Wikipedia

Oskar Bielawski

polski lekarz, psychiatra

Oskar Stanisław Bielawski (ur. 8 lutego?/20 lutego 1891 w Homlu, zm. 14 listopada 1973 w Warszawie) – polski lekarz psychiatra, twórca psychiatrii reformowanej, kapitan lekarz Wojska Polskiego.

Oskar Bielawski
Ilustracja
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

20 lutego 1891
Homel

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1973
Warszawa

Specjalność: psychiatria
Alma Mater

Uniwersytet w Tartu

1920-1964
Odznaczenia
Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)
Grób Oskara Bielawskiego na Cmentarzu Bródnowskim

Życiorys edytuj

Pochodził ze zubożałej, kresowej rodziny szlacheckiej. Syn Władysława, konduktora kolejowego, i Emilii z domu Bielewicz, miał sześcioro rodzeństwa. Mimo niskiego statusu materialnego rodziny dzieci zdołały zdobyć wykształcenie: Ewelina, po mężu Iwanow, była stomatologiem, Józef – księdzem katolickim, Edwin (ps. „Skarga”, porucznik WP, kawaler Virtuti Militari) – ekonomistą, a przed 1939 burmistrzem Mołodeczna. Dwoje z rodzeństwa pochłonęły wojny – Henryk zginął gdzieś w Rosji, a Zofia, po mężu Karwacka, w Auschwitz-Birkenau[1].

Oskar około 1910, po zdaniu matury w V Gimnazjum w Warszawie, rozpoczął studia lekarskie na Uniwersytecie w Dorpacie. Tam też zmienił imię ze Stanisław na Oskar. 8 sierpnia 1914 jako podlekarz został powołany do armii rosyjskiej. Od sierpnia do listopada był ordynatorem szpitala polowego nr 79, następnie do czerwca 1915 pociągu sanitarnego 1024, a potem do września 1917 lekarzem 100 pułku piechoty. Walczył na froncie rumuńskim, gdzie 18 sierpnia 1916 został ranny. Odznaczony orderami carskimi: Orderami Św. Stanisława II i III kl. oraz Orderem Św. Anny III kl.

Po rewolucji znalazł się w Odessie. Tam na przełomie 1917/1918 kontynuował studia na uniwersytecie i uzyskał dyplom lekarza. W Odessie wstąpił do III Korpusu Polskiego. W Wojsku Polskim zameldował się 15 grudnia 1918 w Warszawie. Zweryfikowany jako podporucznik uzyskał przydział do 32 pułku piechoty. 20 stycznia 1920 przeniesiono go do Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. Trzy miesiące później uzyskał awans na porucznika. 26 listopada 1921 zwolniony do rezerwy. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 559. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupa lekarzy[2]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 8 Batalionu Sanitarnego w Toruniu[3].

Po wojnie polsko-bolszewickiej rozpoczął pracę na stanowisku starszego ordynatora w Zakładzie Psychiatrycznym w Dziekance, gdzie prowadził także działalność naukową i publicystyczną. W 1924 został zastępcą redaktora naczelnego „Nowin Psychiatrycznych”. 24 października 1929 w wieku 38 lat został dyrektorem kościańskiego zakładu psychiatrycznego, który gruntownie zreformował, tworząc z niego nowoczesny zakład leczniczy. Zlikwidował kilkadziesiąt separatek, w których w złych warunkach izolowano „trudnych” chorych. Wprowadził system otwartych drzwi, stając się tym samym pionierem przekształcania zakładów zamkniętych na instytucje o charakterze sanatoryjnym. Usunął wysokie mury i zlikwidował kraty w oknach. Surowo napiętnował stosowanie kaftanów bezpieczeństwa. Twierdził, że: „Im gorzej śpi lekarz, tym lepiej ma chory”. W 1931 zaczął w Kościanie organizować część sanatoryjną (Wojewódzkie Sanatorium dla Nerwowo Chorych). Dzięki niemu wprowadzono również system terapii rodzinnej, korzystano z boiska piłkarskiego, warsztatów rzemieślniczych (ergoterapia), sali gimnastycznej oraz teatralnej. Szpital dysponował także rozbudowanym zakładem fizykoterapii. W 1933 został wybrany zastępcą prezesa Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

W 1934 szpital (ok. 750 chorych) osiągnął pełną samowystarczalność finansową. W tym też roku odbył się I Wszechsłowiański Zjazd Neurologów i Psychiatrów, którego część obrad miała miejsce w Kościanie. Z tej okazji Oskar Bielawski zorganizował pierwszą Wszechpolską Wystawę Higieny Psychicznej, na bazie której stworzył Muzeum Higieny Psychicznej. W 1935 zorganizował szpitalną drukarnię i rozpoczął wydawanie w niej „Nowin Psychiatrycznych”.

