Sasza Filippow

Aleksandr Aleksandrowicz Filippow, bardziej znany jako Sasza Filippow (ros. Александр Александрович Филиппов, ur. 26 czerwca 1925 w Stalingradzie, zm. 23 grudnia 1942 tamże) – rosyjski chłopiec, współpracujący na ochotnika z Armią Czerwoną jako zwiadowca, zamordowany przez Niemców w czasie bitwy stalingradzkiej.

Sasza Filippow

Александр Александрович Филиппов

Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1925 Stalingrad
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1942 Stalingrad
Przebieg służby
Lata służby	1942
Formacja	Armia Czerwona
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa bitwa stalingradzka †
Odznaczenia

Wczesne lata

Urodził się 25 czerwca 1925 roku w Stalingradzie (dzisiejszy Wołgograd). W czasie bitwy stalingradzkiej mieszkał na przedmieściach zwanych Dar-Gora wraz z ojcem, matką i pięciorgiem rodzeństwa. Sasza był wątłej budowy ciała i niski.

Współpraca z Armią Czerwoną

Kiedy początkowy atak Wehrmachtu na Stalingrad spowodował, że oddziały niemieckiej 6 Armii szybko zajęły przedmieścia, wiele rosyjskich rodzin zostało na tyłach wojsk nieprzyjaciela i nie było w stanie uciec na czas. Jedną z takich rodzin byli Filippowowie.

Sasza podjął rozmowę z żołnierzami pierwszego, niemieckiego oddziału, który zajął jego rodzinne okolice. Dowiedział się od nich, gdzie znajduje się siedziba nieprzyjacielskiego sztabu i zaoferował swoje usługi jako szewc. Wkrótce potem młody Filippow regularnie przemieszczał się za liniami niemieckimi, naprawiając i polerując obuwie dla wrogich oficerów i żołnierzy. Jednak bez wiedzy Niemców udał się również do sztabu sowieckiej 96 Brygady Strzeleckiej, aby zaoferować współpracę jako szpieg frontowy.

Przyjęty przez Armię Czerwoną w roli wywiadowcy o kryptonimie Uczeń (ros. Школьник), Filippow kradł dokumenty z biurek niemieckich oficerów, informował o podsłuchanych rozmowach, przekazywał informacje o ruchach wojsk niemieckich, lokalizacjach baterii artyleryjskich i pół minowych. Uzyskane informacje były bardzo cenne dla dowództwa Armii Czerwonej. Jego działania okazały się na tyle skuteczne, że lokalne niemieckie dowództwo uważało, iż w rejonie działa cała grupa partyzantów. Szacuje się, że łącznie Filippow przekroczył linię frontu 12 razy.

Śmierć

Wieczorem 23 grudnia 1942 r. rodzice Filippowa zostali poinformowani przez sąsiadów, że ich syn został aresztowany przez Niemców. Okupanci odkryli jego działalność i skazali go na śmierć za szpiegostwo. Matka Filippowa wybiegła z domu, aby zobaczyć, jak jej syn jest prowadzony boso przez pluton niemieckich żołnierzy przy mroźnej i śnieżnej pogodzie, w towarzystwie dwóch innych więźniów, w tym jednej dziewczyny. Matka Saszy podała mu trochę jedzenia, najwyraźniej z myślą, że jej syna prowadzono do niewoli. Więźniowie zmierzali jednak do zagajnika brzoskwiniowego przy ulicy Briańskiej, gdzie na oczach sąsiadów i jego rodziców powieszono Saszę oraz dwóch innych młodzieńców. Dokonana po bitwie ekshumacja wykazała, że ciało chłopaka oraz powieszonych razem z nimi osób nosiły liczne ślady tortur.

Na początku lat 80. historycy odkryli imię kobiety powieszonej razem z Saszą: była to 22-letnia Marija Uskowa, młoda wdowa z pobliskiej osady miejskiej Katriczew. Trzeci powieszony nadal pozostaje niezidentyfikowany.

Pośmiertne upamiętnienia

Filippow został pośmiertnie odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru w 1944 roku. Otrzymał także Medal „Za obronę Stalingradu” wręczany każdemu uczestnikowi bitwy.

W Wołgogradzie dawna ulica Briańska, przy której mieszkał, nosi teraz jego imię, podobnie jak szkoła publiczna (nr 14) przy tej ulicy. Znajduje się tam również park nazwany jego imieniem, a w nim grób i pomnik chłopca.

Postać Saszy Filippowa została przedstawiona w filmie Wróg u bram, gdzie wcielił się w niego Gabriel Thomson. Sposób przedstawienia jego działań i śmierci jest jednak dalece niezgodny z prawdą historyczną, a filmowy Sasza ma zaledwie 12 lat w momencie egzekucji, a nie 17, jak jego historyczny odpowiednik.

Zobacz też

• Zoja Kosmodiemjanska