Pasterek blady
Pasterek blady[1] (Opilo pallidus) – gatunek chrząszcza z rodziny przekraskowatych. Zamieszkuje Europę i północną część Afryki. Stanowi relikt lasów pierwotnych. Jest drapieżnikiem polującym na owady ksylofagiczne i kambiofagiczne. Jego larwy rozwijają się w żerowiskach położonych w szczytowych partiach starych dębów i innych drzew liściastych. Jest silnie zagrożony przez gospodarkę leśną i zabiegi pielęgnacyjne prowadzone w parkach.
| Opilo pallidus | |||
| (Olivier, 1795) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pasterek blady | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 8 do 10,5 mm, porośniętym żółtobiałym owłosieniem. Głowę ma błyszcząco żółtą, nieszczególnie silnie punktowaną, zaopatrzoną w duże oczy złożone o słabo wykrojonych przednich brzegach, długie czułki o spłaszczonych członach nasadowych oraz głaszczki szczękowe z trójkątnymi członami szczytowymi. Punkty na lśniącym przedpleczu są bardzo drobne i rzadko rozmieszczone. Barwa pokryw jest słomkowożółta, często z podłużną, brązową plamką za środkiem długości. Spośród rzędów punktów na pokrywach te wewnętrzne zanikają w połowie długości, natomiast zewnętrzne sięgają trochę dalej w tył. Brzuszna strona ciała oraz całe odnóża mają żółty kolor[2].
Biologia i ekologia edytuj
Owad ten jest gatunkiem saproksylicznym, związanym z lasami o charakterze naturalnym, zaliczanym do reliktów lasów pierwotnych. Zasiedla stanowiska z licznymi starymi, obumierającymi drzewami liściastymi, zwłaszcza dębami, znajdujące się w lasach, na ich pobrzeżach oraz w parkach miejskich[1].
Zarówno larwy jak i owady dorosłe są drapieżnikami, wyspecjalizowanymi w polowaniu na larwy i postacie dorosłe owadów ksylofagicznych i kambiofagicznych[1][3][4], zwłaszcza chrząszczy z takich grup jak kołatkowate, kózkowate, miazgowce oraz kornikowate i inne ryjkowce[1]. Larwy pasterka przechodzą rozwój w wierzchołkowych gałęziach starych dębów i drzew owocowych[1][3][4], rzadziej innych, np. buków i trzmielin. Bytują w żerowiskach wspomnianych ksylo- i kambiofagów i tam też się przepoczwarczają[1].
Owady dorosłe również są arborikolami, bytującymi głównie w koronach drzew. Bywają jednak spotykane na roślinach zielnych pod drzewami, zwłaszcza po silniejszym wietrze, a także pod leżącymi na ziemi gałązkami i kawałkami kory. Wiele pozyskanych zostało drogą hodowli z materiału lęgowego[1].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie edytuj
Owad zachodniopalearktyczny. W Europie znany jest z części środkowej i południowej[4][1], w tym Francji, Niemiec[5], Polski[4][1], Czech, Austrii, Węgier i Włoch[5]. Poza Europą występuje w Afryce Północnej[4][2][1]. W całym zasięgu jest rzadko spotykany[1].
W Polsce jest chrząszczem bardzo rzadkim. Mimo intensywnych poszukiwań po 1975 roku odnotowano go na nielicznych stanowiskach: w Bielinku, Wielkopolsce, na Nizinie Mazowieckiej[3][1], Wzgórzach Trzebnickich, Górnym[1] i Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej oraz w Bieszczadach[6]. Na początku XXI wieku trend jego populacji w tym kraju określono jako spadkowy i wskazano, że grozi jej całkowity zanik[1]. Umieszczono go na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce oraz w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunek zagrożony wymarciem w tym kraju (EN)[1][7]. Nie został jednak objęty ochroną gatunkową[1].
Pasterkowi blademu silnie zagraża gospodarka leśna, a także zabiegi pielęgnacyjne w parkach miejskich i podworskich, polegające na usuwaniu obumierających i martwych drzew i ich części. Dla zachowania wymaga drzewostanów z dużym udziałem starych dębów i innych drzew liściastych, zasiedlonych przez kambio- i ksylofagi. W szerszej perspektywie wymaga dużej różnorodności wiekowej drzew w lasach[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Szymon Konwerski: Opilo pallidus (Olivier, 1795). Pasterek blady. [w:] Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2004-2009. [dostęp 2020-07-07].
- ↑ a b Sławomir Mazur: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 53. Przekraski - Cleridae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1975, s. 9-11.
- ↑ a b c Paweł Jałoszyński, Szymon Konwerski, Tomasz Majewski, Marek Miłkowski, Rafał Ruta, Katarzyna Żuk. Nowe stanowiska interesujących przekrasków (Coleoptera: Cleridae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 24 (4), s. 219-225, 2005.
- ↑ a b c d e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Dermestoidea, Bostrichoidea, Cleroidea i Lymexyloidea. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (11), 1986.
- ↑ a b Opilo pallidus (Olivier, 1795). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-07-06].
- ↑ Radosław Plewa, Jacek Hilszczański, Tomasz Jaworski. New records of some rare saproxylic beetles (Coleoptera) in Poland. „Nature Journal”. 44, s. 120-131, 2011.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.