Wikipedia

Pesa Atribo

typ spalinowego zespołu trakcyjnego

Pesa Atribo (typ 219M) – normalnotorowe, trójczłonowe, niskopodłogowe i jednoprzestrzenne spalinowe zespoły trakcyjne (SZT) produkowane w latach 2007–2021 przez zakłady Pesa Bydgoszcz. Są one wersją rozwojową zespołu trakcyjnego Pesa 218Mc (SA133). Wyprodukowano łącznie 118 egzemplarzy dla polskich i włoskich przewoźników.

SA136, ATR220
Ilustracja
SA136-003 na stacji Kołobrzeg
Kraj produkcji

 Polska

Producent

Pesa Bydgoszcz

Lata budowy

2007–2021

Układ osi

B′2′2′B′

Układ wagonów

s+d+s

Wymiary
Masa służbowa

ATR220: 108 t

Długość

55 570 mm

Szerokość

2883 mm

Wysokość

4185 mm

Średnica kół

840 mm

Napęd
Typ silników

MAN D2876LUE623

Liczba silników

2×382 kW

Parametry eksploatacyjne
Rodzaj przekładni

hydrauliczna

Prędkość konstrukcyjna

140 km/h

Maksymalna prędkość eksploatacyjna

ATR220: 120 km/h
SA136: 120 km/h
ATR220Tr: 130 km/h

System hamulca

SA136: Knorr KE

Parametry użytkowe
Wysokość wejścia

600 mm
(od główki szyny)

Liczba miejsc siedzących

ATR220[a]: 150+4
SA136[b]: 150+7
ATR220Tr[c]: 154+7

Liczba miejsc ogółem

ATR220: 304
ATR220Tr: 312

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Geneza edytuj

W latach 2006–2007 w Pesie, w oparciu o doświadczenia z produkcji i eksploatacji dwuczłonowych spalinowych zespołów trakcyjnych typu 218M, zaprojektowano kolejny SZT – typu 219M Atribo[2]. Kierownikiem zespołu projektowego był Bartosz Piotrowski. Za koncepcję bryły i ergonomię kokpitu odpowiedzialny był Jakub Gołębiewski z pracowni Marad Design[7], zaś projekt konstrukcyjny wykonał zespół projektowy Pesy pod kierownictwem Arkadiusza Sobkowiaka[8].

Produkcja Atribo ruszyła w sierpniu 2007. W maju 2008 rozpoczęły się jazdy testowe na terenie fabryki, a w dniach od 15 do 17 czerwca odbyły się próby na torze doświadczalnym w Żmigrodzie. Prototyp dostarczono do Bari we Włoszech pod koniec czerwca. Projektowanie, produkcja i testy były kontrolowane przez pierwszego odbiorcę tych pojazdów – Ferrovie del Sud Est[2].

Kolejną generacją SZT produkowanych w Pesa Bydgoszcz jest rodzina Link.

 
219M Atribo


Zamówienia edytuj

 
Atribo w produkcji
  • 12 czerwca 2006 – podpisanie umowy na dostawę 13 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[9],
  • 26 lutego 2007 – podpisanie umowy na dostawę 10 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[2],
  • 17 lutego 2009 – podpisanie umowy na dostawę 2 sztuk dla Ferrovie Nord Milano[10],
  • 19 maja 2009 – podpisanie umowy na dostawę 8 sztuk dla Ferrovie Emilia Romagna[11],
  • 29 stycznia 2010 – podpisanie umowy na dostawę 10 sztuk dla UM Województwa Zachodniopomorskiego[3],
  • marzec 2010 – podpisanie umowy na dostawę 4 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[12],
  • wrzesień 2010 – podpisanie umowy na dostawę 2 sztuk dla UM Województwa Zachodniopomorskiego[3],
  • 2009 lub 2010 – podpisanie umowy na dostawę 4 sztuk dla Ferrovie Emilia Romagna[13],
  • 12 grudnia 2013 – podpisanie umowy na dostawę 40 sztuk dla Trenitalii[14], zamówienie zostało później rozszerzone o łącznie 18 dodatkowych egzemplarzy[15][16],
  • 2 września 2014 – podpisanie umowy na dostawę 7 sztuk dla UM Województwa Pomorskiego[17].

