Wikipedia

Oleśnica (województwo świętokrzyskie)

miasto w województwie świętokrzyskim

Oleśnica – miasto w Polsce położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Oleśnica[4].

Oleśnica
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Oleśnicy
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

staszowski

Gmina

Oleśnica

Prawa miejskie

1470–1869; 2019

Burmistrz

Leszek Juda

Powierzchnia

10,06[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1742[1]
173[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 41

Kod pocztowy

28-220[2]

Tablice rejestracyjne

TSZ

Położenie na mapie gminy Oleśnica
Mapa konturowa gminy Oleśnica, w centrum znajduje się punkt z opisem „Oleśnica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Oleśnica”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Oleśnica”
Położenie na mapie powiatu staszowskiego
Mapa konturowa powiatu staszowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Oleśnica”
Ziemia50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000
TERC (TERYT)

2612034[3]

SIMC

0257118

Urząd miejski
ul. Nadstawie 1
28-220 Oleśnica
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Figura z 1911 r. we wschodniej części miejscowego rynku
Krzyż z 1912 r. fundacji Ignacego i Konstancji Gołebioskich usytuowany na rozwidleniu dróg wyjazdowych z Oleśnicy

Prawa miejskie w latach 1470–1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019[5][6].

Części miasta edytuj

Integralne części miasta Oleśnica[7][8]
SIMC Nazwa Rodzaj
0257124 Budy część miasta
0257130 Wrzos część miasta
0257147 Zarzecze część miasta
0257153 Zwierzyniec część miasta

Historia edytuj

Oleśnica była osadą szlachecką. Początkowo była siedzibą rodu Oleśnickich. Pierwszym znanym właścicielem Oleśnicy był łowczy krakowski Zbigniew z Oleśnicy (Krzyżanowski) h. Dębno (ok. 1330-1358)[9]. Z Oleśnicy pochodził biskup, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, późniejszy kardynał Zbigniew Oleśnicki, wnuk Zbigniewa Krzyżanowskiego, syn Dobiesława (Dobka). W późniejszym okresie Oleśnica była własnością Zborowskich i Lanckorońskich.

W roku 1406 występuje Piotr Kostka, sołtys oleśnicki, co oznacza, że wieś posiadała prawo niemieckie przynajmniej od końca XIV w. Jej ludność ocenia się na około 300 osób. W roku 1450 Jan z Oleśnicy nadał wszystkim swoim ponad 40 wsiom w ziemi sandomierskiej prawo niemieckie. W drugiej połowie XV w. Oleśnica należała do Andrzeja Oleśnickiego i obejmowała folwark dziedzica, łany kmiece i karczmę z rolami.

W XVI w. Oleśnica była niewielkim ośrodkiem rzemieślniczym. W 1520 karczmarzem był niejaki Marcin Chabuch. Wieś posiadała też hamernię. Lokacja miasta na prawie niemieckim na gruncie wsi miała miejsce w 1546 r., na prośbę Mikołaja Herbuta Odnowskiego na podstawie zezwolenia królewskiego. Akt nadawał miastu 2 jarmarki - na Niebowzięcie NMP i św. Urbana - targ w sobotę i 8 lat wolnizny. Miasto jednak rozwijało się powoli i było słabo zabudowane. W 1569 r. nowy właściciel Oleśnicy, Piotr Zborowski, wyznaczył miastu plac pod ratusz, browar i słodownię. Potwierdził też wcześniejsze nadanie 6 ról, 2 stawów, błonia oraz 3 przyłanków, z których jeden należał do łaźni a drugi do wójtostwa "ku używaniu, a nie przedaniu". W 1579 r. miasto zapłaciło czynsze od 2 łanów miejskich, 12 rzemieślników, 8 komorników oraz 2 garnców gorzałczanych. W 1591 r. w mieście stało 98 budynków, z tego 25 przy Rynku, co oznacza, że był otoczony zabudową podobnie jak dziś. Ludność liczyła około 600 osób[10].

W czasie reformacji miasto było ośrodkiem kalwinizmu. Zbór kalwiński założył tu w 1563 r. Marcin Zborowski[11]. W XVII w. Lanckorońscy starając się podźwignąć miejscowe rzemiosło zorganizowali cechy: kuśnierski, krawiecki oraz wspólny, który grupował rzemieślników z 10 różnych specjalności. W 1673 r. Oleśnica wraz z dworem liczyła zaledwie 184 mieszkańców.

