Polski Kontyngent Wojskowy Orlik
Polski Kontyngent Wojskowy Orlik (PKW Orlik, ang. Polish Military Contingent Orlik, PMC Orlik)[a] – wydzielony komponent Sił Powietrznych, przeznaczony do ochrony przestrzeni powietrznej państw bałtyckich rotacyjnie od 2006 roku.
 NATO Baltic Air Policing
| |
 Symbol PKW Orlik (2006) | |
| Historia | |
| Państwa wystawiające | |
|---|---|
| Państwa mandatowe | |
| Decyzja o użyciu |
25 listopada 2005 |
| Rozpoczęcie misji |
1 stycznia 2006 (pierwszej) |
| Liczba zmian |
12 |
| Dowódcy | |
| Pierwszej zmiany |
ppłk pil. Robert Cierniak |
| Obecnej zmiany |
ppłk pil. Michał Zloch |
| Organizacja | |
| Typ |
operacyjny |
| Podporządkowanie |
|
| Liczebność |
4 MiG-29: |
| Dyslokacja | |
Historia edytuj
W związku z wejściem do struktur NATO Litwy, Łotwy i Estonii oraz brakiem w ich siłach powietrznych samolotów przechwytujących, zdolnych do przeciwdziałania w przypadku naruszeń przestrzeni powietrznej tych państw, Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego zdecydowała o rozpoczęciu w marcu 2004 operacji lotniczej Baltic Air Policing, mającej za zadanie strzec nienaruszalności przestrzeni powietrznej państw bałtyckich. Wykonują je wydzielone komponenty lotnicze poszczególnych krajów Sojuszu w ramach Zintegrowanego Systemu Obrony Powietrznej NATO w ciągu kilkumiesięcznych zmian (PKW Orlik 1: 3-miesięczna, 2-9: 4-miesięcznych) i operujące z 1 Bazy Lotniczej w litewskich Szawlach, a od 2014 roku także z polskiej 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku i z estońskiej Bazy Lotniczej Ämari[1].
W listopadzie 2005 polski rząd zdecydował o wydzieleniu do operacji jednostki Sił Powietrznych i rozpoczęły się przygotowania do użycia pierwszego Polskiego Kontyngentu Wojskowego Orlik (był to jeden z niewielu przypadków nadania kontyngentowi nazwy własnej, niezwiązanej z miejscem pobytu, kryptonimem operacji lub akronimem nazwy sił pokojowych). Była to pierwsza zagraniczna operacja Sił Powietrznych w ramach kontyngentu wojskowego.
Podczas misji Orliki podlegają Combined Air Operations Centre w Uedem (CAOC UE) w Niemczech[b] wchodzącego w skład Allied Air Command w Rammstein[c], który na czas polskiej zmiany współpracuje z Dowództwem Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych[d], a ich zadania polegają na:
- patrolowaniu stref powietrznych krajów bałtyckich,
- udzielaniu pomocy samolotom znajdującym się w sytuacji awaryjnej,
- wspólnych ćwiczeniach z pilotami L-39 Litewskich Sił Powietrznych,
- zapewnieniu bezpieczeństwa żołnierzom i cywilom[2].
Komponent lotniczy PKW Orlik stanowią 4 samoloty, z czego 2 są w ciągłej gotowości bojowej: podczas zmian I-VI PKW (2006-2015) były to myśliwce MiG-29 z 1 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego, od VII zmiany (2017) są to myśliwce F-16 Jastrząb z 2 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego. Komponent lądowy tworzy personel techniczny, nawigatorski, logistyczny, administracyjny i łącznościowy z różnych jednostek SP oraz strzegący bezpieczeństwa bazy żandarmi i oficerowie kontrwywiadu.
Od 1 maja 2014, w związku z kryzysem krymskim na Ukrainie kraje bałtyckie po raz pierwszy są zabezpieczone przez kontyngenty lotnicze z czterech krajów. Podczas 36. zmiany BAP były to:
- Dania – 4 F-16 w Ämari,
- Francja – 4 Dassault Rafale w Malborku,
- Polska – 4 MiG-29 w Szawlach (Polska była państwem wiodącym – Lead Nation – 36. zmiany BAP),
- Wielka Brytania – 4 Eurofighter Typhoon w Szawlach[3].
Dla porównania: podczas 39. zmiany BAP, gdy Polska była Support Nation, czyli państwem wspierającym, były to:
- Belgia – 4 F-16 w Malborku,
- Hiszpania – 4 Eurofighter Typhoon w Ämari,
- Polska – 4 MiG-29 w Szawlach,
- Włochy – 4 Eurofighter Typhoon w Szawlach (Lead Nation)[4].
