Obóz Narodowo-Radykalny ABC

Obóz Narodowo-Radykalny ABC (ONR ABC) (nazwa umowna) – prawicowe, narodowe środowisko polityczne, powstałe w 1935 w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym, związane z dziennikiem „ABC”, który został właśnie przejęty przez Tadeusza Gluzińskiego, z rąk endeckich. Działania propagandowe organizacji były sponsorowane przez faszystowski rząd włoski.

Obóz Narodowo-Radykalny ABC

Państwo	Polska
Lider	Henryk Rossman
Data założenia	1935
Ideologia polityczna	narodowy radykalizm, nacjonalizm
Poglądy gospodarcze	korporacjonizm, dystrybucjonizm
Liczba członków	ok. 500

Działalność ONR ABC

Środowisko ABC skupiało starszych działaczy ONR, głównie w wieku 30–40 lat. W „ABC” bardzo ceniony był dział kultury, który wkrótce stanie się oddzielnym pismem – „Prosto z Mostu” redagowanym przez Stanisława Piaseckiego. Oprócz tego tzw. środowisko ABC wydawało teoretyczny miesięcznik „Nowy Ład”, periodyki „Alma Mater” i „Jutro” oraz konspiracyjne pisma takie jak „Sztafeta” („Nowa Sztafeta”) czy „O.N.R.-owiec”. Tworzyło sieć życia kulturalno-społecznego wykraczającego już poza ramy środowisk narodowo-rewolucyjnych i oddziałującego na coraz szersze środowiska.

Legalnymi przybudówkami ONR ABC były przede wszystkim stowarzyszenia akademickie (Związek Narodowy Polskiej Młodzieży Radykalnej w Warszawie, Młodzież Narodowo-Radykalna w Poznaniu, Związek Niezależnej Młodzieży Narodowej w Wilnie) oraz Starszoharcerski Krąg Św. Jerzego, jak również Klub Dyskusyjny im. H. Rossmana w Warszawie. Duże wpływy ONR uzyskał w Związku Popierania Polskiego Stanu Posiadania (tzw. Związku Polskim), skupiającym kręgi kupieckie i rzemieślnicze do walki z żydowską konkurencją. Utworzony został też Robotniczy Związek Narodowo-Radykalny do pracy wśród robotników.

Działalność ONR ABC rozwijała się głównie w Warszawie i Poznaniu, ale też na Pomorzu, Śląsku, Podlasiu, w Krakowie, Wilnie, Łodzi, Częstochowie, Łowiczu, Płocku, Lublinie, Łucku i Równem. Liczebność ONR ABC w Warszawie oceniano na 150 do 500 osób, w całym kraju na 2000.

W 1937 r. ONR ABC zainicjował tworzenie Konfederacji Polskiej, otwartej na wszystkie żywioły narodowo-katolickie uznające zasady „dobra Narodu Polskiego”, „etyki chrześcijańskiej” i „sprawiedliwości społecznej”. Wobec fiaska tego projektu oscylowała między Frontem Morges (jej przedstawiciel wziął udział w spotkaniu Frontu w Palkovicach) a sanacją (ONR był inicjatorem spotkania Śmigłego-Rydza z młodzieżą narodową na komerszu „Arkonii”).

ONR ABC wziął udział w wyborach samorządowych w latach 1938–1939. W Warszawie grupa wystartowała jako Narodowy Komitet Radykalnego Odżydzenia Warszawy zdobywając 8,5% głosów i 5 mandatów (wobec ośmiu SN); w Poznaniu Narodowo-Radykalny Komitet Wyborczy wystawił kandydata (S. Kasznica) tylko w jednym okręgu i uzyskał 457 głosów; w sumie listy oenerowskie zdobyły 1,2% głosów. ONR ABC udało się też pozyskać nieoficjalną reprezentację parlamentarną w postaci posła Franciszka Stocha.

W okresie II wojny światowej przedwojenni działacze środowiska ABC powołali Związek Jaszczurczy i grupę Szańca, które weszły w skład Narodowych Sił Zbrojnych.

Do czołowych działaczy należeli: Henryk Rossman, Jan Jodzewicz, Tadeusz Gluziński, Edward Kemnitz, Tadeusz Todtleben, Jerzy Kurcjusz, Jan Korolec, Aleksander Heinrich, Wiktor Martini, Witold Rościszewski, Wincenty Malinowski, Tadeusz Kasznica.

Ideologia ONR ABC

Jan Korolec pisał o tym, że on i jego organizacja początkowo sporo czerpali z faszyzmu i nazizmu. Przyznawał: "Pod wpływem niemieckim i włoskim doszliśmy do koncepcji hierarchicznej organizacji, obejmującej cały naród uświadomiony i podlegający mechanicznym poleceniom władz. Nie braliśmy dostatecznie pod uwagę faktu, że naród nie jest mechanizmem, a społeczeństwo nie da się skoszarować". Z czasem jednak odciął się od pomysłów tworzenia aż tak radykalnego systemu. Frakcja ABC stanowiła umiarkowane skrzydło ruchu narodowo-radykalnego. W odróżnieniu od totalitarnego programu Falangi starało się wypracować oryginalną ideologię opartą na zasadzie trzeciej drogi. W sferze wartości trzecia droga przebiegała między kosmopolityzmem a szowinizmem, harmonizując interesy różnych narodów w ramach uniwersalizmu katolickiego. W sferze polityczno-ustrojowej miała to być trzecia droga między demoliberalizmem a totalitaryzmem: zdecentralizowany ustrój hierarchiczny oparty na samorządach terytorialnych i zawodowych oraz stanowiącym reprezentację elity Senacie. W sferze społeczno-gospodarczej postulowano trzecią drogę między kapitalizmem a socjalizmem – gospodarkę drobnych posiadaczy, ale z aktywną choć pomocniczą rolą państwa. Istotnym elementem ideologii był katolicyzm, któremu zamierzano całkowicie podporządkować sferę kulturalną i obyczajową.

Zobacz też

• Ruch Narodowo-Radykalny Falanga

Bibliografia

• W.J. Muszyński, Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny w latach 1934–1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, Warszawa 2011
• J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Katowice 2019