Ulica Smocza w Warszawie
Ulica Smocza – ulica w warszawskiej dzielnicy Wola.
| Nowolipki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Smocza przy ul. Pawiej, widok w kierunku północnym | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1,1 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°14′46,5″N 20°59′06,7″E/52,246250 20,985194
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Opis edytuj
Dawna droga, częściowo uregulowana w XVIII wieku. Urzędową nazwę ulicy Smoczej nadano w 1771[1]. Pochodzenie tej nazwy nie jest znane. Według różnych źródeł może ona wywodzić się od bardzo załamanego przebiegu ulicy lub też znajdującego się przy niej domu pod znakiem smoka[1].
W 1871 na terenie między obecnymi ulicami: Smoczą, Glinianą, Okopową i Niską, w miejscu zasypanych i splantowanych glinianek, rozpoczęła się budowa garbarni, działającej od lat 80. XIX wieku pod firmą Bracia Pfeiffer[2].
W 1914 roku do kamienicy przy ul. Nowolipki 53, znajdującej się na rogu ul. Smoczej, wprowadził się wraz z rodziną Józef Rotblat[3], laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995 roku[4] (od 2018 roku upamiętnia go nazwa znajdującego się w tym miejscu skweru)[5].
W okresie międzywojennym mieszkał przy niej przede wszystkim żydowski proletariat i biedota.
5 listopada 1923 roku oddano do użytku linię tramwajową przebiegającą wzdłuż ulicy na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Gęsią i Nowolipie[6].
W listopadzie 1940 ulica została w całości włączona do getta[7]. Pod numerem 7 znajdowała się kamienica należąca do jednej z dwóch spółdzielni mieszkaniowych, które znalazły się na terenie dzielnicy zamkniętej − Drugiej Warszawskiej Spółdzielni Własnych Mieszkań (jej członkami były w większości osoby niebędące Żydami, które w 1940 roku musiały się wyprowadzić)[8].
26 listopada 1940 roku z ulicy wycofano linie tramwajowe przeznaczone dla ludności nieżydowskiej[9], jednak torowisko było nadal wykorzystywane przez oznaczone Gwiazdą Dawida tramwaje przeznaczone tylko dla Żydów do czasu rozpoczęcia wielkiej akcji deportacyjnej w lipcu 1942 roku[10].
W dniach 6–11 września 1942, podczas wielkiej akcji deportacyjnej, między ulicami: Smoczą, Gęsią, Zamenhofa, Szczęśliwą i placem Parysowskim zgromadzono ok. 100 tys. mieszkańców getta („kocioł na Miłej” lub „kocioł na Niskiej”)[11]. W wyniku selekcji 32 tys. osób otrzymało „numerki na życie” i mogło pozostać w getcie, 2,6 tys. zastrzelono, a ponad 54 tys. wywieziono do obozu zagłady w Treblince[12].
Zabudowa ulicy uległa całkowitemu zniszczeniu w latach 1943–1944.
Ważniejsze obiekty edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 190. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Józef Mieczysław Pfeiffer: Wspomnienia warszawskiego przemysłowca. Warszawa: Bis Press, 2003, s. 18–19. ISBN 83-913295-5-0.
- ↑ Marek Górlikowski: Noblista z Nowolipek. Józefa Rotblata wojna o pokój. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2018, s. 107−108. ISBN 978-83-240-5540-1.
- ↑ The Nobel Peace Prize 1995. [w:] The Nobel Prize [on-line]. [dostęp 2022-09-05].
- ↑ Uchwała nr LXXIII/2038/2018 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 30 sierpnia 2018 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 8789 [on-line]. 17 września 2018. [dostęp 2022-10-03].
- ↑ Linia tramwajowa zwykła O. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-03-29]. (pol.).
- ↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 95. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Linia tramwajowa zwykła 29. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-03-29]. (pol.).
- ↑ Linia tramwajowa zwykła Gwiazda Dawida. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-03-28]. (pol.).
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 746, 859. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 745–746. ISBN 978-83-63444-27-3.