W 1935 zainspirowany międzynarodowym ruchem na rzecz higieny psychicznej (zapoczątkowanym przez byłego pacjenta Clifforda Whittinghama Beers’a) założył pismo „Higjena Psychiczna”, którego celem była profilaktyka zaburzeń psychicznych oraz zdjęcie stygmatu z pacjentów szpitali psychiatrycznych[4]. Do Komitetu Redakcyjnego dr Bielawski powołał Eugeniusza Artwińskiego, Stefana Baleya, Bronisława Biegeleisena, Stefana Borowieckiego, Witolda Łuniewskiego, Jana Nelkena, Leona Wernica (prezesa Polskiego Towarzystwa Eugenicznego) i Henryka Zajączkowskiego.

Zdaniem Macieja Zaremby Bielawskiego trzyletnia debata na łamach „Higieny Psychicznej” przyczyniła się do utrącenia projektów ustaw eugenicznych w Polsce[5][6].

Bielawski propagował zamianę lecznictwa psychiatrycznego z modelu szpitali na model poradni, co w efekcie doprowadziło w 1935 do zmiany kościańskiego Zakładu Psychiatrycznego w Sanatorium dla Nerwowo Chorych. Jako pierwszy w Polsce wprowadził pojęcie „choroby alkoholowej”, wymagającej takiego samego traktowania jak inne schorzenia.

24 sierpnia 1939 został zmobilizowany do Kościańskiego Batalionu Obrony Narodowej. Walczył w bitwie nad Bzurą. 19 września został ranny, trafił do szpitala w Giżycach koło Sochaczewa. Lata wojny spędził w niemieckiej niewoli. Do maja 1942 przebywał w Oflagu II B Arnswalde (Choszczno), następnie w II D Gross Born (Borne Sulinowo). Jako psychiatra odegrał znaczącą rolę w walce „z chorobą drutów kolczastych”. Prowadził zajęcia terapeutyczne tzw. gimnastykę zapobiegawczą, wygłaszał referaty, wykładał na kursach nauczycielskich i publikował w prasie obozowej. Jeszcze w Choszcznie opublikował w „ Za drutami” artykuł pt. „W trosce o nasze zdrowie i siły”, w którym pouczał, że „naczelnym obowiązkiem jeńca jest utrzymanie jego fizycznej sprawności i moralnej siły”.

Po powrocie z niewoli zaadaptował poniemiecki pałac w Wonieściu, gdzie 21.07.1946 otworzył zakład leczenia nerwic, natomiast w 1948 w Spławiu utworzył pierwsze sanatorium dla dzieci ze schorzeniami nerwicowymi, wadami wymowy oraz charakteru. 1 września 1949 kierowany przez niego zakład w Kościanie otrzymał nazwę Państwowe Sanatorium dla Nerwowo Chorych. 22 lipca 1950 utworzył oddział odwykowy dla alkoholików w Siekowie, w 1954 oddział dla chłopców w Mościszkach, a w 1955 r. oddział dla dziewcząt w Cichowie. Dzięki niemu w 1953 roku powstała Szkoły Pielęgniarstwa Neuropsychiatrycznego. 1 kwietnia 1957 roku na skutek denuncjacji dziennikarza Ryszarda Gontarza[7] i ingerencji SB oraz nacisków miejscowego aparatu partyjnego Oskara Bielawskiego zwolniono z pracy. Bielawski działał dalej i już 21 sierpnia zorganizował w Poznaniu Wojewódzką Poradnię Zdrowia Psychicznego, gdzie objął kierownictwo. 14 września 1963 został honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. 31 grudnia 1964 przeszedł na emeryturę. Jednak nie pożegnał się z zawodem; w 1965 był kierownikiem i lekarzem specjalistą Poradni Zdrowia Psychicznego dzielnicy Wilda w Poznaniu, a po przeniesieniu do Warszawy w latach 1968–1971 pracował w poradniach specjalistycznych w Otwocku.

