Ogród Botaniczny Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku „Myślęcinek”
Ogród Botaniczny Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku „Myślęcinek” – miejski ogród botaniczny w Bydgoszczy o powierzchni 60 ha, założony w latach 1980–1983, położony w obrębie Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy.
 Wiosna w ogrodzie botanicznym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
ok. 60 ha |
| Data założenia | |
| Projektant |
Edward Bartmann |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°09′42″N 18°02′10″E/53,161667 18,036111
| |
| Strona internetowa | |
Lokalizacja edytuj
Ogród znajduje się w północno-wschodniej części Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy. Znajduje się on w całości na obszarze Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły. Został zlokalizowany w rozczłonkowanej dolinie Strugi Myślęcińskiej, w obrębie północnej krawędzi Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej.
Na terenie położonym między północną granicą Ogrodu Botanicznego LKPiW, a ul. Jeździecką, znajduje się Ogród Botaniczny IHAR, należący do bydgoskiego oddziału Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.
Historia edytuj
Budowę Ogrodu rozpoczęto w 1980 r. według projektu prof. dr hab. inż. Edwarda Bartmanna z SGGW z 1977 roku. Projekt przewidywał maksymalne wykorzystanie naturalnych warunków siedliskowych w tworzeniu zbiorowisk roślinnych[1]. Ogród obejmuje powierzchnię 60 ha, z możliwością jej powiększenia do 80 ha, co stawia ogród w Bydgoszczy na drugiej pozycji w Polsce pod względem obszaru[2]. Wśród wielu wzniesień o różnym nachyleniu stoków i wysokości (68–94 m n.p.m.) poprzedzielanych jarami wkomponowano alejki spacerowe. Wzdłuż Myślęcińskiej Strugi powstało 13 stawów kaskadowych o różnicy poziomów 20,5 m, na łącznej długości 1 km i powierzchni 2,2 ha.
W 1982 r. rozpoczęto nasadzenia zbiorowisk leśnych, oraz ogrodów rodzajowych, a następnie urządzono alpinarium w dawnym wyrobisku piasku, o złożonej rzeźbie terenu, ze stromiznami, obrywami i uskokami pochodzenia naturalnego.
W 2001 r. prof. Stanisław Balcerkiewicz i dr Maciej Korczyński uszczegółowili koncepcję programową i przestrzenną ogrodu, przedstawiając projekt – „Arboretum – dendroflora wybranych formacji roślinnych świata”[1]. Centralną część nowej ekspozycji zaprojektowano w północnej części ogrodu na rozległym płaskowyżu. Dominują tu gatunki z Ameryki Północnej i Azji. Na realizację tego zadania uzyskano w 2006 r. środki z Unii Europejskiej. Posadzono w sumie 1600 drzew i krzewów liściastych i 180 iglastych[3]. Natomiast w 2005 r. na wschodnim stoku Ogrodu powstał ogród motyli, tzn. kolekcja roślin długo kwitnących, która zwabia motyle.
W 2017 r. kosztem 500 tys. zł przeprowadzono remont głównej alei, wymieniając dotychczasową nawierzchnię asfaltową na kamienną kostkę[4].
Ukształtowanie terenu edytuj
Ogród cechuje się dużym zróżnicowaniem zarówno pod względem rzeźby terenu jak i budowy geologicznej. To zróżnicowanie jest wynikiem sąsiedztwa Wysoczyzny Świeckiej i Pradoliny Noteci-Warty oraz obecności Strugi Myślęcińskiej, która kształtuje rzeźbę terenu. Najbardziej urozmaiconym pod względem rzeźby terenu jest południowy kraniec ogrodu, gdzie deniwelacje dochodzą do 26 m wysokości względnej, a liczne wzniesienia różnią się nachyleniem stoków i wysokości. Krawędź wysoczyzny morenowej przebiega w kierunku wschód – zachód. Na północ od krawędzi znajduje się rozległy płaskowyż, który od wschodu i zachodu ograniczony jest ciekami wodnymi Pozostała część terenu to liczne pagórki, grzbiety, niecki denudacyjne[2].
W rozplanowaniu ogrodu podkreślono oś Strugi Myślęcińskiej, która jest osią kompozycyjną i widokową kolekcji. Eksponowana jest również oś widokowa w kierunku lasów na Zaciszu[1].
Gleby edytuj
Gleby terenu Ogrodu należą do klasy gleb brunatnoziemnych, w typach: gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane, gleby płowe. Kwasowość tych gleb waha się w szerokich granicach od kwaśnych w lesie bukowym (pH 3,3) do lekko zasadowych (pH 7,3) na pozostałym obszarze. W dolinach cieków wodnych występują gleby deluwialne, zaliczane częściowo do czarnoziemnych. Są to gleby podmokłe, z płytkim zaleganiem wody gruntowej, silnie oglejone[2].
