Otorowo (województwo kujawsko-pomorskie)
Otorowo (niem. Ottorowo, Otteraue) – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Solec Kujawski.
| wieś | |
 Spichlerz pomennonicki tzw. Czarna Warszawa (Otorowo nr 20) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
351[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-050[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0095851 |
Położenie na mapie gminy Solec Kujawski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
 53°04′54″N 18°09′44″E/53,081667 18,162222[1]
| |
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bydgoskim.
Położenie edytuj
Otorowo jest wsią usytuowaną na południowym brzegu Wisły na wschód od wielkiego zakola rzeki. Wieś graniczy od zachodu z Bydgoszczą (osiedle Łęgnowo Wieś), od wschodu z Solcem Kujawskim, od południa poprzez linię kolejową nr 18 Bydgoszcz-Toruń z Makowiskami, zaś od północy z rzeką Wisłą.
Pod względem fizyczno-geograficznym Otorowo leży w obrębie Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej w mezoregionie Kotlina Toruńska i mikroregionie Dolina Łęgnowska (32 m n.p.m.)[4]. Większość terenu stanowią dawne tereny zalewowe rzeki o żyznych glebach, odseparowane od rzeki wałem przeciwpowodziowym. Na południu występuje zbocze oddzielające Równinę Łęgnowską od piaszczystej Terasy Soleckiej, porośniętej Puszczą Bydgoską. Na wschodzie Otorowa znajduje się tzw. Biała Góra, stanowiąca odkrytą wydmę śródlądową, widoczną z drogi powiatowej Bydgoszcz-Solec Kujawski.
Charakterystyka edytuj
Otorowo ma charakter wsi podmiejskiej, położonej przy wschodniej granicy Bydgoszczy. Ze względu na wysoką klasę gleb, wielu mieszkańców trudni się rolnictwem. Wieś przecina droga powiatowa łączącą Solec Kujawski z Bydgoszczą oraz linia kolejowa nr 18.
Zabytki edytuj
Jedną z pozostałości osadnictwa olęderskiego jest chata pomennonicka z 1768 roku.
Szlaki turystyczne edytuj
Przez Otorowo przebiegają rowerowe szlaki turystyczne:
szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski- Wiślana Trasa Rowerowa – odcinek lewobrzeżny
Przez miejscowość wiedzie droga rowerowa ze Bydgoszczy-Łęgnowa do Solca Kuajwskiego.
Historia edytuj
Pierwsza wzmianka pisana o wsi Otorowo pochodzi z 1280 roku[5]. Ówczesny właściciel kasztelanii wyszogrodzkiej książę pomorski Mściwój II zapisał m.in. tę osadę swojemu ciotecznemu szwagrowi Dobiesławowi z rodu Odrowążów i pozwolił zakładać tutaj gospodarstwa chłopskie zarówno na prawie polskim, jak i niemieckim[6]. W późniejszych wiekach osiedliła się tu m.in. rodzina niemiecka Wilde, która w 1594 r. pełniła rolę pośrednika przy sprowadzeniu pierwszych olędrów do powiatu bydgoskiego, do wsi Przyłubie[6]. Wieś królewska starostwa bydgoskiego położona była w końcu XVI wieku w powiecie bydgoskim województwa inowrocławskiego[7].
Istniejące wzdłuż rzeki Wisły tereny zalewowe z żyznymi madami były atrakcyjne dla osadnictwa i wykorzystania rolniczego. W XVI wieku wieś należała do parafii rzymskokatolickiej w Solcu[a] (Kujawskim)[8]. W 1604 roku Otorowo było jedną z pierwszych wsi w powiecie bydgoskim, jaka otrzymała kontrakt olęderski z rąk starosty bydgoskiego Macieja Smoguleckiego. Do dnia dzisiejszego zachowały się w oryginale przywileje królewskie dla olędrów w Otorowie. Pierwszy z nich wystawiony został przez Władysława IV w dniu 28 grudnia 1643 roku[6]. Osadnictwo olęderskie w dolinie Wisły, a w późniejszym okresie także na innych terenach było popierane przez urzędników królewskich, gdyż sprzyjało zagospodarowaniu niewykorzystanych dotychczas, urodzajnych terenów nadrzecznych oraz kreowało nowe dochody[9]. Otorowo, podobnie jak sąsiednie Łęgnowo i Makowiska było stosunkowo znacznie uposażone w ziemię oraz należało do najludniejszych wsi starostwa bydgoskiego. W czasie potopu szwedzkiego wieś została bardzo zniszczona. Odbudowano ją w II połowie XVII w. W 1662 roku mieszkało tu 26 osób, a 11 lat później w 1673 – 66 osób[9].
