Niszczyciele typu Framée
Niszczyciele typu Pique (inaczej Framée) – seria francuskich niszczycieli z początku XX wieku, będących w służbie podczas I wojny światowej.
| |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1900 |
| Zbudowane okręty |
4 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
319 t normalna |
| Długość |
58,21 m |
| Szerokość |
6,3 m |
| Zanurzenie |
3 m |
| Napęd |
2 maszyny parowe VTE o mocy łącznej 5200 KM (indykowanych), 4 kotły parowe, 2 śruby |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Załoga |
61 |
| Uzbrojenie |
1 działo 65 mm |
Historia edytuj
Niszczyciele typu Pique należały do grupy pierwszych francuskich niszczycieli, tzw. 300-tonowych, stanowiąc ich drugą serię, po typie Durandal[1]. Cztery niszczyciele tego typu, klasyfikowane jako kontrtorpedowce (contre-torpilleurs d′escadre), zostały zamówione w ramach uzupełniającego budżetu na 1897 rok, pod oznaczeniami M′4 do M′7[2]. W stosunku do typu Durandal wydłużono kadłub o metr i zastosowano cztery mniejsze kotły parowe zamiast dwóch, które były łatwiejsze w obsłudze, lecz zwiększały komplikację i nie były zastosowane na dalszych niszczycielach[1]. Przez to, jako jedyne z 300-tonowych niszczycieli wyróżniały się czterema kominami w miejsce dwóch[3]. W części literatury okręty określane są jako typ Framée, od pierwszego wodowanego i ukończonego okrętu[3]. „Pique” uważany był jednak za okręt główny, z najwcześniejszym numerem w budżecie (M′4)[1].
Zamówiono cztery okręty 27 października 1897 roku[2]. Okręty otrzymały, podobnie jak inne niszczyciele programu 300-tonowego, nazwy od historycznych broni piechoty: Epée (miecz), Framée (włócznia, hasta), Pique (pika), Yatagan (jatagan). Zbudowano je po dwa w stoczniach po dwa w dwóch stoczniach: Forges et Chantiers de la Méditerranée (FCM) w Hawrze i Ateliers et Chantiers de la Loire (ACL) w Nantes[2].
Opis edytuj
Okręty miały typowy dla francuskich niszczycieli tego okresu kadłub o zaokrąglonych burtach, przechodzących w pokład górny o zaokrąglonym profilu, nad którym na śródokręciu i rufie na niewielkiej wysokości był zabudowany lekki drewniany pokład dla obsługi uzbrojenia. Pokład dziobowy nie był podniesiony i również był zaokrąglony w przekroju poprzecznym. Początkowo okręty miały otrzymać taranowe dziobnice, lecz ostatecznie w 1898 roku zdecydowano wykonać pionowe dziobnic[1]. Ich własności morskie były dobre, aczkolwiek niszczyciele typu Pique miały początkowo problemy ze stabilnością i musiały zostać odciążone, m.in. przez usunięcie jednego z masztów[3]. Okręty miały cztery kotły parowe i cztery cienkie kominy, w dwóch szeroko rozstawionych grupach. Maszyny parowe znajdowały się w dwóch osobnych przedziałach pomiędzy oboma kotłowniami[4], co zwiększało nieco żywotność okrętów. Nietypową cechą francuskich niszczycieli był ster umieszczony przed śrubami[4]. Załoga liczyła 61 osób, w tym 4 oficerów[1].
Wyporność normalna wynosiła 319 ton, a pełna z maksymalnym zapasem węgla – 347,82 t[1]. Długość całkowita wynosiła 58,21 m, a na linii wodnej i między pionami 56,62 m. Szerokość największa kadłuba wynosiła 6,31 m, na linii wodnej: 5,96 m, a maksymalna, między listwami odbojnikowymi: 6,55 m[1]. Zanurzenie średnie wynosiło 2,41 m, na rufie: 2,79 m, a maksymalne do ochraniacza steru 3,02 m[1].
