Siedlisko ruderalne

(Przekierowano z Teren ruderalny)

Siedlisko ruderalne – obszar poddany bardzo intensywnej działalności człowieka, w wyniku której całkowicie, lub w bardzo dużym stopniu uległy zniszczeniu znajdujące się na nim naturalne siedliska roślin i zwierząt, wykształcił się natomiast nowy typ roślinności ruderalnej[1]. Szczególnie dużo siedlisk ruderalnych znajduje się w miastach, przy drogach i na terenach przemysłowych, tutaj bowiem siedliska naturalne zostały najbardziej zniszczone w wyniku działalności człowieka, a teren przekształcony. W zasiedlaniu terenów ruderalnych często dużą rolę odgrywają gatunki synantropijne. Przykłady siedlisk ruderalnych[2]:

Przychacia z roślinnością ruderalną
Mury
Hałdy
Torowiska kolejowe
Szczeliny murów, dachów, schodów, płyt chodnikowych i asfaltu
Warunki życia w tych siedliskach charakteryzują się dużymi różnicami temperatur w różnych porach dnia, utrudnionym dostępem roślin do wody i gleby, narażeniem roślin na wydeptywanie i zwykle dużym skażeniem środowiska. W Polsce przebadano florę wielu siedlisk tego typu, m.in. w Pałacu Kultury i Nauki i na nieistniejącym już Stadionie X-lecia w Warszawie[2].
Hałdy górnicze i poprzemysłowe
Warunki życia na hałdach są dla organizmów wybitnie niekorzystne. Hałdy to niestałe, osypujące się podłoże, brak w nim wody, szczególnie w górnych partiach, mała jest zawartość pierwiastków chemicznych niezbędnych roślinom do życia, duża natomiast pierwiastków zbędnych, często toksycznych. Hałdy są bardzo zróżnicowane pod względem składu chemicznego, warunki siedliskowe w ich różnych miejscach są bardzo różne i bardzo wolno zachodzą w nich procesy glebotwórcze[3].
Przydroża, wydepczyska, pobocza ulic i autostrad
Charakteryzują się silnie ubitym, więc źle napowietrzonym podłożem. Pobocza dróg i autostrad są ponadto zazwyczaj silnie zasolone i skażone metalami ciężkimi, substancjami pochodzącymi z ropy naftowej oraz herbicydami używanymi do niszczenia roślinności. Zawartość soli jest zmienna w ciągu roku i zależna od odległości od nawierzchni drogi. Najwyższa koncentracja soli jest wiosną i maleje wraz z odległością od drogi. Najsilniej zanieczyszczona jest strefa najbliższa jezdni, w której dodatkowo zalega błoto pośniegowe[2].
Torowiska kolejowe i tramwajowe
  • rośliny są systematycznie niszczone chemicznie za pomocą herbicydów,
  • większe rośliny są ciągle mechanicznie niszczone przez pociągi i tramwaje,
  • podłoże jest silnie skażone smarami, olejami i metalami ciężkimi,
  • w kamienistym podłożu jest bardzo mało próchnicy,
  • tłuczeń i szyny torowisk w słońcu silnie nagrzewają się, istnieją więc duże wahania temperatur,
  • w podłożu jest niedostatek wody.

Torowiska charakteryzują się więc bardzo niekorzystnymi dla roślin warunkami. Mimo tego istnieją gatunki roślin żyjące na tego typu siedliskach. Ponadto transport kolejowy odegrał dużą rolę w rozprzestrzenienia wielu gatunków roślin (tzw. gatunki zawlekane)[2].

Wysypiska śmieci
Warunki dla roślin są tu bardzo zróżnicowane, w zależności od wieku wysypiska, rodzaju składowanych odpadów i sposobu zagospodarowania. Niesprzyjającymi dla większości roślin czynnikami są:
  • silne przenawożenie związkami organicznymi, lub odwrotnie – zupełny niemal ich brak (w zależności od rodzaju odpadów),
  • wydobywanie się toksycznych gazów (szczególnie na świeżych wysypiskach),
  • niedobór wody (jeśli wysypisko nie jest nawadniane)
  • duża niestabilność podłoża i ciągle niszczenie roślinności nowymi śmieciami
Porty, dworce, otoczenie elewatorów zbożowych i młynów
Są miejscem, w którym na dużą skalę przywożone są, składowane i przechowywane surowce roślinne; zboża, rośliny oleiste, pasze, bawełna, owoce egzotyczne itd. Miejsca te od dawna są dużym centrum zawlekania obcych gatunków. Ich nasiona przywożone są wraz z transportem surowców roślinnych, ziemią, wodą balastową statków. Duża część siedlisk ruderalnych niezajętych przez rodzimą roślinność (place przeładunkowe, targowiska, składowiska) sprzyja ich rozwojowi[2].
Zobacz też

Przypisy

edytuj
  1. Barbara Sudnik-Wójcikowska, Koźniewska: Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1988.
  2. a b c d e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
  3. A. Rostański. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.