Tuż przed wojną północną mieszkało w Otorowie 24 rodzin chłopskich, które płaciły czynsz na rzecz starostwa bydgoskiego. Katastrofę gospodarczą, podobnie jak dla wszystkich wsi w rejonie Bydgoszczy przyniosły grabieże i gwałty dokonane przez stacjonujące tu w okresie 1703-1719 wojska szwedzkie, saskie, polskie, austriackie i rosyjskie. Należy jednak zaznaczyć, że Otorowo było jedną z nielicznych wsi starościńskich, która nie została całkowicie opuszczona w tym okresie. Jedynie część ludności wiejskiej pod wpływem ciężarów spowodowanych wojną ratowała się ucieczką, bądź też pozostała na miejscu, ale była tak zrujnowana, że nie mogła płacić podatków[9]. Największe szkody ze strony wojska poniesiono w 1708 oraz w 1709 roku[9]. 18 października 1710 r. mieszkańcy wsi złożyli następujące zeznanie[9]:
"przez prawie 10 lat przeżywali ciężkie hyberny i podatki tak w ludziach, którzy po większy części dalszych nie mogąc znieść ciężarów, ze starostwa powyprowadzali się, w inwentarzach, dobytkach i zasiewach zrujnowały i zubożały. Iż także wniwecz obróconych ludzie w tych wsiach jeszcze zostające ani bydła, ani chleba nie mają i w wysiewkach w cale opuściwszy. Żadnego do wypłacenia hyberny i wszelkich innych podatków Rzeczypospolitej sposobu nie mają ani mieć nie mogą"
W 1712 roku mieszkało tu jeszcze 6 rodzin, w 1713 – 4, a w 1717 – 2 rodziny. Jednak w 1717 roku Otorowo było jedyną wsią starostwa bydgoskiego, w której obsiewano ziemię[9].
Odbudowa gospodarcza wsi następowała od około 1720 roku. W 1734 r. wójt bydgoski wydał kontrakt na zasiedlenie wsi ważny na 50 lat. W 1744 roku na ponad 20 włókach mieszkało tu 23 rodzin o holendersko, względnie niemiecko brzmiących nazwiskach (Zettlau, Wegner, Fandrey, Freter, Kufalk, Hefs, Fric, Resenke, Lipke, Gise itd.) Osadnicy obowiązani byli płacić podatki na rzecz wójta-starosty (czynsz, wgajne, pogłówne, hiberna) oraz wykonywać pewne prace na rzecz dworu, za które otrzymywali ściśle określone ilości piwa z browaru starościńskiego, szykowane w miejscowej karczmie[10].
Wedle inwentarzu wójtostwa i starostwa bydgoskiego z 1753 roku wieś posiadała 25 włók i 23 gospodarzy, którzy oprócz płacenia podatków „piwo i gorzałkę na swoje potrzeby z zamku lub karczmy zamkowej brać powinni, drzewo do budowy wozić i do młynów bydgoskich mleć jeździć są obowiązani”[11]. Tuż przed I rozbiorem Polski w 1766 r. w Otorowie mieszkało 20 gospodarzy na 25 włókach i 20 morgach ziemi. Byli zwolnieni z prac na rzecz dworu, a w razie zalewu pól przez Wisłę, mogli wypasać bydło w lasach wójtowskich[11].
Przejście Otorowa w 1772 roku pod władzę pruską z chwilą pierwszego rozbioru Polski, w sposób drastyczny ograniczyło przedłużenie kontraktów, a co za tym idzie, zamieranie osadnictwa olęderskiego[12]. W latach 80. i 90. XIX wieku w Łęgnowie i Otorowie zbudowano wały przeciwpowodziowe, które chroniły pola przed okresowym zalewaniem przez wezbrane wody Wisły. Inwestycja ta związana była z szeroko zakrojoną regulacją Wisły na odcinku pruskim od Otłoczyna do Gdańska[13].
W XIX wieku w Otorowie mieszkali głównie Niemcy, wyznania ewangelicko-unijnego. Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że we wsi mieszkało 252 osób (wszyscy ewangelicy) w 31 domach[14]. Na wschodnim krańcu wsi znajdował się Otorowski Młyn, gdzie w 3 domach mieszkało dodatkowo 25 ewangelików[14]. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. wieś i młyn wodny Otorowo należały do rządowej domeny bydgoskiej. We wsi istniała filialna świątynia ewangelicka[15]. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że we wsi mieszkało 238 osób (wszyscy ewangelicy) w 29 domach. We wsi znajdowała się szkoła elementarna. Natomiast w osadzie Otorowo-młyn mieszkało 30 osób (26 ewangelików, 4 katolików). Otorowo należało do parafii katolickiej i ewangelickiej w Bydgoszczy, a Otorowo młyn – w Solcu (Kujawskim)[16].