Prezentacje promocyjne edytuj

 
ATR220-026Tr na Trako 2015

Producent wykorzystywał pojazdy wyprodukowane na włoskie zamówienia do celów promocyjnych. W dniach 23–26 września 2008 jednostka ATR220-006 była prezentowana przez Pesę na targach InnoTrans w Berlinie[18]. 13 listopada 2008 ten sam zespół trakcyjny, przeznaczony dla Ferrovie del Sud Est, obsługiwał połączenia na reaktywowanej niewiele wcześniej trasie Bydgoszcz Główna – Chełmża[19]. 18 listopada 2010 w województwie łódzkim odbył się przejazd pokazowy SA136-009 na trasie Łódź Kaliska – Sieradz – Łódź Kaliska w ramach promocji projektu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej[20]. W dniach 19–20 marca 2009 jeden z ATR220 był prezentowany słoweńskim kolejom państwowym w Lublanie[21]. 23 czerwca 2009 w miejscowości Česká Třebová odbyła się prezentacja 219M dla České dráhy[22]. Od 14 do 16 października 2009 Atribo wyprodukowane dla Ferrovie Emilia Romagna i oznaczone jako ATR220-029 było prezentowane przez producenta na targach Trako[23]. Od 22 do 25 września 2015 natomiast, również na targach Trako, prezentowano ATR220-026Tr[24].

Konstrukcja edytuj

 
Stanowisko maszynisty

Atribo to jednoprzestrzenny trójczłonowy, częściowo niskopodłogowy (wysokość wejścia 600 mm nad poziomem główki szyny) skład przeznaczony do obsługi regionalnych przewozów pasażerskich na liniach niezelektryfikowanych[25].

Wszystkie człony posiadają po jednej parze drzwi o prześwicie 1300 mm. Ze względu na sposób połączenia członów ze sobą, nie jest możliwe skracanie i wydłużanie pojazdu w warunkach eksploatacyjnych, jednakże istnieje możliwość łączenia do 3 pojazdów tego samego typu w trakcję wielokrotną[1][3], także z linkami typu 223M[26].

Wnętrze edytuj

 
Wnętrze wersji dla Trenitalii

Wnętrze jest klimatyzowane, monitorowane oraz wyposażone w system wykrywania pożarów[1][3][27]. Jedna z dwóch kabin WC jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych, w pojeździe znajduje się specjalna przestrzeń dla takich osób oraz rampa manualna[2][3]. Podłoga w części niskopodłogowej znajduje się na wysokości 600 mm nad poziomem główki szyny, a w wysokopodłogowej 1200 lub 1295 mm (nad wózkami i zespołami napędowymi) i 900 mm (w przejściu międzywagonowym)[3][1].

W wersji włoskiej znajduje się 21 siedzeń w 1. klasie (w układzie 2+1) oraz 129 stałych i 4 rozkładane siedzenia w 2. klasie. W polskiej wersji jest jedynie 2. klasa mająca 150 stałych siedzeń i 7 uchylnych[2][3]. Atribo wyposażono w wizualno-akustyczny system informacji pasażerskiej[3][2].

Napęd edytuj

 
Wózek napędny typu 24MN

Pojazdy zbudowano w układzie członów: silnikowy-doczepny-silnikowy, pierwszy i ostatni wózek to dwuosiowe wózki napędne typu 24MN lub 24MNb, a dwa środkowe wózki to wózki toczne w systemie Jakobsa typu 37ANk lub 37ANb. Producentem wszystkich wózków jest Pesa. Każdy pojazd posiada 2 silniki MAN D2876LUE623 o mocy 382 kW sprzężone z przekładnią Voith[2][3].

Atribo dla Trenitali zostały wyposażone układy napędowe Voith/MAN dostosowane do nowej normy emisji spalin Stage IIIB[5]. Wśród innych różnic z wcześniejszymi atribo producent podaje, że zastosował własny system sterowania i lokalizacji pojazdu oraz zmniejszone zostały założone koszty eksploatacji[28].

Bezpieczeństwo edytuj

Jednostka posiada system zabezpieczeń łagodzących skutki ewentualnego zderzenia czołowego. Przy prędkości do 5 km/h energia jest przejmowana sprężyście przez absorber hydrauliczny znajdujący się przy mocowaniu sprzęgu do karoserii. Kolejne absorbery, znajdujące się po bokach sprzęgu, są w stanie przyjąć całą energię zderzenia z prędkością 15 km/h, chroniąc pudło pojazdu przed uszkodzeniem. Przy wyższych prędkościach deformacji ulega strefa zgniotu karoserii, mająca zapewnić bezpieczeństwo przestrzeni pasażerskiej do prędkości 30 km/h. Zamontowane po bokach czoła pochłaniacze energii są zaprojektowane przez Pesę i zostały już wcześniej (2006) zastosowane w elektrycznym Acatusie[2].

