Roman Czerniawski
Roman Czerniawski (ur. 6 lutego 1910 w Toustem, zm. 26 kwietnia 1985 w Londynie) – major dyplomowany pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, mianowany podpułkownikiem przez władze II RP na uchodźstwie, minister w trzech kolejnych rządach Kazimierza Sabbata (1978–1985).
| |
 major dyplomowany pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 lutego 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 kwietnia 1985 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1928–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
szef wywiadu Interalliee we Francji |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa: |
| Odznaczenia | |
   
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. 15 sierpnia 1931 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia tego roku i 4. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 1 pułku lotniczego w Warszawie[1]. 5 marca 1934 awansował na porucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 r. i 8. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki[2]. W latach 1936–1938 był słuchaczem XVII Kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 54. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[3]. W tym samym miesiącu pełnił służbę w Dowództwie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisku kierownika referatu w Wydziale Organizacyjnym[4].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku służył w Warszawie. Po agresji ZSRR na Polskę wraz z personelem lotnictwa polskiego przekroczył granicę polsko-rumuńską, następnie ewakuowany do Francji. Ponieważ zamierzano go przenieść do wywiadu, w listopadzie 1939 roku został skierowany na kurs specjalny do École Supérieure de Guerre w celu zapoznania się ze strukturą i organizacją Wehrmachtu.
W marcu 1940 roku przydzielony został do sztabu 1. Dywizji Grenadierów na stanowisko szefa Oddziału II. Na tym stanowisku wziął udział w kampanii francuskiej. Po klęsce armii francuskiej Czerniawski usiłował przedrzeć się do Wielkiej Brytanii posługując się autentycznymi dokumentami zmarłego Armanda Borni, które uzyskał od jego żony Renee. W Tuluzie nawiązał kontakt z oficerem polskiego wywiadu, majorem Mieczysławem Słowikowskim, który polecił mu zorganizować placówkę Oddziału II Interalliee (INT) w Paryżu. Nowy zwierzchnik uznał, iż Czerniawski jest oficerem pełnym zapału i dużej ambicji, o bystrej inteligencji, przyzwyczajonym do niebezpieczeństw.
Czerniawskiemu udało się wykonać postawione zadanie w listopadzie 1940 roku. Meldunki wywiadowcze wysyłał z Tuluzy w skrytkach wagonów kolejowych, a następnie, od początku maja 1941 roku, drogą radiową do Londynu. We wrześniu 1941 roku został tam wezwany, aby przyjąć instrukcje od kierownictwa wywiadu. Wrócił 10 października, zrzucono go w okolicy Tours. W tym czasie Abwehra, w wyniku nieostrożności jednego z agentów INT, Emila, była już na tropie siatki. Kolejno aresztowano (wówczas kapitana) Czerniawskiego i jego najbliższe współpracownice, m.in. Renee Borni i Mathildę Carre (ps. La Chatte). Załamanie się tej ostatniej (Mathilda Carre poszła na współpracę z Abwehrą, straszona torturami pracowała dla Niemców pod ps. Victoire), a także ujawnienie archiwum, umożliwiło kontrwywiadowi niemieckiemu rozgromienie ekspozytury. Czerniawski, aby ratować swoich ludzi, w zamian za gwarancję ich bezpieczeństwa, po długiej rozmowie z pułkownikiem Abwehry Oscarem Reile, podjął współpracę z Abwehrą. Abwehra pomogła Czerniawskiemu zbiec z więziennego konwoju podczas przewozu do innego więzienia 14 lipca 1942 roku, jednak zamiast Czerniawskiego wystąpił dubler, gdyż obawiano się, że może on zostać postrzelony podczas ucieczki[5][6]. Kilka dni po ucieczce Roman Czerniawski nawiązał kontakt z członkami dawnej organizacji. Wszyscy słyszeli o śmiałej ucieczce więźnia na Avenue Foch.
Na początku sierpnia 1942 roku Roman Czerniawski, przemycony przez granicę hiszpańską, dotarł do Madrytu, gdzie natychmiast zameldował się w brytyjskiej ambasadzie i attaché wojskowemu wyjawił, że podjął współpracę z Abwehrą. Wyjaśniał, że nie miał zamiaru być niemieckim szpiegiem, lecz dostrzegał okazję uratowania swoich towarzyszy i podjęcia współpracy z wywiadem brytyjskim. Czerniawskiego przewieziono do Londynu, gdzie wrześniowego dnia 1942 roku stanął przed szefem Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza, podpułkownikiem Stanisławem Gano. SOE za zgodą generała Władysława Sikorskiego wykorzystała Czerniawskiego w celu dezinformacji Niemców co do czasu i miejsca lądowania w Europie. Jako podwójny agent (ps. Brutus) przekazywał Abwehrze wysoko cenione i uznawane za wiarygodne informacje, odczytywane samemu Hitlerowi, o przygotowaniach inwazji aliantów na Francję (operacja Fortitude). Oficjalnie służył w Polskich Siłach Powietrznych, miał numer służbowy RAF P-2554[7]. Czerniawski po wojnie pozostał na emigracji w Londynie.
12 lipca 1978 roku Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Ostrowski mianował go ministrem w drugim rządzie Kazimierza Sabbata[8]. 9 kwietnia 1979 roku Prezydent Rzeczypospolitej Edward Raczyński zwolnił go z urzędu ministra i powierzył sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowego rządu. 20 czerwca tego roku prezydent Raczyński mianował go ministrem w trzecim rządzie Kazimierza Sabbata[9]. 17 grudnia 1983 roku prezydent Raczyński zwolnił go z urzędu ministra i powierzył sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowego rządu[10]. 17 stycznia 1984 roku prezydent Raczyński mianował go ministrem informacji w czwartym rządzie Kazimierza Sabbata[11].
Zmarł 26 kwietnia 1985 r. w wieku 75 lat w Londynie. Został pochowany na cmentarzu w Newark-on-Trent (SG 312)[12].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari – nr 9238
- Odznaka Obserwatora nr 851
- Medal Lotniczy – czterokrotnie
- Order Imperium Brytyjskiego
Przypisy edytuj
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 15 sierpnia 1931 roku, s. 308, 315.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 5 marca 1934 roku, s. 82.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 212.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 435.
- ↑ Zenon Dudek, Roman Czerniawski [online], polishairforce.pl [dostęp 2023-04-17] (pol.).
- ↑ Sensacje XX wieku: Sezon 1, odcinek 34 - Roman Czerniawski. Tajna gra [online], od ok. 29:26, TVP VOD [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 143.
- ↑ Dz.U. ↓, Nr 4 z 17 lipca 1978 roku, s. 20, 22.
- ↑ Dz.U. ↓, Nr 4 z 26 czerwca 1979 roku, s. 14, 16, 19, 21.
- ↑ Dz.U. ↓, Nr 3 z 17 grudnia 1983 roku, s. 28.
- ↑ Dz.U. ↓, Nr 1 z 19 stycznia 1984 roku, s. 3, 6.
- ↑ Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-20] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].[Które?]
- Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie. Muzeum Historii Polski w Warszawie.[martwy link][Które?]
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Biografia na stronie www.polishairforce.pl