PKW Orlik 7 w 2017 był zmianą przełomową z kilku względów:
- pierwszy raz kontyngent Sił Powietrznych w misji nadzoru powietrznego przestrzeni państw bałtyckich stanowiły myśliwce wielozadaniowe F-16 Jastrząb,
- kontyngent po raz pierwszy działał w ramach pięciomiesięcznej zmiany,
- ze względu na przedłużenie jego działania w trakcie pełnienia dyżuru we wrześniu operował on z bazy lotniczej w Malborku (był to specyficzny przypadek, kiedy to polski kontyngent wojskowy prowadził działania operacyjne z terytorium Polski)[5].
Zmiany edytuj
| Zmiana | Zmiana BAP | Baza lotnicza | Początek | Koniec | Dowódca | Samoloty | Wystawiająca | Liczebność | Postanowienie o użyciu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PKW Orlik | 8. | Szawle | 01.01.2006 | 31.03.2006 | ppłk pil. Robert Cierniak | 4 MiG-29 | 23 BL, 1 elt | 68 | M.P. z 2005 r. nr 76, poz. 1065 |
| PKW Orlik 2 | 16. | 15.03.2008 | 30.06.2008 | ppłk pil. Mariusz Biajgo | 22 BL, 41 elt | 86 | M.P. z 2008 r. nr 10, poz. 107 | ||
| PKW Orlik 3 | 24. | 30.04.2010 | 01.09.2010 | ppłk pil. Robert Kozak | 23 BL, 1 elt | 97 | M.P. z 2010 r. nr 22, poz. 212 | ||
| PKW Orlik 4 | 30. | 27.04.2012 | 31.08.2012 | ppłk pil. Leszek Błach | 22 BLT | 99 | M.P. z 2012 r. poz. 219 | ||
| PKW Orlik 5 | 36. (LN) | 01.05.2014 | 01.09.2014 | ppłk pil. Krzysztof Stobiecki | 22 BLT | 96 | M.P. z 2014 r. poz. 273 | ||
| PKW Orlik 6 | 39. (SN) | 12.01.2015 | 27.04.2015 | ppłk pil. Piotr Iwaszko | 23 BLT | 120 | M.P. z 2014 r. poz. 1210 | ||
| PKW Orlik 7 | 44. (LN) | Szawle | 01.05.2017 | 31.08.2017 | ppłk pil. Piotr Ostrouch | 4 F-16 | 31 BLT | 140 | M.P. z 2017 r. poz. 376 |
| 45. (SN) | Malbork | 31.08.2017 | 01.10.2017 | 100 | M.P. z 2017 r. poz. 872 | ||||
| PKW Orlik 8 | 49. (LN) | Szawle | 02.01.2019 | 02.05.2019 | ppłk pil. Adam Kalinowski | 31 BLT | 140 | M.P. z 2018 r. poz. 1216 | |
| PKW Orlik 9 | 52. (SN) | Ämari | 02.01.2020 | 30.04.2020 | ppłk pil. Krzysztof Duda | 32 BLT | 140 | M.P. z 2019 r. poz. 1170 | |
| PKW Orlik 10 | 58. (LN) | Szawle | 30.11.2021 | 31.03.2022 | ppłk pil. Paweł Stajniak | 31 BLT | 148 | M.P. z 2021 r. poz. 1039 | |
| PKW Orlik 11 | 60. (SN) | Szawle | 01.10.2022 | 01.12.2022 | ppłk pil. Michał Kras | 32 BLT | 150 | M.P. z 2022 r. poz. 895 | |
| 61. (LN) | 01.12.2022 | 30.03.2023 | |||||||
| PKW Orlik 12 | 64. (SN) | Ämari | 01.12.2023 | ppłk pil. Michał Zloch | 31 BLT | 150 | M.P. z 2023 r. poz. 1211 |
LN – Lead Nation, państwo wiodące; SN – Support Nation, państwo wspierające.
Kontyngenty w innych operacjach NATO Air Policing edytuj
W 2010 w operacji Icelandic Air Policing miały wziąć udział polskie F-16, jednak ze względu na kryzys gospodarczy zrezygnowano z wysłania tych myśliwców do Islandii[6]. Byłaby to pierwsza misja bojowa polskich Jastrzębi, jednak debiut zagraniczny nastąpił dopiero w 2016 w ramach PKW OIR Kuwejt, a w roku następnym F-16 skierowano także do PKW Orlik. Ostatecznie do użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego na Islandii doszło w 2021.