Charakterystyka biologiczna edytuj
Przeważającą część obszaru zajmuje ekspozycja terenowa drzew, roślin zielnych i krzewów o parkowo-naturalistycznym charakterze[2]. W 2010 r. w ogrodzie znajdowało się 820 gatunków roślin, w tym 460 gatunków roślin dziko rosnących[5].
Podstawę układu stanowią krajowe zbiorowiska leśne oraz ich formy przejściowe, w postaci większych grup drzewostanów zwartych, luźnych zadrzewień oraz drzew pojedynczo eksponowanych. Drugim podstawowym układem są zbiorowiska łąkowe, występujące w formie naturalnych łąk, muraw i trawników. Oprócz tego utworzono ogrody rodzajowe, np. ogród roślin iglastych, ogród drzew i krzewów liściastych, ogród kwitnącej wiśni i jabłoni oraz kolekcje, np. żywotników, dereni, grzybieni, roślin zimozielonych itp[2]. Oprócz roślinności rodzimego pochodzenia, w Ogrodzie Botanicznym znajdują się stanowiska głównych formacji leśnych z innych kontynentów, zwłaszcza w utworzonym w 2006 r. arboretum. Są w nim prezentowane lasy Ameryki Północnej (dębowo-tulipanowcowe, dębowo-orzesznikowe, wiązowo-klonowe, bukowo-klonowe), lasy Azji i Europy Południowej (lasy wielkolistne, liściaste z magnoliami, ciepłolubne dębowe lasy mieszane), wilgotne lasy podzwrotnikowe, lasy euksyńskie (mezofilne lasy liściaste oraz lasy olszowe), roślinność tundry, dendroflora terenów pustynnych (roślinność twardolistna, drzewa obszarów preriowych, dendroflora terenów wydmowych, chłodnych pustyń i półpustyń), a także kolekcje i ekspozycje tematyczne, m.in.: buków, klonów, róż, wrzosowatych, rośliny prawnie chronione, rośliny zimozielone, ogród wiosenny[5].
Działy i kolekcje roślinne edytuj
Zbiorowiska roślinne Polski edytuj
Największy dział (20 ha) obejmujący[2]:
- zbiorowiska leśne pochodzenia naturalnego: łęg olszowy, las brzozowy z brzozą brodawkowatą, grąd, 70-letni las bukowy z dominującym bukiem zwyczajnym;
- zbiorowiska leśne pochodzące z nasadzeń (10 ha): grąd subkontynentalny lipowo-grabowy, las bukowo-dębowy z dębem bezszypułkowym, buczyna acidofilna, subatlantycki nizinny las dębowo-grabowy, świetlista dąbrowa typu kontynentalnego;
- zbiorowiska łąkowe – wilgotne łąki, łąki świeże, łąki ubogie i wrzosowiska;
- zbiorowiska roślinności wodnej, szuwarowej, bagiennej, torfowisk wysokich i niskich – w otoczeniu 13 kaskadowych stawów, urządzonych wzdłuż Strugi Myślęcińskiej; w stawach wykształciły się oczerety;
Arboretum edytuj
Obejmuje kolekcję drzew owocowych starych i współczesnych odmian[6] oraz ścieżka Agro z roślinami użytkowymi (zbożami, roślinami przemysłowymi, okopowymi, motylkowymi, leczniczymi);
Ogród roślin iglastych edytuj
Zajmuje zbocza głębokiej dolinki otwierającej się do Doliny Strugi Myślęcińskiej. Jest to amfiteatralna kompozycja drzew i krzewów, m.in. jodeł, świerków, jałowców, cyprysików, daglezji, mikrobiot, miłorzębi, żywotników.
Alpinarium edytuj
Zajmująca ok. 2 ha – kolekcja roślin górskich położona jest w środkowo-zachodniej części Ogrodu Botanicznego, w dawnym wyrobisku piasku. Cechuje go złożona rzeźba terenu z wyraźnymi stromiznami, obrywami i uskokami pochodzenia naturalnego oraz sztucznie utworzonymi formami górskimi, np. ścianami, piargowiskami, graniami, gdzie względne różnice wysokości dochodzą do 20 m[2].
Główną część alpinarium tworzą siedliska wapienne[7], które zajmują powierzchnię 1 ha. Jest to teren wyrobiska o największych deniwelacjach względnych. Jego stromizny są ścianami skalnymi, gdzie umieszczono kolekcję gatunków szczelinowych i wyleżyskowych. Skalny wąwóz prowadzi do parowu pomiędzy wzniesieniami, porośniętymi zbiorowiskami leśnymi. U podnóża ścian znajduje się zbiornik wodny z wymuszonym obiegiem wody, do którego wpływa potok z ukształtowaną po drodze kaskadą wodną, co umożliwia rozwój roślin ziołoroślowych. Na linii grzbietu zamykającej część wapienną alpinarium znajduje się grań widokowa[2]. Między wapiennymi głazami rośnie m.in. szarotka alpejska, dębik ośmiopłatkowy, goździk alpejski i wiele innych roślin.