Uzbrojenie głównego kalibru stanowiło pojedyncze działo 65 mm M1891 o długości lufy L/50 (50 kalibrów), umieszczone na niewielkiej nadbudówce dziobowej[1]. Było ono dzięki temu dobrze chronione od zalewania falami. Uzupełniało je sześć armat kalibru 47 mm M1885, rozmieszczone na pokładzie po trzy na burtach[1]. Dwa na każdej burcie były obok nadbudówki dziobowej i przedniego komina i jedno koło rufowego komina. Broń torpedową stanowiły dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm w osi wzdłużnej pokładu: na śródokręciu między kominami i na rufie[1][3]. Stosowano torpedy M1887[1]. Wyrzutnie miały po jednej torpedzie zapasowej. W skład wyposażenia wchodzi reflektor o średnicy 40 cm[1].
Napęd stanowiły dwie trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, o średnicach cylindrów: 460 mm, 660 mm i 1000 mm i skoku tłoka 590 mm[1]. Moc projektowa wynosiła 5200 indykowanych KM przy 310 obr/min[1]. Maszyny napędzały bezpośrednio dwa wały śrub. Parę dostarczały cztery kotły parowe systemu Normand, produkowane przez FCM, o ciśnieniu roboczym 16 at[1]. Projektowa prędkość maksymalna wynosiła 26 węzłów[1]. Okręty przekroczyły moc projektową i, z wyjątkiem „Pique”, prędkość projektową[1]. Zapas węgla wynosił normalnie 33,63 t, a maksymalnie 67,86 t[1]. Zasięg z normalnym zapasem wynosił 1541 mil morskich przy 14 węzłach[1].
Niszczyciele typu Pique w momencie wejścia do służby odpowiadały standardowi dla tej klasy na świecie, jednakże szybko stały się przestarzałe w obliczu szybkiego wzrostu wielkości niszczycieli przed I wojną światową.
Na bazie typu Pique oparto budowane dla Rosji niszczyciele typu Wnimatielnyj (początkowo nazwanego Foriel), które różniły się głównie uzbrojeniem[4].
Okręty edytuj
| Nazwa | Stocznia | Data wodowania | Los |
|---|---|---|---|
| Framée | ACL | 29. 06. 1899 | zatonął 11. 8. 1900 |
| Pique | FCM | 31. 03. 1900 | wycofany 28. 1. 1921 |
| Yatagan | ACL | 20. 03. 1900 | zatonął 3. 11. 1916 |
| Épée | FCM | 27. 07. 1900 | wycofany 1. 10. 1920 |
Służba edytuj
Główny niszczyciel typu - "Framée" zatonął 11 sierpnia 1900 w kolizji z pancernikiem "Brennus" podczas manewrów[5]. Pozostałe okręty służyły podczas I wojny światowej, chociaż były już wtedy przestarzałe i odpowiadały wielkością nowo budowanym torpedowcom.
Podczas wojny zatonął "Yatagan" w kolizji z brytyjskim parowcem SS "Teviot" pod Dieppe 3 listopada 1916[5]. Reszta okrętów przetrwała wojnę, po czym została wycofana ze służby w latach 1920-1921.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Roberts 2021 ↓, s. 375.
- ↑ a b c d Roberts 2021 ↓, s. 375-376.
- ↑ a b c d Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 326
- ↑ a b c N.N.Afonin, S.A.Bałakin, "Wnimatielnyj" i drugije. Port-arturskie minonoscy zarubieżnoj postrojki, Morskaja Kollekcja 5/2000
- ↑ a b Robert Gardiner (red.), Conway's All the World's Fighting Ships: 1906-1921, Annapolis, 1985, ISBN 0-87021-907-3, s.195
Bibliografia edytuj
- Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979, s. 323, 326. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
- Stephen Roberts: French Warships in the Age of Steam 1859-1914. Seaforth Publishing, 2021. ISBN 978-1-5267-4533-0. (ang.).