płotowa
Niszczyca płotowa (Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
niszczyca płotowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 37: 79 (1882) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji: Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1787 r. Franz Xaver von Wulfen nadając mu nazwę Agaricus sepiarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1882 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Gloeophyllum[1].
Nazwę polską podał Stanisław Domański w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako siatkowiec płotowy, bedłka płotowa, skórzak płotowy, grzyb słupowy[2]. Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus asserculorum Batsch 1783
- Agaricus boletiformis Sowerby 1809
- Agaricus sepiarius Wulfen 1786
- Agaricus sepiarius var. sepiarius Wulfen 1786
- Agaricus undulatus Hoffm. 1797
- Daedalea sepiaria (Wulfen) Fr. 1821
- Daedalea sepiaria subsp. sepiaria (Wulfen) Fr. 1821
- Daedalea sepiaria var. undulata (Hoffm.) Pers. 1828
- Daedalea ungulata Lloyd 1915
- Gloeophyllum ungulatum (Lloyd) Imazeki 1943
- Lenzites argentina Speg. 1898
- Lenzites sepiaria (Wulfen) Fr. 1889
- Merulius sepiarius (Wulfen) Schrank 1789[3].
Morfologia edytuj
Grubość do 3 cm, średnica do 10 cm. Zazwyczaj przyrasta bokiem i ma kształt półkolisty, kolisty, rozpostarty, czasami listewkowaty[4]. Kolor powierzchni od czerwonobrązowego do tabaczkowobrązowego, zewnętrzna, świeża strefa przyrostu ma kolor pomarańczowożółty. Jest faliście bruzdowana i strefowana, za młodu szczeciniasto owłosiona, u starszych okazów naga[5].
Zmienny; zazwyczaj blaszkowaty, czasami blaszkowo-porowaty lub porowaty. Blaszki często połączone poprzecznymi anastomozami. Kolor od żółtawego przez pomarańczowy i rdzawy do rdzawobrązowego[4].
Cienki, ciemnobrązowy, skórzasty i elastyczny. Smak łagodny lub lekko gorzki[5].
Biały. Zarodniki cylindryczne i spłaszczone z jednej strony, gładkie i bezbarwne. Rozmiar: 9–12 × 3–4,5 μm[4].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy trimityczny; strzępki szkieletowe grubościenne, złotobrązowe, strzępki łącznikowe rzadkie, grubościenne, jasnozłocistobrązowe, kręte, ze sprzążkami. Strzępki generatywne cienkie do grubościennych ze sprzążkami. W hymenium liczne cystydy, szydłowate do tępych, w młodości cienkościenne, potem grubościenne, niektóre niezwykle wydłużone, niektóre lekko wystające ponad hymenium, 25–95 × 3–7 µm; zwykle gładkie, rzadziej z małą koroną z kryształów. Bazydiospory cylindryczne, 9–13 × 3–5 μm, szkliste, gładkie[6].
- Gatunki podobne
Jest kilka podobnych gatunków niszczyc. Niszczyca blaszkowata (Gloeophyllum abietinum) ma ciemniejsze zabarwienie (brak w nim odcieni barwy żółtej i pomarańczowej) oraz blaszki luźne, grube. Rośnie tylko na drewnie drzew iglastych. Niszczyca belkowa (Gloeophyllum trabeum) rośnie na drewnie zarówno iglastym, jak liściastym, ale hymenofor ma w postaci labiryntowatych lub anastomozujących blaszek[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce i Australii[7]. W Europie Środkowej grzyb bardzo pospolity[8], w Polsce również[2].
Owocnik jest jednoroczny, lub wieloletni. Rośnie na martwym drewnie drzew iglastych, szczególnie świerków; na pniach, pniakach. Bardzo często atakuje drewniane konstrukcje płotów, mostów, pergoli, słupy telegraficzne, konstrukcje domów, podkłady kolejowe itp.[5]
Znaczenie edytuj
Grzyb niejadalny. Saprotrof, rzadko tylko pasożyt atakujący drzewa stare, osłabione i zamierające. Z punktu widzenia gospodarki człowieka jest bardzo szkodliwy, wywołuje bowiem silną brunatną zgniliznę drewna o szybkim przebiegu. Jest przy tym odporny na wysuszenie i wysokie temperatury, dzięki temu potrafi rozwijać się w warunkach niedostępnych dla innych grzybów – np. na żerdziach płotu, na drewnie konstrukcyjnym. Owocniki wytwarza już w rok po zainfekowaniu drewna[9]. Jest odporny również na środki grzybobójcze[8],
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Gloeophyllum sepiarium (Wulfen)P. Karst. [online], Gloeophyllum sepiarium (Wulfen)P. Karst., 2011 [dostęp 2023-10-26].
- ↑ Występowanie Gloeophyllum sepiarium na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-04-18].
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ {{cytuj |autor = Andrzej Szczepkowski |tytuł = Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników |czasopismo = Studia i Materiały CEPL w Rogowie |wolumin = 32 |numer = 14 |data = 2012.