Rajd na lotnisko Sidi Haneish

Rajd na lotnisko Sidi Haneish – operacja wojskowa przeprowadzona w nocy z 26 na 27 lipca 1942 roku. Oddział brytyjskiej Special Air Service dowodzony przez majora Davida Stirlinga zaatakował okupowane przez Niemców lotnisko Sidi Haneish w Egipcie podczas II wojny światowej. W wyniku ostrzału z karabinów maszynowych i użycia materiałów wybuchowych kilkadziesiąt samolotów Luftwaffe używanych do transportu zaopatrzenia dla sił Osi zostało zniszczonych lub uszkodzonych.

Rajd na lotnisko Sidi Haneish

II wojna światowa, kampania afrykańska
Pułkownik David Stirling (P) z żołnierzami SAS w Afryce Północnej
Czas	26–27 lipca 1942
Miejsce	lotnisko Sidi Haneish
Terytorium	Egipt
Wynik	sukces aliantów
Strony konfliktu
III Rzesza Wielka Brytania Wolna Francja
Dowódcy
n/n David Stirling Carol Mather Paddy Mayne
Siły
n/n Long Range Desert Group, SAS, 18 uzbrojonych jeepów
Straty
37 samolotów zniszczonych 2 zabitych, 3 jeepy zniszczone
Położenie na mapie Egiptu miejsce bitwy
31°09′45″N 27°37′38″E

Rajd na lotnisko Sidi Haneish pozostaje do dziś jedną z najbardziej ikonicznych akcji komandosów w czasie II wojny światowej, odtwarzaną w wielu dziełach kultury masowej.

Tło sytuacyjne

W listopadzie 1941 roku 70% dostaw wysłanych do sił Osi w Afryce Północnej zostało utraconych w wyniku ataków powietrznych i morskich aliantów. Do 1942 roku siły niemieckie i włoskie w Afryce Północnej stanęły w obliczu poważnych niedoborów zaopatrzenia. Dostawy Osi były transportowane wzdłuż Półwyspu Apenińskiego, głównie koleją, do portów w południowych Włoszech w celu dostarczenia drogą morską do Afryki Północnej. Royal Navy wysyłała w ten obszar coraz większą liczbę okrętów i łodzi podwodnych, aby przechwytywać konwoje zaopatrzeniowe Osi, zmuszając w ten sposób Luftwaffe do wzięcia na siebie części ciężaru dostarczania zaopatrzenia dla Afrika Korps i żołnierzy włoskich drogą powietrzną. Teren w Afryce Północnej często utrudniał transport lądowy, zmuszając samoloty do latania pomiędzy odległymi pustynnymi lotniskami w celu dostarczania żołnierzy, amunicji, części zamiennych i żywności.

W lipcu 1941 roku major David Stirling utworzył Special Air Service w celu przeprowadzania nieszablonowych operacji za liniami wroga. Jednostka ta, początkowo nazwana Oddziałem „L” Brygady SAS, składała się z żołnierzy wywodzących się z konwencjonalnych jednostek armii brytyjskiej i przeszkolonych ad hoc w skokach ze spadochronem. Jednostka stacjonowała w oazie Jalo i zyskała rozgłos dzięki odważnym rajdom na niemieckie bazy, polegających na cichej infiltracji i niszczeniu zaparkowanych samolotów przy pomocy materiałów wybuchowych. Stirling był nazywany przez Niemców „Majorem Widmo”.

Preludium

Stirling od jakiegoś czasu opracowywał plan ataku na lotnisko Sidi Haneish, kompleks położony 378 km na zachód od Kairu, który Niemcy nazywali Haggag el Qasaba. Rajd miał być przeprowadzony zgodnie z taktyką dotychczas nieznaną SAS – szturmowanie bazy w pojazdach, zamiast cichej infiltracji. Zwerbował Long Range Desert Group w celu zapewnienia pojazdów i transportu, oceniając siłę ognia i prędkość jeepów jako wystarczającą do pokonania niemieckiej obrony. Atakujący mieli przejechać 80 km przez pustynię z kryjówki w Bir el Quseir, a następnie zaatakować lotnisko 18 jeepami w dwóch kolumnach ze Stirlingiem na czele. Każdy jeep był wyposażony w cztery szybkostrzelne karabiny maszynowe Vickers K, pierwotnie zaprojektowane dla samolotów Royal Air Force. W nocy z 25 na 26 lipca komandosi przeprowadzili próbę generalną akcji.