Nie ma informacji na temat zastosowania wyżej opisanych systemów bezpieczeństwa w jednostkach dla województwa pomorskiego.

Pojazdy wyposażone są w system kontroli i diagnostyki pojazdu[3][1].

Eksploatacja edytuj

Państwo Właściciel Przewoźnik Seria Liczba
  Polska Województwo zachodniopomorskie Polregio SA136 9
Województwo pomorskie 7
Modertrans Poznań i Public Transport Service[d] ATR220 2
Polregio[e] SA136 3
  Włochy Ferrovie del Sud Est ATR220 27
Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna 12
Trenitalia ATR220Tr 58
Łączna liczba: 118

Stosowane we Włoszech oznaczenie ATR to akronim pochodzący od określenia AutoTreno Rapido (szybki pociąg samobieżny)[29].

Województwo zachodniopomorskie edytuj

 
Pojazd uszkodzony w wypadku w pobliżu Gryfic

29 stycznia 2010 podpisano umowę z województwem zachodniopomorskim za zakup 10 atribo z opcją rozszerzenia o kolejne 2 egzemplarze, z której to opcji skorzystano we wrześniu 2010[3][30]. Pierwsze dwa egzemplarze dostarczono 25 czerwca, a 27 czerwca rozpoczęto ich eksploatację w Zachodniopomorskim Zakładzie Przewozów Regionalnych[3]. Kolejne egzemplarze dostarczano po 1 lub 2 miesięcznie aż do 28 stycznia 2011[3]. Podobnie jak włoskie jednostki, SA136 dostały swój, choć nieoficjalny, przydomek. Ze względu na malaturę nazywane są smerfami[31].

Pojazdy przydzielono do Bazy Taboru PR w Kołobrzegu[3]. Pociągi przydzielono przede wszystkim do obsługi relacji Szczecin – Kołobrzeg (Koszalin) oraz Szczecin – Szczecinek[3]. Pojazdy sporadycznie przydzielano do obsługi relacji Koszalin – Mielno Koszalińskie, obsługiwanej głównie przez SA103 oraz Sławno – Darłowo obsługiwanej głównie przez SA109 i SA110[3]. W przypadku awarii zachodniopomorskich EN57 atribo zastępują je na zelektryfikowanych trasach takich jak: Szczecin – Białogard, Szczecin – Gryfino czy Szczecin – Kamień Pomorski[3].

Atribo zastąpiły wysłużone niemieckie pojazdy SA110, których eksploatacje ostatecznie zakończono w kwietniu 2012[32].

Od 29 sierpnia 2012 atribo są kierowane również do obsługi linii Szczecin – Piła[33], a od czerwca 2013 również do portu lotniczego Szczecin-Goleniów (po drodze ze Szczecina do Kołobrzegu)[34].

31 lipca 2013 na pokładzie jednego z pojazdów Urząd Marszałkowski podpisał roczną umowę z Przewozami Regionalnymi na świadczenie usług przewozowych[35].

27 sierpnia 2014 dwa zachodniopomorskie pojazdy serii SA136 zostały uszkodzone w wypadkach. Do pierwszego z nich doszło na przejeździe kolejowo-drogowym bez zapór w pobliżu Gryfic, gdzie pociąg uderzył w przejeżdżający ciągnik rolniczy z przyczepą. Do drugiego wypadku doszło na przejeździe w Żabowie, gdzie atribo nie zdążył wyhamować przed elementem turbiny wiatrowej, który spadł na tory z przewożącej go ciężarówki[36].

W 2016 roku wózki zastosowane w pojazdach serii SA136 zostały objęty dokładniejszymi kontrolami, ze względu na pojawienie się pęknięć ram wózków w dwuczłonowych 218M, w których zastosowano te same wózki[37][38].

W grudniu 2022 zakończono dostawy jednostek elektryczno-spalinowych EN63H[39], co spowodowało, że wraz ze zbliżającymi się przeglądami P3-2, w marcu 2023 roku urząd marszałkowski zdecydował się na wystawienie na sprzedaż 3 jednostek SA136[40][41]. W 2 pierwszych postępowaniach nie było chętnych na ich zakup[42], natomiast podczas 3. próby obniżono cenę i na zakup zdecydowało się Polregio[43].

