Parasola plicatilis
Parasola plicatilis (Curtis) Redhead, Vilgalys & Hopple, tzw. czernidłak fałdowany – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Parasola plicatilis |
| Nazwa systematyczna | |
| Parasola plicatilis (Curtis) Redhead, Vilgalys & Hopple Taxon 50(1): 235 (2001) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parasola, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1787 r. William Curtis nadając mu nazwę Agaricus plicatilis. W 1838 r. Elias Fries przeniósł go do rodzaju Coprinusref name=if/>. W wyniku badań filogenetycznych prowadzonych na przełomie XX i XXI wieku mykolodzy ustalili, że jest on polifiletyczny i rozbili go na kilka rodzajów[2]. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali temu gatunkowi Redhead, Vilgalys i Hopple w 2001 r.[1]
- Agaricus plicatilis Curtis 1787
- Coprinus plicatilis (Curtis) Fr. 1838
- Coprinus plicatilis var. filopes Wichanský 1968
- Coprinus plicatilis var. tenellus Rick 1906
Franciszek Błoński w 1890 r. i Józef Jundziłł w 1830 r. opisywali go jako bedłka fałdowa. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę czernidłak fałdowany (wówczas gatunek ten był znany jako Coprinus plicatus)[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Parasola nazwa ta stała się niespójna z obecną nazwą naukową.
Morfologia edytuj
Kapelusz początkowo cylindryczny o średnicy 5–10 mm, potem kolejno elipsoidalny lub jajowaty, półkuliście wypukły, poziomo spłaszczony, płasko wypukły, z lekko wklęśniętym środkiem. Po dojrzeniu osiąga średnicę do 3,5 cm. Początkowo gładki, potem głęboko rowkowany od brzegu prawie do środka. Widoczne są przeświecające blaszki, w dojrzałych okazach w postaci głębokich, promienistych i równoległych bruzd. Powierzchnia początkowo o barwie od żółtawomiodowej do bladobrązowej, później szara, tylko środek ma cynamonowe zabarwienie. Brzeg szybko staje się karbowany[5].
Wysokość 3–7 cm, grubość 1–2 mm, cylindryczny, delikatny i wewnątrz pusty. Podstawa lekko zgrubiała i nieco kutnerowata. Powierzchnia gładka, czasami nieco podłużnie jedwabista. Barwa początkowo biaława, potem bladoochrowa. Pierścienia brak[5].
Dość rzadkie, wykrojone, cienkie, o szerokości do 2 mm, czasami nieco wybrzuszone. W młodych owocnikach ostrza frędzelkowate. Początkowo białe, potem od zarodników szare, w końcu rozpływające się[5].
Bardzo cienki i kruchy, biały. Bez wyraźnego zapachu i smaku[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników czarny. Zarodniki w kształcie cytryny, rzadziej nieco elipsoidalne lub kątowo-jajowate, z widoczną ekscentryczną porą rostkową, gładkie, ciemnoczerwonobrązowe, o wymiarach 10–15,5 × od 8–11 µm, średnio grubościenne[5]. Podstawki 4-sterygmowe. Pleurocystydy workowate lub szeroko cylindryczne o wymiarach do około 100 × 35 µm. Cheilocystydy workowatedo szeroko wrzecionowato-komorowatych i wymiarach do około 90 × 30 µm. Skórka zbudowana ze sferoidalnych komórek o zwężających się podstawach. Występują sprzążki[6].
Występowanie edytuj
Gatunek szeroko rozprzestrzeniony. Występuje na wszystkich kontynentach poza Ameryką Południową i Antarktydą[7]. Władysław Wojewoda w swoim zestawieniu grzybów wielkoowocnikowch Polski w 2003 r. nie podaje jego stanowisk, gdyż gatunek ten w Polsce jest pospolity na całym obszarze[4].
Saprotrof. Występuje w lasach liściastych, parkach, ogrodach, na obrzeżach lasów, przy drogach. Owocniki na ziemi, wśród traw, od kwietnia do października. Preferuje podłoża bogate w materię organiczną, zwłaszcza związki azotu[4]. Przeważnie pojawiają się po dłuższych opadach deszczu[5].
Gatunki podobne edytuj
Najbardziej podobne są: Parasola auricoma (tzw. czernidłak złotawy), Pseudocoprinus lacteus, Parasola leiocephala (tzw. czernidłak cienisty) i Parasola lilatincta. Pewne ich rozróżnienie możliwe jest tylko poprzez analizę mikroskopowych cech budowy[5]. Charakterystyczną cechą P. plicatilis są duże i kanciaste zarodniki z ekscentrycznymi porami rostkowymi. P. leiocephala jest morfologicznie praktycznie identyczna. Mikroskopowo odróżnia się mniejszymi i bardziej kanciastymi zarodnikami[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Rare species of the genus Coprinus Pers. s. lato [online], Acta Mycologica, 2011, vol. 46 (1): 27–73 [dostęp 2020-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-13].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2020-11-16].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Parasolik fałdowany [online], Warmia i Mazury [dostęp 2021-01-25].
- ↑ a b Parasola plicatilis [online], Mushroom Expert [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Parasola plicatilis [online], Discover Life [dostęp 2021-01-25].