Maślaczek rubinowy
Maślaczek rubinowy, rubinoborowik dębowy (Chalciporus rubinus (W.G. Sm.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
_Singer_309089.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rmaślaczek rubinowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Chalciporus rubinus (W.G. Sm.) Singer Persoonia 7(2): 319 (1973) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Chalciporus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Gatunek ten opisał w 1868 roku Worthington George Smith, nadając mu nazwę Boletus rubinus. W 1969 r. Albert Pilát i Aurel Dermek przenieśli go do rodzaju Rubinoboletus, a w 1973 r. Rolf Singer do rodzaju Chalciporus[1].
- Boletus rubinus W.G. Sm. 1868
- Chalciporus rubinus W.G. Sm.
- Rubinoboletus rubinus (W.G. Sm.) Pilát & Dermek 1969
- Suillus rubinus (W.G. Sm.) Kuntze 1898
- Xerocomus rubinus (W.G. Sm.) A. Pearson 1946
Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym w 2021 r. zarekomendowała dla Rubinoboletus rubinus polską nazwę rubinoborowik dębowy[3]. W 2022 r. nazwa ta stała się niespójna z aktualną nazwą naukową. W internetowym portalu grzybiarzy gatunek ten opisywany jest pod nazwą maślaczek rubinowy Chalciporus rubinus i nazwa ta jest spójna z nazwą naukową[4].
Morfologia edytuj
O średnicy 1,4–8,5 cm, w młodych okazach półkulisty z garbkiem, potem płasko wypukły, w końcu płaski. Brzeg podgięty. Powierzchnia drobno włókienkowata, początkowo matowa, w stanie wilgotnym jasna i tłustawa, z czasem filcowata, podczas suchej pogody popękana. Barwa brązowa lub płowożółta, zwykle z różowym odcieniem (z wyjątkiem brzegu na szerokości około 5 mm)[5].
Początkowo wolne, potem nieco zbiegające na trzon, o długości do 6 mm, początkowo różowe, miejscami jasnożółte, potem od zarodników stają się szkarłatnoczerwone do różowych. Po uszkodzeniu nie zmieniają barwy. Pory kanciaste, o średnicy do 1 mm, tej samej barwy co rurki, z wiekiem poczynając od brzegu zaczynają czerwienieć[5].
Grubość 0,5–2 cm, wysokość 1,5–5 cm, kształt cylindryczny, pełny, podstawa cylindryczna lub stożkowata, często nieco zgięty. Powierzchnia gładka lub górą pod rurkami nieco karbowana. Część górna w kolorze porów, dolna o barwie od czerwonoróżowej do złotej. Przy podstawie żółtawa grzybnia[5].
W trzonie dość zwarty, włóknisty, o barwie od białej do żółtawej, w kapeluszu nieco wodnisty, białawy z czerwonymi plamkami. Smak łagodny[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 4,1–7,2 × 3,8–6,4 μm, Q = 0,68, elipsoidalne do podłużnych, słabo pigmentowane, w 5% wodorotlenku amonu bladożółte, z dużą porą rostkową, nieamylodalne. Podstawki 30,4–43,3 × 9,3–11,7 μm, wąsko maczugowate, szkliste, przeważnie z 4 sterygmowe, bez sprzążek w nasadzie. Cheilocystydy i pleurocystydy 36,6–58,2 × 4,9–9,8 μm, wąsko cylindryczne do wąsko wrzecionowatych, brzuchate, rzadko wąsko-maczugowate, czasem wygięte, w 5% wodorotlenku amonu brudnożółte, nieco inkrustowane kryształkami. Kaulocystydy 10,1–53,5 × 2,2–6,9 μm, cylindryczne do maczugowatych, zwykle septowane, przeważnie z tępym wierzchołkiem, w 5% wodorotlenku amonu brudnożółte. Skórka kapelusza typu trichoderma, złożona z zazwyczaj splątanych, septowanych, cylindrycznych i cienkościennych strzępek bez sprzążek, z zaokrąglonymi, zwykle nieco szerszymi elementami końcowymi o kształcie wąsko maczugowatym do maczugowatego i szerokości 5,1–12 μm. Zawierają żółtobrązowy pigment wewnątrzkomórkowy i są inkrustowane[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Znane jest występowanie maślaczka rubinowego w niektórych krajach Europy i na Kaukazie[6]. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, ale rzadki, tylko miejscami występuje częściej. W Polsce po raz pierwszy jego stanowiska podano w 2010 r. w Parku Szczytnickim we Wrocławiu (jako Chalciporus rubinus (W.G. Sm.) Singer)[5].
Naziemny grzyb ektomykoryzowy żyjący w symbiozie z drzewami liściastymi, głównie dębami, ale podano także pojedyncze przypadki jego występowania pod bukami, kasztanami jadalnymi, lipami, ostrokrzewami i głogami. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, parkach, ogrodach, pod przydrożnymi drzewami, w porośniętych drzewami aluwiach nadrzecznych[5].
Jest grzybem jadalnym[4], ale ze względu na rzadkość występowania i możliwość pomylenia z trującymi gatunkami borowików nie powinien być zbierany do celów spożywczych[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-27].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b Rubinoboletus rubinus – maślaczek rubinowy [online], atlas.grzybiarze.eu. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ a b c d e f g M. Halama, J. Szypuła, The first locality of Chalciporus rubinus (Boletales, Basidiomycota) in Poland, „Acta Mycol.”, 45 (1), 2010, s. 57–65.
- ↑ Mapa występowania maślaczka rubinowego na świecie [online] [dostęp 2021-12-01].
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.