Województwo pomorskie edytuj

 
SA136-019 na przystanku Gdańsk Brętowo

2 września pomorski samorząd podpisał z Pesą umowę na dostawę 7 sztuk SZT typu 219M oraz 3 sztuk 2-członowych SZT typu 218Mc do obsługi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej[17][44]. Dostawy miały rozpocząć się w grudniu 2014 a zakończyć w maju 2015. Na mocy podpisanych aneksów przesunięto czas dostaw na okres od 20 kwietnia do 31 sierpnia 2015[45]. W zamian za opóźnienie realizacji kontraktu producent doposażył jednostki w superkondensatory i wysuwane stopnie zewnętrzne. W kwietniu 2015 pierwszy pojazd był gotowy i posiadał homologację[46]. Na początku czerwca Pesa dostarczyła 3 pojazdy: 2 z nich zostały użyczone Przewozom Regionalnym skierowane do obsługi linii Gdynia – Hel, a jeden z nich testów na trasie PKM (później również go tymczasowo przekazano Przewozom Regionalnym)[47][48], gdzie 12 czerwca odbyła się jego uroczysta prezentacja[49]. W późniejszym czasie pojazdy użytkowane przez PR skierowano również na trasę Gdynia/Tczew – Chojnice[50]. Na początku sierpnia ponownie jeden z pojazdów SA136 skierowano do testów na linii PKM[51].

1 września 2015 składy rozpoczęły regularną obsługę PKM, której operatorem została spółka PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście[52]. 11 grudnia 2022 obsługę PKM przejęła spółka Polregio i to jej przekazano wszystkie pojazdy serii SA136[53].

Polregio edytuj

W listopadzie 2023 roku Polregio zakupiło od województwa zachodniopomorskiego 3 jednostki, aby skierować je do kursowanie w województwie lubuskim[43][54].

Ferrovie del Sud Est edytuj

 
ATR220-019

Kontrakt z Ferrovie del Sud Est na dostarczenie 13 pojazdów 219M podpisano 12 czerwca 2006[9]. W 26 lutego 2007 FSE, korzystając z opcji zawartych w podpisanej umowie, poszerzyło zamówienie do 23 sztuk[2]. Dostawy rozpoczęto 15 lipca 2008[55]. Używano wtedy nazwy handlowej Nicolaus, nawiązując do imienia patrona prowincji Bari, Mikołaja[56]. Pojazdy przeznaczono do obsługi połączeń w regionie Apulia[55].

Podczas transportu do Włoch, pojazdy samodzielnie docierały do stacji Wałbrzych Główny, skąd dalej były przeciągane lokomotywami wyposażonymi w sprzęg UIC[57].

W marcu 2010 podpisano nowe zamówienie na kolejne 4 sztuki[12].

22 lipca 2022 na linii kolejowej między Martina Franca, a Crispiano doszło do pożaru jednostki ATR220-006[58].

Ferrovie Nord Milano edytuj

 
ATR220-025

17 lutego 2009 Pesa podpisała umowę na dostawę dwóch 219M dla Ferrovie Nord Milano[10]. Oba zespoły (ATR220 Luca, ATR220 Sofia) uroczyście przekazano przewoźnikowi 9 kwietnia 2009 w Brescii[59]. Pojazdy przeznaczono do obsługi trasy Brescia – Iseo – Edolo[59]. Pociągi te stosunkowo często ulegały awariom wykluczającym je z ruchu, co prawdopodobnie były spowodowane dużym nachyleniem linii, po których kursowały[60]. Spowodowało to zaprzestanie ich eksploatacji w 2015 roku (miały wówczas przejechane odpowiednio 510 tys. km i 447 tys. km) oraz formalnie wycofanie z ruchu w 2020 roku[61][62]. Dodatkowo w międzyczasie Krajowa Agencja Bezpieczeństwa Kolejowego ogłosiła alarm bezpieczeństwa „dotyczący problemów związanych z pęknięciem ramy wózka”[60]. Obie jednostki zostały we wrześniu 2023 zakupione przez polskie konsorcjum spółek Modertrans Poznań i Public Transport Service[61]. Z końcem stycznia 2024 polskie konsorcjum odebrało składy, a 11 marca rozpoczął się ich transport do Polski[63].

Ferrovie Emilia Romagna / Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna edytuj

 
ATR220-029

19 maja 2009 podpisano kontrakt z Ferrovie Emilia Romagna na dostarczenie 8 sztuk zespołów typu 219M[11] do obsługi linii Bolonia – Portomaggiore i Casalecchio – Vignola[64]. Pierwsze trzy sztuki dostarczono 25 czerwca 2009[65]. Później podpisano umowę na dostawę 4 dalszych egzemplarzy[13]. 1 lutego 2012 Ferrovie Emilia Romagna połączyło się z Azienda Trasporti Consorziali w wyniku czego powstało Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna[66].

