Wikipedia

Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich

Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich (także: konferencja otwocka)[1] – zjazd historyków na przełomie grudnia 1951 i stycznia 1952 w Otwocku, który miał doprowadzić do ostatecznego uznania marksizmu jako jedynej ideologii w historiografii polskiej[2][3].

Kontekst historyczny edytuj

W momencie umocnienia się komunizmu w Polsce, przedstawiciele partii i władzy zaczęli dążyć do podporządkowania i ingerowania w szeroko pojętą kulturę[4]. Zapowiedział to jesienią 1947 Bolesław Bierut we Wrocławiu. Powstanie PZPR zintensyfikowało te działania. Pierwszym krokiem był VII Powszechny Zjazd Historyków (1948), podczas którego w ramach obrad sekcji V wskazano, że marksizm jako metoda badawcza w historii najpełniej pozwoli przebadać i wyjaśnić zjawiska dziejowe[5]. Kolejnym krokiem było narzucanie socrealizmu w literaturze i sztukach, czystki na uczelniach wśród kadr naukowych oraz okrajanie programu studiów (np. usuwano socjologię i psychologię). W tym samym, 1949 roku, marksistowscy historycy przejęli najważniejsze pisma historyczne: „Kwartalnik Historyczny” oraz „Przegląd Historyczny”. Likwidacji poddano Instytut Pamięci Narodowej razem z jego pismem „Dzieje Najnowsze”. Zakazano prac nad PSB, którego założycielem i redaktorem był Władysław Konopczyński[6]. Odbyty w 1951 Kongres Nauki Polskiej z referatem m.in. Żanny Kormanowej („Zagadnienie partyjności w nauce historycznej”) wpisywał się w proces podporządkowania historiografii nowej ideologii[7].

Przebieg obrad edytuj

Konferencja odbywała się od 28 grudnia 1951 do 12 stycznia 1952[8]. Obrady były miejscem, gdzie podkreślono lojalność wobec władzy komunistycznej. Jednocześnie zastanawiano się, jaki sposób postępowania miał przyświecać historykom w badaniach. W Otwocku starły się ze sobą dwa podejścia: „dogmatyczne” (nauka miała być podporządkowana ideologii i bieżącej polityce) oraz „badawcze” (uznanie marksizmu, ale uniezależnienie badań od oczekiwań i potrzeb rządzących). Na konferencji przyjęto ten drugi sposób postępowania[9][10][11].

Postulowano podjęcie badań nad chłopstwem i mieszczaństwem w okresie feudalizmu i kapitalizmu, przybliżenie zagadnień związanych z klasą robotniczą i przewartościowania w ujmowaniu stosunków polsko-rosyjskich w XIX i XX w.[12]

Oceniając obrady goście radzieccy byli pod wrażeniem wysokiego ich poziomu, merytoryczności i dobrego przygotowania Polaków. Cenili sprawność organizacyjną i intensywność konferencji[13].

Oprócz delegacji Akademii Nauk ZSRR byli również obecni członkowie Biura Politycznego KC PZPR[12].

Uczestnicy edytuj

W konferencji ze strony polskiej wzięli udział m.in.: Stanisław Arnold, Juliusz Bardach, Józef Dutkiewicz, Józef Gutt, Wojciech Hejnosz, Stanisław Hoszowski, Henryk Katz, Żanna Kormanowa, Eugenia Krassowska-Jodłowska, Witold Kula, Henryk Łowmiański, Tadeusz Manteuffel, Józef Matuszewski, Kazimierz Myśliński, Stanisław Szczotka, Roman Werfel, Adam Vetulani[14]. Historyków radzieckich reprezentowali: Boris Griekow, Eugeniusz Kosminski, Arkady Sidorow, Piotr Trietriakow[10].

Następstwa zmian w historiografii edytuj

Przyjęcie marksizmu w nauce historycznej oznaczało, że jej fundamentem teoretycznym stał się materializm historyczny interpretowany po stalinowsku[15]. Historycy, którzy wierzyli, że przyjmując marksizm, ale trzymając się warsztatu naukowego unikną wpływu polityki – mogli czuć zawód. Jak zauważył Zbigniew Romek: „Historycy pod presją wydarzeń, chcąc nie chcąc, stali się propagatorami socjalizmu i komunistycznej władzy”[16]. Od tego momentu centralne miejsce w historiografii zajmowała historia gospodarcza. Problematykę historii społecznej ujmowano poprzez szukanie (nierzadko na siłę) konfliktów i walk klasowych. W związku z tym, że historia polityczna była całkowicie zideologizowana, wielu historyków „uciekało” w uprawianie historii kultury. Tradycją, do której odwoływały się władze PRL były uznawane za postępowe szczególnie dwa nurty w kulturze: odrodzenie i oświecenie. Ponadto zaczęto przedstawiać polskie zrywy niepodległościowe w perspektywie konfliktów klasowych. Gruntownej krytyce poddano okres międzywojnia w dziejach Polski[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ R. Stobiecki, Koncepcje dziejów Polski w powojennej historiografii polskiej, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, 1, 2002, s. 103.
  2. ↑ M. Janowski, „Historyka” Władysława Konopczyńskiego na tle epoki, [w:] W. Konopczyński, Historyka, Warszawa 2015, s. XI.
  3. ↑ A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2010, s. 205.
  4. ↑ W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1945-1956, Warszawa 2011, s. 177–183.
  5. ↑ L. Bazylow, VII Powszechny Zjazd Historyków Polskich we Wrocławiu 19–22 września 1948 r. , „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 3, 1948, 2, s. 604.
  6. ↑ P. Biliński, Władysław Konopczyński 1880-1952. Człowiek i dzieło, Kraków 2017, s. 504–511.
  7. ↑ R. Stobiecki, Historia i historycy wobec nowej rzeczywistości. Z dziejów polskiej nauki historycznej w latach 1945–1951, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 43, 1991, s. 179–180.
  8. ↑ Z. Romek, Historycy radzieccy o historykach polskich. Uwagi o zjeździe wrocławskim (1948) i konferencji otwockiej (1951/1952), „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały”, 4, 1999, s. 188.
  9. ↑ Z. Romek, Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010, s. 156–157.
  10. ↑ a b Z. Romek, Nauka przeciw ideologii. Współpraca historyków polskich i radzieckich po II wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze”, 34, 2002, 1, s. 96.
  11. ↑ R. Stobiecki, Historia i historycy wobec nowej rzeczywistości. Z dziejów polskiej nauki historycznej w latach 1945–1951, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 43, 1991, s. 185 pisze wprost, że konferencja otwocka „De facto zakończyła się (…) klęską najbardziej ortodoksyjnych historyków partyjnych”.
  12. ↑ a b A. Łuczak, Przemiany obrazu ziemiaństwa w powojennej polskiej historiografii, [w:] T. Błaszczyk, K. Brzechczyn, D. Ciunajcis, M. Kierzkowski (red.), Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym (Studia i materiały poznańskiego IPN, t. XVIII), Poznań, Instytut Pamięci Narodowej, 2011, s. 104.
  13. ↑ Z. Romek, Historycy radzieccy o historykach polskich. Uwagi o zjeździe wrocławskim (1948) i konferencji otwockiej (1951/1952), „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały”, 4, 1999, s. 190.
  14. ↑ Z. Romek, Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010, passim.
  15. ↑ A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2010, s. 206.
  16. ↑ Z. Romek, Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010, s. 172.
  17. ↑ A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2010, s. 206–211.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pierwsza_Konferencja_Metodologiczna_Historyków_Polskich&oldid=73441643”