Gołąbek krwisty
Gołąbek krwisty (Russula sanguinea Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
_Fr_66522.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek czerwononogi |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula sanguinea Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 351 (1838) [1836-1838] | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
_Fr_112.jpg)
_Fr_298361.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1838 r. Elias Fries, na podstawie opisu J.B.F. Bulliarda z 1787 r.[2] i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy[3]:
- Agaricus sanguineus Bull. 1781
- Russula sanguinea f. bianca Cetto 1991
- Russula sanguinea f. umbonata Britzelm. 1897
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r. (dla naukowej nazwy Russula rhodopoda Zvára 1928)[4]
Morfologia edytuj
Średnica 3,7–10 cm, 3,7–10 cm, mięsisty, nawet twardy, początkowo wypukły, następnie rozpłaszczający się i często wgłębiony w środku, rzadziej spodkowaty lub z małym garbkiem. Brzeg początkowo mniej lub bardziej ostry, później bardziej okrągły, czasem lekko falisty, ale najczęściej regularny, na ogół gładki, tylko o starych okazów nieco prążkowany i zawsze niepozornie. Powierzchnia krwistoczerwona, ciemnofioletowa lub różowoczerwona, ze środkiem czasami ciemniejszym, do brązowogranatowego, mniej lub bardziej blednąca, często białawo cętkowana lub z ochrową plamką pośrodku, ale rzadko cała biała lub brudnobiała. Skórka daje się odedrzeć tylko na brzegu, ale gdzie indziej silnie przylega, jest słabo lepka i trochę błyszcząca tylko pw stanie wilgotnym, ale szybko wysycha i staje się i matowa, drobno pomarszczona, pod lupą z małymi guzkami lub plamkami[2].
U młodych okazów dość gęste, u starszych dość rzadkie lub rzadkie, często z kilkoma blaszeczkami, na ogół z dość licznymi rozwidleniami, o szerokości 2–6 mm (czasami mniej niż grubość miąższu!), początkowo białawe, następnie blado ochrowokremowe, kremowe z jasnożółtym odcieniem, często po zgnieceniu po dość długim czasie zmieniają barwę na żółtą, czasem z różowawym lub czerwonawym brzegiem w pobliżu ostrzy[2].
Wysokość (2)4–7 cm, grubość 0,8–23 cm, mocny, niemal cylindryczny, rzadziej u dołu nieco zwężony lub pogrubiony, czasem nieco wrzecionowaty, długi, pełny i nie gąbczasty, ale w starszym wieku mogą pojawiać się w nim puste komory. Jest oprószony i gęsto podłużnie pomarszczony. Powierzchnia zazwyczaj różowa lub różowoczerwona, jaspisoworóżowa, winnopomarańczowa, często o intensywniejszym zabarwieniu u dołu niż u góry, czasem u starszych okazów lub po dotknięciu żółto lub szafranowożółtobrązowa, rzadziej całkowicie biała[2].
W środku gruby, ale przy brzegu mocno przerzedzony, jędrny, a nawet twardy, potem nieco kruchy, biały, tylko pod skórką różowy (szczególnie w stanie wilgotnym), czasami z tendencją do odcienia żółtawego lub z rdzawożółtymi plamami. Ma słaby i nietypowy zapach owocowy, smak dość zmienny, mniej lub bardziej cierpki (nigdy mocny), także mniej lub bardziej gorzki. W gwajakolu zmienia barwę na jasnoniebieską, dość szybko ciemniejącą, z amoniakiem reaguje bardzo słabo, ale czasami z przelotnym różowym efektem w stanie świeżym[2].
Bladoochrowy[2].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 40–55 × 9–12 µm. Bazydiospory 710 × 6,5–8, o kształcie od szeroko owalnych do odwrotnie jajowatych, pokryte dość licznymi, ostrymi, amyloidalnymi brodawkami połączonymi bardzo nielicznymi, delikatnymi łącznikami. Łysinka wyraźna. Cystydy wrzecionowate, często z mniej lub bardziej ostrym kończykiem, 60–120 × 10–12 µm, bardzo silnie reagujące z sulfowaniliną. W skórce są główkowate, liczne dermatocystydy, pod skórką liczne przewody mleczne i strzępki zawierające w wakuolach czarny barwnik[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony[6]. W Polsce do 2003 r. podano kilkanaście stanowisk[4], w późniejszych latach podano następne[7]. Jest dość częsty[5]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy, występujący w trawiastych lasach iglastych, głównie sosnowych, ale także w lasach mieszanych z udziałem sosny[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f J.B.F. Bulliard, Russula sanguinea, „Herbier de la France”, 1 (1–12), Mycobank, 1781, s. 1–48 [dostęp 2024-03-08] (fr.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-03-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 613, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 102–103, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula sanguinea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-15] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-15] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula sanguinea w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-15] (pol.).