Trenitalia edytuj

 
ATR220-019TR

12 grudnia 2013 roku Pesa podpisała w Rzymie umowę z przewoźnikiem Trenitalia na dostawę 40 Atribo z opcją dokupienia kolejnych 20[14][67]. Pod koniec lipca 2014 roku pierwszy pojazd był testowany na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w pobliżu Żmigrodu[68], a 20 sierpnia dostarczono go do Pizy i przeznaczono do testów niezbędnych do dopuszczenia tych pojazdów do poruszania się po włoskiej sieci kolejowej[69]. Po zakończeniu testów i otrzymaniu oznaczenia UIC prototyp 3 grudnia został przetransportowany z Pizy do Rzymu[70]. 4 grudnia 2014 odbyła się oficjalna prezentacja tej jednostki na głównym dworcu stolicy Włoch Roma Termini[71]. 6 grudnia do Pizy dotarł transport z dwoma kolejnymi atribo[72]. Łącznie w pierwszym półroczu 2015 roku dostarczono 8 atribo do Toskanii, a kolejne 2 jednostki w lipcu[73]. 13 lutego 2015 odbyła się kolejna oficjalna prezentacja – tym razem we Florencji. Pojazdy zostały nazwane przez przewoźnika Swing[74]. 16 marca pierwszy z pojazdów otrzymał dopuszczenie do ruchu na włoskiej sieci kolejowej[75], a 20 marca rozpoczął kursy z pasażerami[76].

Atribo dostarczane były do Włoch przez Przedsiębiorstwo Spedycyjne Trade Trans z Grupy PKP Cargo[77]. Jednostki zostały zakupione celem zastąpienia starszych pojazdów spalinowych serii ALN 668 i 663[78] i obsługi rejonów Toskanii, Abruzji, Kampanii, Kalabrii i Marche[5].

W październiku 2015 ze względu na problemy z system ETCS pojazdy zostały wycofane z linii Lukka – Aulla w Toskanii i zastąpione przez składy wagonowe[79]. Na początku listopada problemy zostały rozwiązane poprzez wymianę wadliwego podzespołu[80].

22 lutego 2016 w Conegliano odbyła się prezentacja atribo przeznaczonego dla regionu Wenecja Euganejska[81]. W 2016 roku zakończono dostawy 40 jednostek zamówionych w ramach zamówienia podstawowego[15]. Pod koniec 2016 roku trwała produkcja dodatkowych 4 egzemplarzy, który zostały zamówione w ramach opcji z podstawowego zamówienia[15].