Dla roku 1884 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w miejscowości mieszkało 211 osób, w tym 11 katolików. W 1911 roku na granicy wsi Otorowo i Łęgnowo wzniesiono zbór ewangelicki, sfinansowany przez rząd pruski. W 1941 r. miejscowość liczyła 182 mieszkańców[17].
W 1945 roku kościół przekazano parafii pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Solcu Kujawskim. Od 31 maja 1968 stał się kościołem parafialnym, gdy kard. Stefan Wyszyński erygował parafię pw. Matki Bożej Królowej Polski.
Od 1 sierpnia 1977 po włączeniu wsi Łęgnowo do terytorium administracyjnego miasta Bydgoszczy, Otorowo stało się wsią oddzielającą od zachodu Bydgoszcz, od wschodu Solec Kujawski.
Otorowski Młyn edytuj
Nad strumieniem płynącym z Puszczy Bydgoskiej do Wisły znajdował się Otorowski Młyn (niem. Ottorowo Friedrichwilhelmsmuehle), odnotowany już w 1580 roku, należący do starostwa bydgoskiego. Na początku XVII wieku ze starostwa bydgoskiego wydzielono niegrodowe starostwo soleckie, któremu przydzielono m.in. młyn i karczmę w Otorowie[9]. W 1884 roku w osadzie Otorowski Młyn mieszkało 39 osób, w tym 3 katolików.
Zbrodnia pod Otorowem edytuj
Jesienią 1939 r. okupanci niemieccy zamordowali w lesie pod Otorowem kilkuset Polaków – mieszkańców Bydgoszczy oraz okolicznych wsi.
Statystyka edytuj
Poniżej podano wybrane informacje statystyczne dotyczące wsi Otorowo na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS[18].
Narodowy Spis Powszechny 2002 wykazał, że we wsi Otorowo mieszkało 279 osób w 89 gospodarstwach domowych. 30% populacji posiadało wykształcenie wyższe lub średnie. We wsi znajdowało się 41 budynków ze 68 mieszkaniami. 38% mieszkań pochodziło sprzed 1945 roku, zaś 20% wzniesiono w latach 1989–2002.
Narodowy Spis Powszechny 2011 odnotował 351 mieszkańców Otorowa. W 2013 r. działalność gospodarczą prowadziło 30 podmiotów, w tym 26 osób fizycznych i 4 spółki handlowe (w tym 1 z udziałem kapitału zagranicznego). Dominowały mikroprzedsiębiorstwa (zatrudnienie: 0-9 osób). Tylko jedno przedsiębiorstwo zatrudniało powyżej 10 osób.
W latach 2008–2013 oddano do użytku 9 mieszkań – wszystkie w budownictwie indywidualnym. Stanowiło to ⅓ nowych mieszkań wzniesionych w tym czasie na obszarze wiejskim całej gminy Solec Kujawski.
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ parafia solecka w XVI wieku obejmowała Solec (Kujawski), Otorowo, Rudy i Przyłubie
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 95852
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 910 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996
- ↑ Hładyłowicz Konstanty Jan: Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku. Lwów 1932
- ↑ a b c Barbara Janiszewska-Mincer, Solec Kujawski – dzieje miasta i okolic do 1806 roku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, ISBN 83-7174-748-9, OCLC 830299439.
- ↑ Atlas Historyczny Polski. Kujawy i ziemia dobrzyńska w drugiej połowie XVI wieku, część II komentarz, indeksy, Warszawa 2021, s. 149.
- ↑ Guldon Zenon: Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI wieku. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Rocznik 69. Zeszyt 2. Toruń 1964
- ↑ a b c d e f g Żmidziński Franciszek: Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 13. Prace Komisji Historii IX. Warszawa-Poznań 1973
- ↑ Guldon Romana, Guldon Zenon: Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 roku. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 10. Prace Komisji Historii VII. Bydgoszcz 1970
- ↑ a b Kabaciński Ryszard: Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766 roku. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy. Nr 9. Warszawa-Poznań 1977
- ↑ Bartowski Krzysztof: Udział starostwa i wójtostwa bydgoskiego w kolonizacji holenderskiej. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 1
- ↑ Gorączko Marcin: Analiza zmian hydrograficznych w rejonie Bydgoszczy w ujęciu historycznym, Poznań 2003
- ↑ a b Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks mit einer geographisch-statistischen Uebersicht. Bromberg 1833
- ↑ Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 427.
- ↑ Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860
- ↑ Deutsches Reichs-Adressbuch. Die Ostgebiete: Reichsgau Danzig-Westpreussen, Reichsgau Wartheland, Provinz Oberschlesien, Reg.-Bezirk Ziegenau und Land-Kreis Suwalki. Ausgabe 1941
- ↑ Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Wszystkie dane dla miejscowości Otorowo, powiat bydgoski, gmina Solec Kujawski, http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks