Ród Kruma – dynastia władców panujących w Bułgarii w IX i X w. założona przez chana Kruma.

pomnik chana Kruma w pobliżu zamku Misionis
ekspansja bułgarska za panowania Kruma
ruiny pałacu w Plisce ufundowanego przez chana Omurtaga
Bułgaria za panowania Symenona I Wielkiego

Dzieje rodu edytuj

Założycielem dynastii był Krum (803-814), który pochodził od potomków Protobułgarów, wywodzących się z Wielkiej Bułgarii, którzy pomiędzy 560 a 680 rokiem zasilili Kaganat Awarów, osiedlając się w Panonii. Nie sposób ustalić do której grupy migracyjnej należeli przodkowie Kruma, ani do jakiego rodu protobułgarskiego.

Pomiędzy 803 a 807 rokiem Krum podbił znaczne obszary rozpadającego się pod ciosami Franków Karola Wielkiego kaganatu awarskiego i przyłączył je do państwa bułgarskiego opanowując tron chanów. Dzięki świetnym zwycięstwom nad Bizancjum umocnił swą pozycję w państwie.

Następcą Kruma był jego syn Omurtag (815-831), który po pokonaniu konkurentów do tronu zawarł pokój z Bizancjum, co pozwoliło mu na skoncentrowanie się na ekspansji na północ i zachód – pod koniec lat 20. IX w. prowadził nawet wojnę z królem Franków Ludwikiem Pobożnym. Wyrazem sojuszu z Bizancjum była pomoc przy stłumieniu powstania Tomasza Słowianina. Jednocześnie Omurtag prowadził szeroką akcję budowniczą, wznosząc m.in. pałace w Plisce i Madarze.

Po śmierci Omurtaga po tron bułgarski sięgnął najpierw jego najmłodszy syn Małamir, a następnie Presjan (836-852), syn lub wnuk Omurtaga[1]. Presjan kontynuował ekspansję włączając w granice państwa bułgarskiego ziemie macedońskie i albańskie.

Syn Presjana, Borys I (852-889) w latach 60. IX w. przyjął chrzest, co jednak wywołało duży opór bojarów bułgarskich. Pokonawszy ich Borys zdołał doprowadzić do powstania bułgarskiej organizacji kościelnej. W 889 abdykował i schronił się do klasztoru, pozostawiając tron swemu synowi Władzimierzowi (889-893) – gdy jednak ten obrócił się przeciwko chrześcijaństwu, Borys pozbawił go władzy i oślepił, a tron przekazał swemu kolejnemu synowi – Symeona (893-927).

Symeon był pierwszym władcą Bułgarii, który używał tytułu cara, uniezależnił też od Konstantynopola bułgarską organizację kościelną. Mógł sobie na to pozwolić osiągnąwszy przewagę militarną nad Bizancjum, pokonanym w kilku wojnach na początku swego panowania. Odnosił sukcesy również na innych frontach – zarówno w walkach przeciwko Madziarom, jak i Serbom, a granice jego państwa miały największy zasięg w historii Bułgarii. Jednocześnie dbał o rozwój kultury bułgarskiej. Jego osiągnięcia spowodowały, że w historiografii bułgarskiej nazywany jest „Symeonem Wielkim”.

Następcy Symeona nie byli w stanie utrzymać pozycji ojca. Jego syn Piotr I, choć utrzymał się na tronie przez bardzo długi okres (927-969), musiał opierać się opozycji wewnętrznej. Te zmagania dały możliwość sąsiadom Bułgarii na uszczuplenie jej terytorium. Już na początku panowania Piotra niezależność na powrót wywalczyła Serbia, kraj pustoszyli też Madziarzy. W Bułgarii rozwijała się sekta bogomiłów. Wreszcie, w 968 na Bułgarię najechał książę kijowski Światosław I podbijając wielką jej część. Syn i następca Piotra, Borys II (969-971) zmuszony był do uznania zwierzchnictwa Światosława, a wkrótce potem dostał się do niewoli bizantyjskiej – całą wschodnią Bułgarię przyłączono do Bizancjum. Co prawda w 976 wybuchło wielkie powstanie bułgarskie i na zachodzie (ze stolicą w Skopje) odrodziło się państwo bułgarskie pod panowaniem brata Borysa, Romana, zbiegłego z niewoli bizantyjskiej. W 991 został on jednak ponownie schwytany przez Bizantyjczyków. Zmarł w niewoli w 997, był ostatnim przedstawicielem dynastii Kruma.

Władcy Bułgarii z rodu Kruma edytuj

Tablica genealogiczna rodu Kruma edytuj

Krum (803-814)
 
 
 
Omurtag (815-831)
 
 
 
Nrawota Woin (zm. ok. 833)
Presjan-Zwinica (836-852)
Małamir (831-836)
 
 
 
Borys I (852-889, zm. 907)
1. Maria
 
 
 
Włodzimierz Rasate (889-893)
Gawrił
Symeon I Wielki (893–927)
Jakow
Eupraksja
Anna
1. Symeon ogłuchan
 
 
 
Michał
Piotr I (927–969)
1. Maria Lekapena
 
 
 
Borys II (969-971, zm. 976)
Roman (ok. 986, zm. 997)

Przypisy edytuj

  1. Zdaniem części historyków Presjan był synem Zwinicy, syna Omurtaga, jednak część przychyla się do koncepcji, iż źródła pod tymi dwoma imionami przedstawiają jedną osobę.

Bibliografia edytuj

Zobacz też edytuj