27 lipca 2018 zamówienie rozszerzono o kolejnych 14 egzemplarzy (w tym 10 do wykorzystania na Sardynii)[16]. 5 lutego 2020 do Włoch wyjechało 45. atribo dla Trenitalii[82]. Na początku października cztery pojazdy były dostarczone na Sardynię[83], a dostawy, łącznie 10 pojazdów, zakończono w grudniu[84]. W marcu 2021 ukończono dostawy pojazdów zamówionych w 2018 roku[85].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ dane dla ATR220[1][2]
  2. ↑ dane dla SA136[3][4]
  3. ↑ dane dla ATR220Tr[5][6]
  4. ↑ Zawiązanie konsorcjum w celu zakupu spalinowych zespołów trakcyjnych. Oba jednostki były wcześniej własnością włoskiego przewoźnika Ferrovie Nord Milano.
  5. ↑ Wcześniej województwo zachodniopomorskie.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Prospekty producenta: ATR220-FER, ATR220-FNM i ATR220-FSE [dostęp 2012-05-01].
  2. ↑ a b c d e f g h i j Tomáš Kuchta, Jaromir Pernička. Motorové jednotky ATR220. „Železniční magazín”. 10/2009, s. 24–27. M-presse plus. (cz.). 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bohdan Jędrzejewski. Spalinowe zespoły trakcyjne serii SA136. „Świat Kolei”. 7/2011, s. 12–17. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  4. ↑ Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego: Spalinowy zespół trakcyjny autobus szynowy 219M serii SA136. wzp.pl. [dostęp 2013-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)]. (pol.).
  5. ↑ a b c „Włoskie” pojazdy Pesy z silnikami Voitha. kurier-kolejowy.pl, 2014-09-09. [dostęp 2014-09-09]. (pol.).
  6. ↑ Włoskie media o ATR220: dbałość o szczegóły. inforail.pl, 2014-12-05. [dostęp 2014-12-05]. (pol.).
  7. ↑ Strefa Publiczna 2009. iwp.com.pl. [dostęp 2016-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-19)]. (pol.).
  8. ↑ ATR 220. W: Wartość dodana – światowe wzornictwo z Polski (katalog wystawy). Ewa Siemieńska (red.). Warszawa: Instytut Wzornictwa Przemysłowego, 2009, s. 28. (pol. • ang.).
  9. ↑ a b PESA wyprodukuje pociągi dla Włochów. rynek-kolejowy.pl, 2006-06-13. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).
  10. ↑ a b Bydgoszcz: 2 składy ATR220 dla FNM. inforail.pl, 2009-02-19. [dostęp 2013-03-31]. (pol.).
  11. ↑ a b Bolonia: Pesa dostarczy 8 składów ATR220. inforail.pl, 2009-05-21. [dostęp 2012-09-19]. (pol.).
  12. ↑ a b Bydgoszcz: Kolejne pociągi PESY zakontraktowane do południowych Włoch. inforail.pl, 2010-03-26. [dostęp 2013-03-31]. (pol.).
  13. ↑ a b Michał Grobelny. Polscy eksporterzy w branży kolejowej’. „Rynek Kolejowy”. 2/2010. s. 53. (pol.). 
  14. ↑ a b PESA podpisała umowę z Trenitalią. inforail.pl, 2013-12-12. [dostęp 2013-12-12].
  15. ↑ a b c Produkcja eksportowa PESY w 2016 roku. inforail.pl, 2016-12-22. [dostęp 2016-12-23]. (pol.).
  16. ↑ a b Pesa dostarczy do Włoch kolejne 14 pociągów. kurier-kolejowy.pl, 2018-08-03. [dostęp 2018-10-22].
  17. ↑ a b Umowa na dostawę pociągów dla PKM podpisana. inforail.pl, 2014-09-02. [dostęp 2014-09-02]. (pol.).
  18. ↑ Pesa na InnoTrans 2008. inforail.pl, 2008-10-14. [dostęp 2012-09-19].
  19. ↑ www.pesa.pl: Bydgoszcz: ATR220 otwarło kursy do Chełmży. InfoRail, 2008-11-18. [dostęp 2012-06-25]. (pol.).
  20. ↑ Inauguracyjny przejazd szynobusu. Przewozy Regionalne. [dostęp 2012-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-12)]. (pol.).
  21. ↑ Ljubljana: Prezentacja ATR 220 w Słowenii. inforail.pl, 2009-03-23. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).
  22. ↑ www.pesa.pl: Czeska Trzebowa: Prezentacja ATR 220. InfoRail, 2009-06-24. [dostęp 2012-06-25]. (pol.).
  23. ↑ Paweł Korcz. TRAKO 2009. „Świat Kolei”. 11/2009, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  24. ↑ Dariusz Kalinowski. Tabor szynowy na targach Trako 2015. „Świat Kolei”. 10/2015, s. 12–19. Łódź: Emi-Press. ISSN 1231-5962. (pol.). 