Ogród roślin górskich acidofilnych zajmuje powierzchnię 0,3 ha i znajduje się w jego południowej części. Podłoże dla roślin stanowią liczne półki i progi granitowe na stoku. Zbocza porasta m.in. kosodrzewina i sosna limba. Na wysoczyźnie urządzono kamienny krąg z głazów narzutowych na podobieństwo kręgów kamiennych w Odrach. Wschodnia część alpinarium o powierzchni 0,3 ha została ukształtowana w formie dolinki z głazami narzutowymi o miękkich kształtach, różnorodnej fakturze i kolorystyce. Znajduje się tu ogród siedlisk polodowcowych, gdzie zgromadzono rośliny charakterystyczne dla Pomorza, a szczególnie rośliny zielne typowe dla Borów Tucholskich[2].
Obszar alpinarium umożliwia gromadzenie i ekspozycję nie tylko flory górskiej Polski, ale także przedstawienie fitokrajobrazów typowych dla rejonów górskich Ameryki Północnej, Azji i Europy[2]. Z alpinarium możliwe jest przejście na Górę Myślęcińską, skąd rozpościera się szeroka panorama Bydgoszczy.
Kolekcje rodzajowe edytuj
Obejmuje m.in. ogród różaneczników, sosen, rododendronów, lilaków, berberysów, brzóz, buków, dębów, klonów amerykańskich, europejskich i azjatyckich, olch, wrzosów, żywotników, ogród kwitnącej wiśni i jabłoni, magnolii, tawuł, dereni.
Ekspozycje tematyczne edytuj
Dział mający charakter edukacyjny, obejmuje m.in. ogród motyli, ogród wiosenny, rośliny ciepłolubne, drzewa o wielkich liściach, ogród krzewinek, rośliny biblijne, pnącza, rośliny chronione, rośliny Pomorza i Kujaw, rośliny zimozielone, piętrowe zasięgi drzew w górach, szereg wilgotnościowo-troficzny drzew występujących w Polsce, mieszańce – rodzice i dzieci, płeć u roślin[1].
Ścieżka botaniczna dla niewidomych i niedowidzących edytuj
Pierwsza w Polsce ścieżka botaniczna dla niewidomych utworzona w 1999 r. na terenie ogrodu. Na blisko 4 tys. metrów kwadratowych, wzdłuż 300–metrowej barierki posadzono ok. 150 roślin. Każda posiada „metryczkę” zapisaną pismem Braille’a[5].
Dyrektorzy edytuj
- mgr inż. Karol Dąbrowski
Godziny otwarcia edytuj
Ogród otwarty jest przez cały rok od godziny 9:00 do zmroku. Wstęp jest bezpłatny[5].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Encyklopedia Bydgoszczy. t.1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. ISBN 978-83-926423-3-6, s. 309-310
- ↑ a b c d e f g h i j Henryk Wiśniewski: Różnorodność biologiczna Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku i jej uwarunkowania. [w.] Banaszak Józef red.: Przyroda Bydgoszczy. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004. ISBN 83-7096-531-8
- ↑ Karol Dąbrowski. Arboretum – dla miasta ogrodu. [w.] Kalendarz Bydgoski 2007
- ↑ Zamiast kruszejącego asfaltu, w Myślęcinku piękna kostka
- ↑ a b c d Ogród Botaniczny | Myślęcinek – Leśny Park Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy [online], myslecinek.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).
- ↑ Kolekcja starych odmian jabłoni pochodzi ze wsi Chrostkowo i została zorganizowana przy udziale Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły
- ↑ kamień wapienny pochodzi z kamieniołomów w Piechcinie i Wapiennie
Bibliografia edytuj
- Bydgoska Gospodarka Komunalna. Praca zbiorowa, Stefan Pastuszewski, Bydgoszcz: Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, 1996, ISBN 83-85860-37-1.
- Karol Dąbrowski. Arboretum – dla miasta ogrodu. [w.] Kalendarz Bydgoski 2007
- Janusz Umiński. Leśny park Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku. [w.] Kalendarz Bydgoski 2004
- Wiśniewski Henryk: Różnorodność biologiczna Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku i jej uwarunkowania. [w.] Banaszak Józef red.: Przyroda Bydgoszczy. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004. ISBN 83-7096-531-8
Linki zewnętrzne edytuj
- Ogród Botaniczny Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy
- Oficjalna strona Rady Osiedla LEŚNE w Bydgoszczy
- Rada Ogrodów Botanicznych w Polsce
