Wikipedia

Socjalistyczna Partia Ameryki

partia polityczna w USA

Socjalistyczna Partia Ameryki[1] (ang. Socialist Party of America) – partia polityczna istniejąca i działająca w Stanach Zjednoczonych w latach 1901–1972.

Socjalistyczna Partia Ameryki
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Lider

Eugene Debs
Allan Benson
Norman Thomas
Darlington Hoopes

Data założenia

1901

Data rozwiązania

1972

Ideologia polityczna

socjalizm, pacyfizm

Eugene Debs, założyciel partii i pięciokrotny kandydat na prezydenta
Norman Thomas, sześciokrotny kandydat na prezydenta

Historia edytuj

Początki ruchu robotniczego w Stanach Zjednoczonych sięgają lat 20. XIX wieku[2]. W 1824 roku osadnik z Indiany Robert Owen zakupił ziemię, by stworzyć osiedle robotnicze[2]. Wygłaszał wówczas przemowy, w których pojawiały się lewicowe hasła o poprawie sytuacji i płacy robotników, a także organizował pierwsze związki zawodowe[2]. Kryzys finansowy w 1837 roku spowodował jednak upadek wszelkich ruchów socjalistycznych[2]. Kolejne ugrupowania powstawały dopiero głównie po wojnie secesyjnej, jednakże były one niezbyt liczebne i pozostawały bez znaczących sukcesów w wyborach[3]. Pierwszą większą organizacją była Amerykańska Federacja Pracy, powstała w 1881 roku[4]. W 1893 roku jej działacz, Thomas J. Morgan opublikował 11-punktowy socjalistyczny program polityczny[4]. Dwoma głównymi teoretykami socjalizmu w USA byli Laurence Gronlund i Edward Bellamy[4]. Na ich podstawie działacz związkowy i pracownik American Railway Union, Eugene Debs, doprowadził do zawiązania koalicji ruchów robotniczych i w 1901 roku założył Socjalistyczną Partię Ameryki[5].

Działalność edytuj

Głównymi postulatami socjalistów było żądanie wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy, zniesienie kontraktowego systemu zatrudnienia, zakaz pracy dzieci i inspekcja sanitarna w zakładach przemysłowych[4]. Na konwencji założycielskiej ustalono także, że kandydatem w wyborach prezydenckich w 1904 roku będzie Debs[5]. Otrzymał on około 400 tysięcy głosów powszechnych, podobnie jak 4 lata później[5]. Przed wyborami w 1912 roku, oprócz swoich standardowych postulatów, socjaliści domagali się także pomocy dla bezrobotnych i otwarcia robót publicznych[5]. Hasła te i sytuacja w kraju sprawiła, że Debs uzyskał niemalże 900 tysięcy głosów, a ponadto Partia Socjalistyczna odniosła sukces w wyborach lokalnych, obsadzając około 1000 stanowisk różnego szczebla swoimi działaczami[5]. Po zwycięstwie Woodrowa Wilsona poparcie dla socjalistów zaczęło słabnąć[5]. Częściowo było to spowodowane reformami demokratycznego gabinetu, a częściowo atakami na kierownictwo, które sprzeciwiało się dołączeniu do I wojny światowej[6]. Rozłam nastąpił także wewnątrz ugrupowania, gdzie Upton Sinclair, John Spargo, Gustavus Myers i William E. Halling wystąpili przeciwko pacyfistycznie nastawionym liderom[6].

Po zakończeniu I wojny światowej nastąpił kryzys gospodarczy, który przyniósł ponowny wzrost poparcia[6]. Usiłowali oni zawiązać sojusz z Amerykańską Federacją Pracy, jednak lider AFL, Samuel Gompers, był temu przeciwny[6]. Mimo to w wyborach prezydenckich, Debs uzyskał 915 tysięcy głosów[6]. Cztery lata później głosy elektoratu socjalistycznego przesunęły się w większości do Partii Postępowej i jej kandydata Roberta La Follette’a[6]. W latach 20. Partię Socjalistyczną popierali głównie robotnicy przemysłu obuwniczego i stoczniowego, marynarze oraz pakowacze mięsa[6]. Rozwinęło się wówczas lewe, komunistyczne skrzydło ugrupowania, do którego należeli m.in. John Dos Passos, Sherwood Anderson czy Edmund Wilson[6].

Na początku lat 30. przewodnictwo w partii przejął Norman Thomas, który, podobnie jak wcześniej Eugene Debs, był regularnym (sześciokrotnym) kandydatem na prezydenta[6]. Po kryzysie finansowym z 1929 roku poparcie dla socjalistów wzrosło, dzięki czemu odnieśli sukces w wyborach lokalnych, uzyskując około 1600 mandatów na różnych szczeblach[7]. W wyborach prezydenckich w 1932 roku Thomas nie uzyskał znaczącego poparcia, a część działaczy poparła Herberta Hoovera, którego kierownictwo socjalistów oskarżało o doprowadzenie do krachu i wielomilionowego bezrobocia[7]. Reformy wprowadzane przez Franklina Delano Roosevelta spotkały się z aprobatą społeczeństwa, przez co elektorat socjalistów przesuwał się w stronę demokratów[7]. Partia Socjalistyczna, tracąc coraz większą liczbę członków, w 1960 roku postanowiła poprzeć Johna F. Kennedy’ego i przyłączyć się do ruchu praw obywatelskich[7].

Wybory prezydenckie Kandydat Głosy powszechne Głosy elektorskie
1900 Eugene Debs 86 935[8] 0
1904 Eugene Debs 402 489[9] 0
1908 Eugene Debs 420 380[10] 0
1912 Eugene Debs 900 369[11] 0
1916 Allan Benson 589 924[12] 0
1920 Eugene Debs 919 490[13] 0
1928 Norman Thomas 265 583[14] 0
1932 Norman Thomas 884 649[15] 0
1936 Norman Thomas 187 833[16] 0
1940 Norman Thomas 116 827[17] 0
1944 Norman Thomas 79 000[18] 0
1948 Norman Thomas 138 973[19] 0
1952 Darlington Hoopes 20 065[20] 0
1956 Darlington Hoopes 2 044[21] 0
Wybory do Izby Reprezentantów Liczba mandatów[22]
1910 1
1914 1
1916 1
1920 1
1922 1
1924 1
1926 1

Przypisy edytuj

  1. ↑ L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 549.
  2. ↑ a b c d I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 245.
  3. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 246.
  4. ↑ a b c d I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 247.
  5. ↑ a b c d e f I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 248.
  6. ↑ a b c d e f g h i I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 249.
  7. ↑ a b c d I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 250.
  8. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-11]. (ang.).
  9. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-12]. (ang.).
  10. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-13]. (ang.).
  11. ↑ US President – National Vote. Our Campaigns. [dostęp 2017-10-14]. (ang.).
  12. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-14]. (ang.).
  13. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  14. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  15. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  16. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  17. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  18. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  19. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  20. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  21. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  22. ↑ Party Divisions of the House of Representatives. United States House of Representatives. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Socjalistyczna_Partia_Ameryki&oldid=67846247”