  25. ↑ Spalinowe zespoły trakcyjne. pesa.pl. [dostęp 2017-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-21)]. (pol.).
  26. ↑ More PESA Orders for ATR 220 to Fogotec. railway-technology.com, 2009-06-19. [dostęp 2012-05-09]. (ang.).
  27. ↑ ATR220. pesa.pl. [dostęp 2016-06-14]. (pol.).
  28. ↑ GLOSSARIO FERROVIARIO. feralpteam.com, 2006-12. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-27)]. (wł.).
  29. ↑ Szczecin: Nowe szynobusy dla Zachodniopomorskiego. inforail.pl, 2010-02-05. [dostęp 2012-09-19]. (pol.).
  30. ↑ Przewozy Regionalne: Wznowienie połączenia Wałcz – Kalisz Pomorski. utk.gov.pl, 2013-02-03. [dostęp 2015-02-14]. (pol.).
  31. ↑ UMWZ, InfoRail: Niemcobusy odjeżdżają do muzeum. inforail.pl, 2012-04-30. [dostęp 2012-06-25]. (pol.).
  32. ↑ Szczecin: Przywrócono ruch pociągów na trasie do Piły. inforail.pl, 2012-09-03. [dostęp 2014-02-25]. (pol.).
  33. ↑ Smerfy zawiozą nas na lotnisko!. kurier-kolejowy.pl, 2013-06-08. [dostęp 2013-06-08]. (pol.).
  34. ↑ Zachodniopomorskie: Przyspieszenie dla Przewozów Regionalnych. rynek-kolejowy.pl, 2013-08-01. [dostęp 2013-08-12]. (pol.).
  35. ↑ Dwa SA136 rozbite na linii 402. Do obu wypadków doszło na przejazdach. rynek-kolejowy.pl, 2014-08-28. [dostęp 2015-12-01]. (pol.).
  36. ↑ UTK ostrzega przewoźników przed pęknięciami w wózkach Pesy. rynek-kolejowy.pl, 2016-02-22. [dostęp 2016-06-22].
  37. ↑ Zachodniopomorskie SA136 pod specjalnym nadzorem. rynek-kolejowy.pl, 2016-09-06. [dostęp 2016-09-08].
  38. ↑ Redakcja, Festiwalowa hybryda już na torach z pasażerami. Newag oficjalnie zrealizował kontrakt wart blisko 300 mln zł [online], Portal Kolejowy NaKolei.pl, 17 grudnia 2022 [dostęp 2023-04-03] (pol.).
  39. ↑ Zachodniopomorskie sprzedaje pociągi SA136 [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-03-19] (pol.).
  40. ↑ Dlaczego Pomorze Zachodnie pozbywa się spalinowego taboru? [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-04-03] (pol.).
  41. ↑ Trzecie podejście do sprzedaży zachodniopomorskich SA136 [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  42. ↑ a b Polregio kupuje trzy SA136 od Zachodniego Pomorza [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  43. ↑ Jakie pociągi dla Pomorskiej Kolei Metropolitalnej?. inforail.pl, 2014-09-04. [dostęp 2014-09-04]. (pol.).
  44. ↑ Maciej Naskręt: Pociąg dla PKM przyjedzie dopiero 20 kwietnia. Cztery miesiące opóźnienia. trojmiasto.pl, 2015-03-11. [dostęp 2015-04-17]. (pol.).
  45. ↑ Michał Brancewicz: Zobacz pierwszy pociąg dla PKM [zdjęcia]. trojmiasto.gazeta.pl, 2015-04-17. [dostęp 2015-04-17]. (pol.).
  46. ↑ PKM-owskie szynobusy w Przewozach Regionalnych. inforail.pl, 2015-06-15. [dostęp 2015-06-15]. (pol.).
  47. ↑ Linia PKM testowana przez … lokomotywę SM42. inforail.pl, 2015-07-15. [dostęp 2015-07-01]. (pol.).
  48. ↑ Pierwszy szynobus dla PKM już w Trójmieście. trojmiasto.pl, 2015-06-12. [dostęp 2015-06-15].
  49. ↑ Testy taboru na linii PKM nie zaczęły się, bo tabor użytkują Przewozy Regionalne (aktualizacja). rynek-kolejowy.pl, 2015-07-02. [dostęp 2015-07-03]. (pol.).
  50. ↑ Rozpoczęły się testy na linii PKM. Pociągi przejadą kilka tysięcy kilometrów. trojmiasto.pl, 2015-08-03. [dostęp 2015-08-03].
  51. ↑ PKM-ka już na torach. Linia imponuje, ale są kłopoty z rozkładem i biletami. trojmiasto.pl, 2015-09-01. [dostęp 2015-09-03].
  52. ↑ Pomorskie: W niedzielę uruchomienie stacji PKM Gdańsk Firoga [online], wnp.pl [dostęp 2023-04-03] (pol.).
  53. ↑ Zachodniopomorskie szynobusy sprzedane. Mają teraz „zwiększyć komfort podróżnych” w Lubuskiem – Szczecin [online], wszczecinie.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  54. ↑ a b Bari: Pesa zaprezentowała SZT ATR 220 dla FSE. inforail.pl, 2008-07-17. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).
  55. ↑ Franciszek Nietz. Nicolaus z bydgoskiej Pesy jedzie do Bari. „? Polska Gazeta Transportowa”, ? 17 września 2008. (pol.). 