Rajd

Rajd rozpoczął się w nocy z 26 na 27 lipca, gdy 18 jeepów, każdy z trzema lub czterema komandosami brytyjskimi lub francuskimi na pokładzie, przemieszczało się po pustyni w szyku z wyłączonymi reflektorami. Pogoda była idealna, pełnia księżyca i bezchmurne niebo. Gdy atakujący zbliżyli się do lotniska, włączyły się światła na pasie startowym, wywołując zaniepokojenie komandosów, którzy obawiali się, że zostali wykryci. W rzeczywistości obsługa lotniska włączyła światła, aby umożliwić nocne lądowanie bombowca Luftwaffe. Stirling wystrzelił zieloną flarę i rozkazał jeepom skierować się na lotnisko w szyku „V”. Żołnierze SAS wjechali na pas startowy, strzelając z karabinów maszynowych załadowanych amunicją smugową, aby zniszczyć zaparkowane przy pasie niemieckie samoloty, w tym bombowce nurkujące Ju 87 Stuka, samoloty transportowe Ju 52 i myśliwce Bf 109. Niemieccy żołnierze odpowiedzieli ostrzałem z karabinów maszynowych i broni przeciwlotniczej, unieruchamiając jednego jeepa. Lance Bombardier John Robson, 21-letni żołnierz SAS obsługujący karabin maszynowy, został trafiony i zabity, stając się jedyną ofiarą aliantów w samym rajdzie. Atakujący zużyli większość amunicji, dlatego przed wycofaniem się porucznik Paddy Mayne umieścił ładunek wybuchowy w silniku zaparkowanego bombowca.

Ewakuacja

Komandosi wycofali się na pustynię, dzieląc się na grupy składające się z trzech do pięciu jeepów, starając się uniknąć wykrycia przez niemieckie samoloty. Żołnierze SAS ukrywali się w ciągu dnia, maskując swoje pojazdy i przemieszczali się wyłącznie nocą. Wszystkie grupy z wyjątkiem jednej dotarły do Bir el Quseir. Tylko grupa jeepów obsługiwanych przez żołnierzy francuskich została spowolniona z powodu uszkodzeń i awarii samochodów, co pozostawiło ich zupełnie odsłoniętych na otwartej pustyni. Tam zostali zauważeni przez cztery bombowce nurkujące Stuka, które przeprowadziły dziewięć ataków, śmiertelnie raniąc spadochroniarza André Zirnhelda i niszcząc dwa pojazdy. Gdy Stukasom skończyła się amunicja, komandosi wsiedli do ostatniego sprawnego jeepa i dotarli w bezpieczne miejsce.

Następstwa

Rajd zakończył się niekwestionowanym sukcesem. Atakujący zniszczyli 37 niemieckich samolotów, w tym bardzo cenne transportowce Ju 52, których strata zaostrzyła trudności z zaopatrzeniem sił Osi w Afryce.

Po śmiałej akcji brytyjskich i francuskich komandosów część jednostek frontowych państw Osi w Afryce została odwołana z linii w celu wzmocnienia garnizonów na tyłach, narażonych na śmiałe ataki komandosów, co wspomogło działania głównych sił aliantów.

Stirling został schwytany przez Niemców w styczniu 1943 roku i resztę wojny spędził w obozach jenieckich. Na stanowisku dowódcy SAS zastąpił go awansowany na majora Mayne.

Bibliografia

• Michael F. Dilley: Behind the Lines: A Critical Survey of Special Operations in World War II. Casemate, 2013. ISBN 978-1-61200-183-8. (ang.).
• Malcolm James: Born of the Desert: With the SAS in North Africa. Frontline, 2015. ISBN 978-1-4738-9691-8. (ang.).
• Jon E. Lewis: The Mammoth Book Of Special Forces Training: Physical and Mental Secrets of Elite Military Units. Little, Brown, 2015. ISBN 978-1-4721-1178-4. (ang.).
• Ben Macintyre: Rogue Heroes: The History of the SAS, Britain's Secret Special Forces Unit That Sabotaged the Nazis and Changed the Nature of War. Crown/Archetype, 2016. ISBN 978-1-101-90417-6. (ang.).
• Carol Mather: When the Grass Stops Growing. Pen and Sword, 1997. ISBN 978-0-85052-576-2. (ang.).
• Gavin Mortimer: The Daring Dozen: 12 Special Forces Legends of World War II. Bloomsbury, 2012. ISBN 978-1-78096-454-6. (ang.).
• Gavin Mortimer: Stirling's Desert Triumph: The SAS Egyptian Airfield Raids 1942. Bloomsbury, 2015. ISBN 978-1-4728-0764-9. (ang.).
• Gavin Mortimer: The SAS in World War II. Bloomsbury, 2015. ISBN 978-1-4728-0876-9. (ang.).
• Norman Polmar: Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and its Influence on World Events: 1909–1945. T. I. Potomac Books, 2006. ISBN 978-1-57488-663-4. (ang.).
• MSG Napoleon Spencer: Battle Of Gazala (May–June 1942). Lucknow Books, 2014. ISBN 978-1-78289-389-9. (ang.).
• David Syrett: The Eyes of the Desert Rats: British Long-Range Reconnaissance Operations in the North African Desert 1940–43. Helion, 2014. ISBN 978-1-912174-63-8. (ang.).
• David T. Zabecki: Germany at War: 400 Years of Military History (4 volumes). ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-59884-981-3. (ang.).
• David T. Zabecki: World War II in Europe: An Encyclopedia. Routledge, 2015. ISBN 978-1-135-81242-3. (ang.).