Spodumen
Spodumen – to minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy piroksenów. Należy do minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych rejonach Ziemi.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
LiAlSi2O6 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
6,5 – 7 |
| Przełam |
nierówny |
| Łupliwość |
doskonała |
| Pokrój kryształu |
słupkowy, tabliczkowy, kolumnowy |
| Układ krystalograficzny |
jednoskośny |
| Gęstość minerału |
3,0 – 3,2 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
bezbarwny lub różne barwy |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty |
Nazwa pochodzi od gr. spodos = popiół (spodios = szary), nawiązując do szarej, przypominającej popiół barwy tego minerału; gr. spodumentos = spopielony (spodoustha = obrócić się w popiół), nawiązuje z kolei do wyglądu produktu prażenia spodumenu w płomieniu dmuchawki.
Właściwości edytuj
Tworzy stosunkowo często kryształy o pokroju słupkowym, tabliczkowym lub kolumnowym, osiągające niekiedy gigantyczne rozmiary (o długości kilkunastu metrów i wadze kilkudziesięciu ton). Na kryształach są często charakterystyczne zbrużdżenia. Występuje też w postaci skupień zbitych, ziarnistych, pręcikowych, promienistych. Jest kruchy i przezroczysty. Niektóre kryształy wykazują efekt kociego oka, czasami także silną fluorescencję. Jest minerałem bardzo delikatnym, wskutek upadku ulega rozbiciu, nieodporny na podwyższoną temperaturę oraz wrażliwy na światło – blednie. Odmiany: Może mieć różne barwy: białą, żółtobiałą, żółtą, zielonkawożółtą, złocistobrunatną – tryfan, żółtozieloną, zieloną, ciemnozieloną – hiddenit, niebieskopurpurową, fioletową, fioletowoczerwoną, różową – kunzyt, szarą, szaroniebieską, niebieską – nuristanit. Bywa też bezbarwny i wielobarwny.
Zabarwienie wywołują domieszki: żelaza (tryfan), chromu (hiddenit), manganu (kunzyt), oraz niekiedy sodu i wanadu.
Występowanie edytuj
Stanowi częsty składnik pegmatytów litowych. Współwystępuje z berylem, turmalinem, amblygonitem, kwarcem, skaleniami.
Miejsca występowania: Brazylia – Minas Gerais, USA – Kalifornia, Dakota Południowa, Karolina Północna, Connecticut, Afganistan – Nuristan, Madagaskar, Mjanma, Rosja – Ural, Zabajkale, Chiny, Australia, Włochy – Elba, Wielka Brytania, Finlandia, Czechy.
W Polsce – w Karkonoszach i okolicach Góry Ślęży.
Zastosowanie edytuj
- Ważne źródło otrzymywania litu.
- Używany w przemyśle chemicznym, szklarskim, ceramicznym, do produkcji baterii alkalicznych, dodatek do smarów (- obniża temperaturę ich krzepnięcia).
- Jest bardzo atrakcyjnym kamieniem kolekcjonerskim.
Ogromne okazy znajdowane są w Dakocie Południowej w USA (16 m długości, 90 t wagi). - Należy do poszukiwanych i często wykorzystywanych kamieni jubilerskich.
Zobacz też edytuj
Bibliografia edytuj
- J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II Sp. z o.o. – 2003 r.
- J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geolog. 1965 r.