Był dwukrotnie żonaty. W 1916 z Jadwigą Zofią Milianowicz, z którą miał córkę Irenę Krystynę (1922–2014) – prawniczkę) oraz syna Zdzisława (1925–1959), studenta politechniki. Ponowny związek małżeński zawarł 11 kwietnia 1948 z lekarką Elżbietą Imierowską. Z małżeństwa tego urodziło się trzech synów: Maciej Zaremba Bielawski (ur. 1951), dziennikarz, Jacek (ur. 1953), chemik, i Jarema (ur. 1955), konserwator. W 1969 żona z dziećmi wyemigrowała do Szwecji, Oskar Bielawski pozostał w kraju. Cztery lata później zmarł. Pochowany został na cmentarzu bródnowskim w Warszawie (kwatera 39K-3-29).

W 1993 Sąd Wojewódzki w Poznaniu uznał za oszczercze twierdzenie, że dr O. Bielawski „wysługując się władzy komunistycznej” więził w swoim szpitalu poetę Władysława Broniewskiego[8].

W 1998, pomimo sprzeciwów, nadano imię dr Oskara Bielawskiego Wojewódzkiemu Szpitalowi Neuropsychiatrycznemu w Kościanie.

Wybrane prace edytuj

  • Opór pamięciowy u psychicznie chorych. Rocznik Psychjatryczny 1, s. 31-42, 1923
  • Hypnoza a kodeks karny. Nowiny Psychjatryczne 3, 1926
  • O zbrodni i zbrodniarzu: szkic kryminologiczny. Gniezno: Wydawnictwo „Nowin Psychjatrycznych”, 1928
  • Leczenie nałogowych alkoholików. Poznań, 1963
  • Opór pamięciowy u psychicznie chorych. Rocznik Psychjatryczny 1, s. 31-42, 1923
  • Głos psychiatry o ocenie błednej okoliczności faktycznych czynu Gniezno 1925
  • Postulaty Eugeniki a stanowisko państwa w sprawie spędzenia płodu, Nowiny Psychiatryczne  1927, IV, s. 289.
  • W kwestii psychologicznych badań personelu pielęgniarskiego. 1938. Praca doktorska
  • Nowe drogi lecznictwa psychiatrycznego. Szpit. Pol. 1949
  • Jatrogen. Służba zdrowia. 1950, n 16
  • Leczenie nałogowych alkoholików. Poznań, 1963
  • Psychohigiena wieku podeszłego. I Konferencja Naukowa Pol. Tow. Higieny Psychicznej. Łódź 14-15 II. 1970

Przypisy edytuj

  1. ↑ Florkowski 1991 ↓.
  2. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1223.
  3. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1171.
  4. ↑ Henryk Florkowski, dr med Oskar Stanisław Bielawski. Życie i dzieło., Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, Kościan, 1992.
  5. ↑ Maciej Zaremba, Higieniści. Z dziejów eugeniki., 2011.
  6. ↑ Tadeusz Nasierowski, Stosunek środowisk medycznych w Polsce do psychiatrii i medycyny niemieckiej lat 1933- 1935, [w:] Zagłada chorych psychicznie w Polsce 1939-1945, red. Z. Jaroszewski, Warszawa 1993. 
  7. ↑ Jerzy Zielonka: Imperialistyczna banda Berii. Gazeta Kościańska 31/2011. [1]
  8. ↑ Wyrok Sądu Rejonowego w Kościanie z dnia 28 stycznia 1993 roku, sygn. akt II K 216/91, Wyrok Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 23 czerwca 1993 r., sygn.. akt IV Kr 253/93

Bibliografia edytuj

  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Zdzisław Jaroszewski. Oskar Bielawski (20 II 1891 – 14 XI 1973). „Psychiatria Polska”. 8 (4), s. 429-431, 1974. PMID: 4605829. 
  • Henryk Florkowski: Dr med. Oskar Bielawski (1891-1973). Życie i dzieło. Kościan: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, 1991.
  • Artur Hojan: Dr Bielawski i eugenika. Kościan: 2009. ISBN 978-83-928719-0-3.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskar_Bielawski&oldid=73122481”