W 2016, w związku z niedostatecznym poziomem gotowości własnych sił powietrznych, rządy Rumunii i Bułgarii zwróciły się do kierownictwa Sojuszu Północnoatlantyckiego o wsparcie w ramach NATO Air Policing. Jednym z państw, które zaoferowało pomoc była Polska, która w 2015 nawiązała już współpracę w zakresie wojsk lotniczych z Bułgarią (wspólne szkolenia oraz wsparcie logistyczne i techniczne bułgarskich MIG-29 ze strony polskich wojskowych zakładów lotniczych). W lipcu 2016 zatwierdzona została koncepcja powołania wydzielonego komponentu Sił Powietrznych pod nazwą Polski Kontyngent Wojskowy Orlik B (PKW Orlik-B) na bazie 4 myśliwców MiG-29 z 23 BLT, który przeszedł szkolenie pk. Jastrząb-16 i miał zostać skierowany na Bałkany jesienią 2016[7]. Ostatecznie do użycia kontyngentu nie doszło (nie wydano stosownego postanowienia w tej sprawie).
We wrześniu 2022 Słowackie Siły Powietrzne ze względu na brak personelu oraz możliwości serwisowania sprzętu wycofały z użycia myśliwce MiG-29, jednak z powodu opóźnień w dostawach nowoczesnych samolotów wielozadaniowych F-16 utraciły one możliwość realizowania zadań ochrony przestrzeni powietrznej. 27 sierpnia 2022 ministrowie obrony Czech, Polski i Słowacji podpisali deklarację o przejęciu tych zadań przez siły powietrzne Czech i Polski w latach 2022-2024. Polskie F-16 oraz MiG-29 i czeskie Saab JAS 39 Gripen mają pełnić misję jednocześnie, w zależności od konkretnej sytuacji, operując z baz macierzystych. Polska formalnie nie zaangażowała kontyngentu wojskowego, zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP operację Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa określono jako użycie załóg statków powietrznych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w misji wojskowego nadzoru przestrzeni powietrznej Republiki Słowackiej w ramach Systemu Zintegrowanej Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATINAMDS) w liczebności do 10 żołnierzy od 1 września 2022 do 31 grudnia 2023[8].
Odznaczenia za udział w kontyngencie edytuj
-
Baretka pamiątkowego odznaczenia Gwiazdy Załóg Lotniczych ustanowionego 4 maja 2012 -
Baretka litewsko-łotewsko-estońskiego medalu za udział w Baltic Air Policing
Uwagi edytuj
- ↑ Formalne nazwy kontyngentów:
- PKW Orlik 1-2: Polski Kontyngent Wojskowy w składzie Sił Sojuszniczych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w operacji wojskowego nadzoru przestrzeni powietrznej Republiki Estońskiej, Republiki Litewskiej i Republiki Łotewskiej
- PKW Orlik 3: Polski Kontyngent Wojskowy w składzie Sił Sojuszniczych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w misji wojskowej nadzoru przestrzeni powietrznej Republiki Estońskiej, Republiki Litewskiej i Republiki Łotewskiej
- PKW Orlik 4-12: Polski Kontyngent Wojskowy w składzie Sił Sojuszniczych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w misji wojskowego nadzoru przestrzeni powietrznej Republiki Estońskiej, Republiki Litewskiej i Republiki Łotewskiej.
- ↑ Do 2008 Combined Air Operation Centre-2 (2 Połączone Centrum Operacji Powietrznych).
- ↑ W latach 2004–2010 Component Command Air Headquarters (Dowództwo Komponentu Sił Powietrznych NATO), w latach 2010–2013 Headquarters Allied Air Command (Sojusznicze Dowództwo Sił Powietrznych NATO).
- ↑ Do 2013 Dowództwem Sił Powietrznych i Dowództwem Operacyjnym SZ.
Przypisy edytuj
- ↑ Dziesięć lat Baltic Air Policing. Dziennik Zbrojny. [dostęp 2023-07-11].
- ↑ Polski Kontyngent Wojskowy Orlik. Wojsko Polskie. [dostęp 2023-07-11].
- ↑ Allies enhance NATO air-policing duties in Baltic States, Poland, Romania. [dostęp 2014-04-29].
- ↑ Rotation of NATO BAP Mission Gets Underway. [dostęp 2015-11-20].
- ↑ Wsparcie dla misji Air Policing. [dostęp 2020-02-05].
- ↑ Pierwsza misja Iceland Air Policing zakończona. altair.com.pl, 4 lipca 2008. [dostęp 2011-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 lipca 2008)].
- ↑ Polskie MiG-29 na południowej flance. Defence24, 13 lipca 2016. [dostęp 2020-01-15].
- ↑ Polskie myśliwce rozpoczęły ochronę słowackiego nieba. Defence24, 1 września 2022. [dostęp 2023-04-27].
Bibliografia edytuj
- Oficjalna strona PKW Orlik. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 maja 2014)]. (pol.).
- Aż 22 przechwycenia polskich F-16 w ramach PKW Orlik 8. Defence24, 9 maja 2019. [dostęp 2020-02-05].
- Polski Kontyngent Wojskowy Orlik. Wojsko Polskie. [dostęp 2023-04-27].