Pasmo Pewelskie
Pasmo Pewelskie – pasmo szczytów górskich i wzgórz ciągnące się od Jeziora Żywieckiego w Żywcu i doliny Koszarawy w Pewli Małej w północno-wschodnim kierunku do doliny Kocońki. W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego zaliczane jest do Beskidu Makowskiego[1], w nowszej regionalizacji z 2018 roku do Pasm Pewelsko-Krzeszowskich[2].
Nazwa edytuj
Dawna nazwa pasma to Czeretniki i pochodzi od szczytu Czeretnik. Wymienia ją Andrzej Komoniecki w „Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim”: Ceretnik rzeka wypada od góry Ceretnikiem nazwanej i łączy się z Kocońką u ślemieńskiego Kościoła. Począwszy od 1855 r. na austriackich mapach pojawiła się błędna nazwa szczytu Baków (jest to przekręcona nazwa znajdującego się na południowych stokach tego szczytu przysiółka o nazwie Bąków). Całe pasmo góry Czeretnik Komoniecki nazywał „Wierzchowiną Ceretniki”. Nazwę Pasmo Pewelskie wprowadził Kazimierz Sosnowski dla określenia pasma górskiego między Jeleśnią i Kotliną Żywiecką i nazwa ta upowszechniła się na mapach i w przewodnikach turystycznych. Zdaniem Aleksego Siemionowa pasmo powinno mieć nazwę Czeretniki[3].
Opis pasma edytuj
Pasmo Pewelskie ma długość około 15 km[4]. Południowo-wschodnie zbocza pasma opadają do doliny Pewlicy i Lachówki, północno-zachodnie do Kotliny Żywieckiej i doliny Łękawki. Doliny tych rzek i potoków całkowicie oddzielają Pasmo Pewelskie od sąsiednich pasm górskich, jedynie przez Przełęcz Hucisko łączy się ono z Pasmem Laskowskim[5]/>.
Lasy w stosunkowo niskim i mającym dość łagodnie nachylone stoki Paśmie Pewelskiem zostały w wyniku wielowiekowej działalności ludzkiej w większości wycięte i zamienione na pola uprawne[1]. Zabudowania gospodarstw dochodzą aż na sam grzbiet pasma. Dzięki temu, że na grzbiecie są pola uprawne, ze szlaku turystycznego wiodącego tym grzbietem rozciągają się szerokie widoki<. Obecnie wiele dawnych pól ornych zamienionych zostało na łąki i pastwiska, części z nich już w ogóle nie uprawia się i stopniowo zarastają one lasem[4].
Szczyty edytuj
W kolejności od zachodu na wschód w głównym grzbiecie Pasma Pewelskiego znajdują się następujące szczyty (nazwy według państwowego rejestru nazw geograficznych[4], w nawiasie według mapy Compassu[5], wysokości według topograficznej mapy Geoportalu[6]):
- Janikowa Grapa (737 m),
- Beskid, 726 m
- Madeje (Madejów Groń), 706 m
- Garlejów Groń, 730 m
- Gracówka (733 m)
- Zawaliska (Zwaliska), 756 m
- Bigosy (Bigoska), 742 m
- Bąków (Czeretnik) (765 m),
- Ubocz (758 m)
- Baków Groń (Gachowizna), (759 m)
- Kościanka (Kocońka) (700 m),
- Małysiaków Groń (680 m),
- Groń (687 m),
- Wajdów Groń (677 m),
- Palenica (624 m).
Po północno-zachodniej stronie tego ciągu głównych wzniesień Pasma Pewelskiego znajdują się dwa równoległe ciągi wzniesień z kulminacjami: Biedaszkowski Groń (623 m), Łyska (614 m), Barutka (616 m), Ostry Groń (638 m) i Jasna Górka (503 m)[4]. Swoimi północno-zachodnimi stokami opada on do Kotliny Żywieckiej, zaś od głównego ciągu wzniesień Pasma Pewelskiego oddzielony jest doliną potoku Pewlica (zachodnia)[5].
Szlaki turystyczne edytuj
żółty (tzw. „Perć Kursantów”): Jeleśnia (Mutne) – Janikowa Grapa – Garlejów Groń – Zwaliska – Baków – Ubocz – Gachowizna. Czas przejścia: 2:30 h, ↓ 2.10 h[5]
niebieski: Ślemień – Gachowizna – Przełęcz Hucisko. Czas przejścia: 1.20 h, ↓ 1:20 h
Przypisy edytuj
- ↑ a b Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 326–327, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ J. Balon, M.Jodłowski, Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] W. Ziaja. M. Jodłowski (red.), Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, Kraków 2014, s. 85–106.
- ↑ Aleksy Siemionow, Ziemia Wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice: Komisja Turystyki Górskiej Oddziału PTTK „Ziemia Wadowicka” w Wadowicach, 1984, s. 369.
- ↑ a b c d Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2024-03-18].
- ↑ a b c d Beskid Mały. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2014, s. 2, ISBN 978-83-7605-329-5.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2024-03-13].