Na początku XVIII w. w czasie III wojny północnej miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Aby podnieść je z upadku właściciele wyjednali u króla Augusta II Mocnego przywilej na 12 jarmarków w roku. Liczba domów w Oleśnicy wzrosła do 130 w 1788 r. Jednakże rozbiory Polski i położenie w strefie przygranicznej, między zaborem rosyjskim i austriackim, spowodowało zastój gospodarczy i zahamowanie dalszego rozwoju. W 1827 r. Oleśnica miała 888 mieszkańców. Do tego czasu przybyło tu tylko 5 domów. W XIX wieku osada słynęła ze swoich mistrzów murarskich, cenionych i poszukiwanych w południowej części Królestwa Kongresowego. W 1869 r. Oleśnica utraciła prawa miejskie.

W 1960 r. wieś miała 1965 mieszkańców. Do 1975 r. miejscowość znajdowała się w powiecie buskim, województwa kieleckiego. Po reformie administracyjnej W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.

Teraźniejszość edytuj

W pobliżu Oleśnicy powstała nowoczesna i jedna z największych aktualnie w Polsce cegielnia koncernu Wienerberger AG. Zakład zatrudniający około 60 pracowników może produkować do 230 mln pustaków porotherm rocznie[12].

W Oleśnicy znajduje się szkoła podstawowa.

Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018) edytuj

Rada Gminy Oleśnica przyjęła 27 lipca 2018 uchwałę (w formie apelu) w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich. Apel ten zakłada pominięcie wszystkich obowiązujących w tym względzie procedur w celu „upamiętnienia bohaterskiej walki polskich powstańców, zadośćuczynienie dotychczas wyrządzonym krzywdom oraz uczczenia 100 rocznicy odzyskania przez państwo polskie niepodległości i 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego”[13]. Apel trafił do MSWiA, w związku z czym minister podjął decyzję o wszczęciu procedury odnośnie do nadania statusu miasta Oleśnicy, występując do Rady Gminy o przedstawienie opinii poprzedzonej przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami[14]. Stanowisko przekazano premierowi Mateuszowi Morawieckiemu[15] a 13 września 2018 wydano odpowiednią uchwałę odnośnie do konsultacji społecznych[16]. Konsultacje odbyły się w terminie od 28 września do 3 października 2018 a wyniki prezentują się następująco: a) gmina Oleśnica (frekwencja 41,14% = 1335 osób): za 79,40% (1060 osób), przeciw 13,86% (185 osób); wstrzymało się 6,74% (90 osób); b) miejscowość Oleśnica (frekwencja 40,09% = 617 osób): za 85,57% (528 osób), przeciw 10,05% (62 osób); wstrzymało się 4,38% (27 osób); gmina Oleśnica bez miejscowości Oleśnica (frekwencja 42,09% = 718 osób): za 74,09% (532 osób), przeciw 17,13% (123 osoby); wstrzymało się 8,78% (63 osoby)[17]. W związku z powyższym Rada Gminy Oleśnica podjęła 4 października 2018 uchwałę wyrażającą pozytywną opinię w sprawie nadania liczącej 1853 mieszkańców Oleśnicy praw miejskich[17]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[5].

Zabytki edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 844 [zarchiwizowane 2013-07-15].
  3. ↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-02-21].
  5. ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
  6. ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
  7. ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
  8. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  9. ↑ Zbigniew Krzyżanowski z Oleśnicy h. Dębno [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-11-24].
  10. ↑ Feliks Kiryk, Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie. XIII-XVI wiek., 1994, ISBN 83-901551-0-9.
  11. ↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
  12. ↑ Marcin Sztandera, 230 mln cegieł rocznie w zakładzie koło Staszowa.
  13. ↑ Uchwała Nr 278/XLII/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 27 lipca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.
  14. ↑ Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich.
  15. ↑ Oleśnica będzie miastem? Chce odzyskać prawa miejskie zabrane przez cara.
  16. ↑ Uchwała nr 288/XLIII/18 Rady Gminy w Oleśnicy z dnia 7 września 2018 r. w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami Gminy Oleśnica konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
  17. ↑ a b Uchwała Nr 295/XLIV/18 z dnia 4 października 2018 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.

Bibliografia edytuj

  • Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.
  • Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
  • Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oleśnica_(województwo_świętokrzyskie)&oldid=72798960”