Wikipedia

Synagoga w Chęcinach

zabytkowy budynek w Chęcinach

Synagoga w Chęcinach – Synagoga znajduje się w Chęcinach przy ulicy Długiej 21. Powstała w 1638r. na mocy przywileju nadanego przez Króla Władysława IV Wazy. Przebudowywana, remontowana, niszczona i znów odbudowywana, do dziś zachowała kształt zbliżony do pierwotnego.

Synagoga w Chęcinach
Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej w Chęcinach
Obiekt zabytkowy nr rej. A.231 z 12.04.1957 i z 15.02.1967[1]
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Miejscowość

Chęciny

Adres

ul. Długa 21

Budulec

murowana

Data budowy

po 1638

Data likwidacji

II wojna światowa

Tradycja

ortodoksyjna

Obecnie

dom kultury

Położenie na mapie Chęcin
Mapa konturowa Chęcin, na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Chęcinach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Chęcinach”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Chęcinach”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Chęcinach”
Położenie na mapie gminy Chęciny
Mapa konturowa gminy Chęciny, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Chęcinach”
Ziemia50°47′59,34″N 20°27′51,69″E/50,799817 20,464358
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Obecnie w odnowionym budynku dawnej synagogi działa od 29 lutego 2024r. Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej, miejsce które z godnością oddaje współczesnemu pokoleniu dawne dzieje ludności żydowskiej, przypomina ich piękną kulturę, religię, tradycje. Centrum oprócz stałej wystawy posiada przestrzeń służącą jako miejsce spotkań, konferencji, wystaw i wydarzeń edukacyjnych, promując tym samym dialog międzykulturowy.

Historia edytuj

Synagoga została zbudowana po 1638 roku, dzięki przywilejowi króla Władysława IV Wazy, który zezwolił Żydom na wybudowanie dwuizbowego domu modlitwy. Miała powstać na placu Turgalowskim, zakupionym od nieznanego z nazwiska Marcina.

W 1657 roku, po zniszczeniach, jakich dokonano podczas najazdu Jerzego II Rakoczego, synagogę gruntownie wyremontowano oraz przebudowano. Wówczas podzielono babiniec na dwa pomieszczenia, przebito nowe okna oraz zmieniono w głównej sali modlitewnej sklepienie z płaskiego na kolebkowe z lunetami.

W 1700 roku zmniejszono wejście do sali modlitewnej z przedsionka i wstawiono prostokątny portal, ufundowany przez zamożnych członków gminy żydowskiej. W połowie XIX wieku wykonano nowe polichromie oraz od strony północnej dobudowano dwukondygnacyjną przybudówkę z nowym babińcem na piętrze i przedsionkiem na parterze.

W 1905 roku budynek został znacznie uszkodzony podczas pożaru. W 1906 roku staraniem gminy żydowskiej synagogę wyremontowano, wykonano nowy wystrój wnętrza, zmieniono dach oraz zbudowano schody prowadzące na drugą kondygnację południowej przybudówki. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi.

Po zakończeniu wojny budynek synagogi został wyremontowany i dostosowany na potrzeby kina i biblioteki. W 1958 roku ponownie przeprowadzono remont oraz zrekonstruowano czteropasmowy dach, przeznaczając synagogę na Gminny Ośrodek Kultury. W latach 1991–1992 przeprowadzono kolejne prace remontowe. Wówczas pomalowano wnętrza, uzupełniono tynki, wyrównano posadzkę w głównej sali modlitewnej, odnowiono drzwi wejściowe, a w oknach od strony zachodniej i od południa wstawiono kraty.

Architektura edytuj

Murowany z ciosów kamiennych i cegły budynek synagogi został wzniesiony na planie prostokąta, w stylu późnorenesansowym. Nakryta jest czterospadowym dachem łamanym typu polskiego, krytym gontem. Okna ujęte są w kamienne, późnorenesansowe obramowania. Narożniki budynku wzmocnione są szkarpami.

Obniżona w stosunku do poziomu ulicy, kwadratowa główna sala modlitewna nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. W jej wnętrzu zachowały się resztki dekoracji stiukowej oraz polichromii z połowy XIX wieku, a na ścianie wschodniej manierystyczny Aron ha-kodesz z XVII wieku. Wykonany jest z czarnego marmuru dębnickiego z intarsjami z marmuru chęcińskiego w formie portalu zwieńczonego kartuszem i koroną na Torę. Dodatkowo zdobią go marmurowe kule armatnie umieszczone na kamiennych impostach na prostym gzymsie.

Zachowały się również dwie renesansowe kamienne skarbony oraz wczesnobarokowy portal z połowy XVII wieku do sali głównej wykonany z marmuru chęcińskiego, z uszakowym obramieniem wzbogaconym wolutami, które podtrzymują prosty gzyms. Sklepienie kolebkowe prostokątnego przedsionka jest ozdobione rozetami z motywami roślinnymi oraz profilowanymi żebrami ze zwornikiem.

Synagoga została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.231 z 12.04.1957 i z 15.02.1967)[1].

Galeria edytuj

  •  
    Widok od ul. Długiej (2015)
  •  
    Elewacja frontowa (2015)
  •  
    Elewacja południowo-wschodnia (2022)
  •  
    Elewacja północno-wschodnia (2022)
  •  
    Dach (2006)

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 22 [dostęp 2015-11-02].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Synagoga_w_Chęcinach&oldid=73067979”