  56. ↑ P. Telega. Najnowsze „dziecko” PESY. „Świat Kolei”. 10/2008, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  57. ↑ Kurier Kolejowy, ATR 220 bydgoskiej PESY w płomieniach we włoskiej Apulii [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2023-04-03].
  58. ↑ a b Brescia: Przekazanie ATR 220 włoskim kolejom Ferrovienord Milano. inforail.pl, 2009-04-16. [dostęp 2012-09-19]. (pol.).
  59. ↑ a b Kurier Kolejowy, Dwa pechowe pociągi ATR 220 – produkty bydgoskiej PESY należące do Ferrovienord na sprzedaż [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2022-06-28].
  60. ↑ a b Modertrans i PTS kupują z Włoch ATR220. Oficjalne potwierdzenie [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  61. ↑ Kurier Kolejowy, Ferrovienord wystawia na sprzedaż swoje dwa ATR 220 wyprodukowane przez bydgoską Pesę. [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2023-12-05].
  62. ↑ Kurier Kolejowy, ATR 220 FNM rozpoczynają podróż do Polski [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2024-03-12].
  63. ↑ Bologna-Portomaggiore, viaggio inaugurale per i nuovi Atr 220. alfredoperi.it, 2009-09-21. [dostęp 2013-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)]. (wł.).
  64. ↑ FER, a pieno ritmo le consegne dei PESA. ferrovie.it, 2009-06-28. [dostęp 2012-06-25]. (wł.).
  65. ↑ È nata TPER: Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna. fer-online.it, 2012-02-28. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-07)]. (wł.).
  66. ↑ Umowa na dostawę 40 pociągów Atribo do Włoch podpisana. rynek-kolejowy.pl, 2013-12-12. [dostęp 2013-12-15].
  67. ↑ PESA’s Źmigród Line-Up. railvolution.net, 2014-07-31. [dostęp 2014-08-01].
  68. ↑ Giovanni Gilio: Il primo Atr220 di Trenitalia a Pisa per i collaudi. ilpendolaremagazine.it, 2014-08-22. [dostęp 2015-01-11]. (wł.).
  69. ↑ Giovanni Gilio: L’Atr220 trasferito da Pisa a Roma. ilpendolaremagazine.it, 2014-12-03. [dostęp 2015-01-11]. (wł.).
  70. ↑ InfoRail: ATR 220 zaprezentowany na dworcu Roma Termini. InfoRail.pl, 2014-12-04. [dostęp 2014-12-04]. (pol.).
  71. ↑ Giovanni Gilio: A Pisa altri due Atr220. ilpendolaremagazine.it, 2014-12-07. [dostęp 2015-01-11]. (wł.).
  72. ↑ Problemy ATR220 we Włoszech. rynek-kolejowy.pl, 2015-10-27. [dostęp 2015-10-31]. (pol.).
  73. ↑ Pierwszy ATR 220 dla Trenitalia zaprezentowany w Toskanii. inforail.pl, 2015-02-13. [dostęp 2015-02-13]. (pol.).
  74. ↑ Pesa ATR 220 Swing z dopuszczeniem we Włoszech. rynek-kolejowy.pl, 2015-03-16. [dostęp 2015-03-17]. (pol.).
  75. ↑ Pociągi Pesy dla Trenitalii już wożą pasażerów (zdjęcia). rynek-kolejowy.pl, 2015-03-23. [dostęp 2015-03-23]. (pol.).
  76. ↑ Trade Trans zawiezie pociągi Pesy do Włoch. rynek-kolejowy.pl, 2014-08-25. [dostęp 2014-08-26].
  77. ↑ Pierwszy ATR 220Tr już we Włoszech. inforail.pl, 2014-08-22. [dostęp 2014-08-22].
  78. ↑ ATR220 Pesy dla Trenitalii przejdą korektę podsystemu ETCS. kurier-kolejowy.pl, 2015-10-26. [dostęp 2015-10-27].
  79. ↑ Pesa: Problemy ATR220 we Włoszech rozwiązane. rynek-kolejowy.pl, 2015-11-10. [dostęp 2015-11-11]. (pol.).
  80. ↑ Szynobusy Pesy w kolejnym włoskim regionie. rynek-kolejowy.pl, 2016-02-23. [dostęp 2016-02-23]. (pol.).
  81. ↑ Pesa wyprodukowała pierwszego ATR220 z dodatkowego zamówienia Trenitalii. rynek-kolejowy.pl, 2020-02-05. [dostęp 2020-02-08]. (pol.).
  82. ↑ Zespoły trakcyjne ART220 z Pesy są już na Sardynii [zdjęcia] [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-04-03] (pol.).
  83. ↑ Wszystkie ATR220Tr z Pesa dostarczone na Sardynię [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-01-02] (pol.).
  84. ↑ Koniec dostaw składów PESY do Włoch [online], TransInfo [dostęp 2023-04-03] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pesa_Atribo&oldid=73113015”