Tunel Eupalinosa
Tunel Eupalinosa[1] (gr. Ευπαλίνειο όρυγμα) – starożytny podziemny akwedukt na greckiej wyspie Samos, zbudowany w połowie VI wieku p.n.e. z rozkazu tyrana Polikratesa. Przez Herodota (III, 60) uznany za jedno z największych osiągnąć inżynieryjnych świata helleńskiego[2][3].
 Wnętrze tunelu | |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Grecji  | |
 37°41′40,33″N 26°55′50,00″E/37,694536 26,930556
| |
Akwedukt, wydrążony we wnętrzu wysokiej na 237 m góry, miał na celu zaopatrywanie miasta Pythagorion w wodę ze źródła w Agiades[2]. Jego projektantem był sprowadzony przez Polikratesa architekt Eupalinos z Megary[4]. Długość tunelu wynosi 1036 metrów[3][4], średnia wysokość ok. 1,75 m[2]. Przez całą jego długość biegnie kilkumetrowej głębokości rów o szerokości dochodzącej do 1 m, w którym były ułożone terakotowe rury o średnicy ok. 25 cm[2].
Akwedukt został porzucony przypuszczalnie w czasach bizantyjskich, ponownie odkopano go w 1882 roku[2]. Pierwsze badania archeologiczne przeprowadził tuż po odkryciu na zlecenie Niemieckiego Instytutu Archeologicznego w Atenach Ernst Fabricius, wznowił je w 1961 roku Wolfgang Kastenbein[2]. Budowa tunelu trwała około 10 lat, uczestniczyło w niej wielu jeńców z Lesbos[3]. Prace rozpoczęto jednocześnie z obu stron góry i ekipy budowlane spotkały się w jej wnętrzu. Popełniony przez Eupalinosa błąd w obliczeniach spowodował jednak około metrową różnicę poziomów, w związku z czym 430 m od wejścia południowego sztolnia skręca nagle pod kątem 90°, aby połączyć się z drugą częścią tunelu. Strop w tym miejscu załamuje się i biegnie nagłym uskokiem o prawie dwa metry w dół[2].
Obecnie tunel jest dostępny na całej długości. Istnieje możliwość przejścia trzech odcinków: 185 m, 424 m i 1036 m[5]. Od strony południowej na głębokości 793 m utworzyły się stalaktyty[2]. We wnętrzu tunelu zachowały się zapisane czerwoną kredą na ścianach oznaczenia poszczególnych odcinków konstrukcyjnych z symbolami numerycznymi i imionami nadzorców, gliniane lampki oliwne wraz z przeznaczonymi na nie niszami i fragment naczynia attyckiego datowanego na 540-530 p.n.e.[2] Pozostałości napraw z czasów rzymskich świadczą, że akwedukt był użytkowany jeszcze w czasach cesarstwa[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Polski egzonim wprowadzony na 108. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Ciechanowicz: Cień Minotaura. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996, s. 264-268. ISBN 83-06-02405-2.
- ↑ a b c Tunnel of Eupalinos. odysseus.culture.gr. [dostęp 2015-07-08]. (ang.).
- ↑ a b Carmelo G. Malacrino: Constructing the Ancient World. Architectural Techniques of the Greeks and Romans. Los Angeles: Getty Publications, 2010, s. 162-163. ISBN 978-1-60606-016-2.
- ↑ Tunnel of Eupalinos. samosin.gr. [dostęp 2018-08-08]. (ang.).