Sterniczka afrykańska
Sterniczka afrykańska[4] (Oxyura maccoa) – gatunek ptaka z podrodziny sterniczek (Oxyurinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Nie wyróżnia się podgatunków[5].
| Oxyura maccoa[1] | |||
| (Eyton, 1838)[2] | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sterniczka afrykańska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Wschodnia Afryka od Erytrei na południe po północną Tanzanię oraz Afryka Południowa od Namibii i Zimbabwe po Prowincję Przylądkową Zachodnią (RPA)[6].
Morfologia edytuj
Długość 46–51 cm; masa ciała samic 516–720 g, jednego samca 820 g[6]. Sterniczka o charakterystycznym, pękatym kasztanowym tułowiu, krótkiej szyi, czarnej głowie, niebieskim wypukłym dziobie i czarnych nogach (samiec w szacie godowej). Samice oraz niektóre samce są bardzo ciemnobrązowe w upierzeniu, a samice mają także jasny pasek pod okiem i bledsze podgardle, co czyni głowę paskowaną. W locie skrzydła od góry są jednolicie czarne[7].
Tryb życia edytuj
- Pożywienie
- Zjada nasiona roślin wodnych, np. Persicaria i rdestu, inną materię roślinną i wodne bezkręgowce[6], np. rureczniki Tubifex i rozwielitki. Nurkuje i sonduje podłoże w poszukiwaniu pokarmu[8].
- Ekologia i zachowanie
- W sezonie lęgowym zamieszkuje tymczasowe lub stałe jeziora słodkowodne. Preferuje jeziora płytkie, obfite w pokarm i z nadbrzeżną roślinnością, niezbędną do założenia gniazda. Poza sezonem lęgowym zamieszkuje większe jeziora i słonawe laguny[8].
- Rozród
- Pary gniazdują pojedynczo lub w luźnych grupach maksymalnie 30 osobników na 100 ha. W okresie lęgowym samce bronią terytorium do 900 m², poza okresem lęgowym sterniczki afrykańskie są bardziej towarzyskie i tworzą stada liczące do 1000 osobników[6]. Samce są poligamiczne i mogą związać się z nawet ośmioma samicami naraz. Gniazdo buduje samica; jest to platforma z liści i łodyg z dostępnej w pobliżu roślinności – trzciny, pałki i ciborowatych. Jaja znajdują się od 8 do 23 cm nad powierzchnią wody. W zniesieniu od 2 do 9 jaj. Niekiedy inne samce składają jaja do gniazd obcych samic, co skutkuje większą liczbą jaj w gnieździe. Samica rozpoczyna wysiadywanie po zniesieniu całego lęgu; inkubacja trwa 25–27 dni. Powszechne jest pasożytnictwo: sterniczki afrykańskie niosą się w gniazdach innych sterniczek afrykańskich, drzewic dwubarwnych, kazarek egipskich, srebrzanek hotentockich, hełmiatek czerwonookich i łysek czubatych[9].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody sterniczka afrykańska od 2021 roku klasyfikowana jest jako gatunek zagrożony (EN – Endangered); wcześniej od 2017 roku miała status gatunku narażonego (VU – Vulnerable), od 2007 roku – gatunku bliskiego zagrożenia (NT – Near Threatened), a jeszcze wcześniej uznawano ją za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[3]. Zmiany statusu wynikły z zaobserwowanych szybkich spadków liczebności gatunku, których przyczyny nie są dokładnie znane, ale podejrzewa się, że doprowadziły do nich zanieczyszczenie środowiska, osuszanie i przekształcanie przez człowieka obszarów podmokłych[8]. Liczebność populacji we wschodniej Afryce jeszcze w latach 2005 i 2007 oceniano na 2000–3500 osobników, obecnie może to być nawet poniżej 300 osobników. Populacja w Afryce Południowej jest liczniejsza i liczy około 7000–8250 osobników[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Oxyura maccoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b T.C. Eyton: A monograph on the anatidae or duck tribe. London: Longman, Orme, Brown, Green, & Longman, 1838, s. 269. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Oxyura maccoa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-06] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Oxyurinae Swainson, 1831 - sterniczki (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-06].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ a b c d C. Carboneras, G.M. Kirwan & C.J. Sharpe: Maccoa Duck (Oxyura maccoa), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.macduc1.01. [dostęp 2020-07-06]. (ang.).
- ↑ Ian Sinclair; Phil Hockey; Warwick Tarboton; Peter Ryan: Birds of Southern Africa. 2011. ISBN 978-1-77007-927-4.
- ↑ a b c d Species factsheet: Oxyura maccoa. BirdLife International. [dostęp 2021-12-17].
- ↑ Oxyura maccoa (Maccoa duck). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-07-28].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).