Tewje Bielski
Tewje Bielski lub Tuwia Bielski[1] i Anatol Bielski[2] (ur. 25 kwietnia?/8 maja 1906 w Stankiewiczach koło Nowogródka, zm. 12 czerwca 1987 w Nowym Jorku) – polski[3] Żyd, twórca (wraz z trójką braci) i dowódca żydowskiego oddziału partyzanckiego w lasach Puszczy Nalibockiej podczas II wojny światowej[3].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca oddziału partyzanckiego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | |
Życiorys edytuj
Był synem młynarza[3]. Był obywatelem polskim, władał językiem polskim i jidysz[3].
W latach 1927–1929 służył w 30 Pułku Strzelców Kaniowskich Wojska Polskiego, uzyskując stopień kaprala[4]. Po powrocie z wojska ożenił się i wraz z żoną zamieszkał w Subotnikach, gdzie wspólnie prowadzili sklep. Miał trójkę dzieci. Po wybuchu II wojny światowej i napaści Armii Czerwonej na ziemie polskie porzucił handel, opuścił rodzinę i zamieszkał w Lidzie, gdzie podjął pracę jako zastępca sowieckiego rejonowego komisarza ludowego do spraw handlu[5].
Uciekając przed gettem wraz z dwójką braci – Asaelem i Zusem – utworzył w Puszczy Nalibockiej żydowski oddział partyzancki zwany Otriad Bielskich[3]. Pod jego dowództwem oddział osiągnął liczebność prawie 1200 ludzi, w tym wiele kobiet i dzieci. Zgrupowanie braci Bielskich zasilali głównie żydowscy uciekinierzy z likwidowanych okolicznych gett. W partyzanckim obozie, zwanym Jerozolimą, panowały trudne warunki bytowe. Początkowo oddział był samodzielny, od końca 1942 działał zaś pod komendą sowiecką[3]. Od grudnia 1943 brał także udział w walkach partyzantki radzieckiej ze Zgrupowaniem Stołpeckim AK[potrzebny przypis].
Po zajęciu Białorusi przez wojska radzieckie w lipcu 1944 Tewje Bielski rozpuścił oddział i powrócił do Lidy, gdzie zatrudnił się w charakterze elektryka. W grudniu 1944 wyjechał do Wilna, gdzie udało mu się zdobyć fałszywe dokumenty pozwalające na podróż wraz z rodziną do Palestyny. Po przybyciu do Tel Awiwu otworzył sklep z artykułami spożywczymi. Jako ochotnik wziął udział w pierwszej wojnie izraelsko-arabskiej. W 1955 wyjechał do Nowego Jorku, gdzie został taksówkarzem. Zmarł tamże w wieku 81 lat; pochowany został na cmentarzu Har HaMenuhot w Jerozolimie.
Kontrowersje edytuj
Bielski był podejrzewany o współudział w rzezi 128 mieszkańców wsi Naliboki, w tym kobiet i dzieci[6][7]. 20 marca 2001, na wniosek Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi rozpoczęła śledztwo w tej sprawie[8]. Na 80 dotychczas przesłuchanych świadków masakry kilkunastu rozpoznało wśród atakujących osoby narodowości żydowskiej. Zdaniem prokurator IPN Anny Gałkiewicz „pięć osób zeznało, iż byli to Żydzi z oddziału Bielskiego. Imion i nazwisk świadkowie nie podają. Tewjego ani jego braci wśród zbrodniarzy nie widziano”[3][9][10].
Przy okazji premiery filmu Opór Piotr Zychowicz przytoczył relacje świadczące, że ludzie z otoczenia Bielskiego oraz on sam mieli nadużywać alkoholu, w bezwzględny sposób wymuszać posłuszeństwo i molestować seksualnie młode kobiety[11].
Kultura masowa edytuj
Na kanwie historii oddziału partyzantów Bielskiego oparto scenariusz filmu fabularnego Opór (2008) w reżyserii Edwarda Zwicka. W postać Tewjego Bielskiego wcielił się brytyjski aktor Daniel Craig[12].
Przypisy edytuj
- ↑ Kim są najbardziej znani przywódcy żydowscy w czasie Holokaustu i jakie są ich osiągnięcia? [online], Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, styczeń 2007 [dostęp 2009-01-24] [zarchiwizowane z adresu 2011-03-13].
- ↑ Piotr Głuchowski, Marcin Kowalski. Wojna polsko-ruska pod bokiem niemieckim. „Gazeta Wyborcza – Duży Format”. Nr 810 (2/2009), s. 8–10, 2009-01-12.
- ↑ a b c d e f g Piotr Głuchowski, Marcin Kowalski. Prawdziwa historia Bielskich. „Gazeta Wyborcza”. Nr 5918 (4/2009), 2009-01-06.
- ↑ Krzysztof Jasiewicz: Film o Żydach-powstańcach to piramidalna bzdura. [dostęp 2009-01-24]. (pol.).
- ↑ Kazimierz Krajewski, Leszek Żebrowski. Nieprawdziwa historia braci Bielskich. Komentarz historyczny. „Glaukopis”. 15–16, s. 120–123, 2009.
- ↑ Piotr Zychowicz: Bohater w cieniu zbrodni. Rzeczpospolita, 2007-06-16. [dostęp 2009-01-21]. (pol.).
- ↑ Leszek Żebrowski. Czego nie pokaże Hollywood?. „Nasz Dziennik”. Nr 3143 (126/2008), 2008-05-31.
- ↑ Informacja o stanie śledztwa w sprawie zabójstwa w maju 1943 roku mieszkańców miasteczka Naliboki [online], Instytut Pamięci Narodowej, 1 marca 2002 [dostęp 2009-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-21].
- ↑ Bogdan Musiał: Bielski w puszczy niedomówień. Rzeczpospolita, 2009-01-31. [dostęp 2009-01-31]. „W masakrze dokonanej w Nalibokach 8 maja 1943 r., podczas której sowieccy partyzanci zamordowali 128 mieszkańców tej miejscowości, oddział Bielskiego jednak udziału nie brał.”.
- ↑ Komunikat dot. śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych przez partyzantów sowieckich w latach 1942–1944 na terenie byłego województwa nowogródzkiego. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2018-02-07].
- ↑ Piotr Zychowicz: Bielski pomagał Żydom, ale też ich wykorzystywał. Rzeczpospolita, 2009-01-23. [dostęp 2009-01-24].
- ↑ Rafał Świątek: Patos zamiast dramatu. Rzeczpospolita, 2009-01-20. [dostęp 2009-01-21]. (pol.).