Veterupristisaurus (od łacińskich słów veterus – "stary" i pristis – dosłownie "wielki potwór morski", ale używanego też na określenie rekinów, oraz od greckiego sauros – „jaszczur”) – rodzaj dużego teropoda żyjącego w późnej jurze (kimeryd lub wczesny tyton) na terenach dzisiejszej Afryki. Gatunkiem typowym jest V. milneri (nazwany na cześć paleontolog Angeli Milner), którego holotypem jest środkowy kręg ogonowy MB R 1938 odkryty w osadach formacji Tendaguru w Tanzanii; dodatkowo do przedstawiciela tego gatunku (być może nawet do tego samego osobnika, do którego szkieletu należał holotyp) należą dwa częściowo zrośnięte środkowe kręgi ogonowe MB R 2166, odkryte w tej samej okolicy co holotyp. Kręg MB R 1938 ma 123 mm długości, jest więc dłuższy od odpowiadających mu kręgów ogonowych w szkielecie torwozaura (100–119 mm) i neowenatora (103–106 mm), za to krótszy od kręgów akrokantozaura (ok. 160 mm u osobnika, u którego całkowitą długość ciała szacowano na 11,5 m); porównania z tymi teropodami pozwalają oszacować całkowitą długość ciała V. milneri na 8,5–10 m. Na podstawie znanych kości Veterupristisaurus nie można stwierdzić, czy należały one do osobnika dorosłego, czy też dojrzewającego[1].

Veterupristisaurus
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

Infrarząd

tetanury

(bez rangi) karnozaury
Nadrodzina

allozauroidy

Rodzina

karcharodontozaury

Rodzaj

Veterupristisaurus
Rauhut, 2011

Gatunki
  • V. milneri Rauhut, 2011

U V. milneri blaszka kostna łącząca wyrostek kolczysty kręgu z przednim wyrostkiem stawowym kręgu (spinoprezygapophyseal lamina) na środkowych kręgach ogonowych łączy się z przednim wyrostkiem stawowym kręgu (prezygapophysis) w połowie szerokości jego podstawy – a nie, jak u innych teropodów, na jego krawędzi bocznej. Dodatkowo u V. milneri na środkowych kręgach ogonowych występuje niemal równoległa do spinoprezygapophyseal lamina krótka blaszka kostna połączona z boczną krawędzią przedniego wyrostka stawowego kręgu; między tymi dwiema blaszkami a przed wyrostkiem kolczystym kręgu znajduje się wąski i głęboki dół (prespinal fossa)[1].

Na zachowanych kręgach ogonowych Veterupristisaurus blaszka kostna łącząca trzon kręgu z przednim wyrostkiem stawowym kręgu (centroprezygapophyseal lamina) tworzy wejście do kanału nerwowego przypominające kształtem lejek; jest ona stosunkowo szeroka – na kręgu MB R 1938 dwa razy szersza od kanału nerwowego w przekroju poprzecznym, na kręgach MB R 2166 mniej więcej tej samej szerokości. Taka budowa tej blaszki różni V. milneri od większości teropodów, ale podobnie zbudowane centroprezygapophyseal laminae występują u akrokantozaura i mapuzaura. U V. milneri występuje też duży boczny grzebień kostny na przedniej części wyrostka poprzecznego środkowych kręgów ogonowych; mniejsze grzebienie kostne występują też u innych karnozaurów, ale tylko u akrokantozaura grzebień ten jest równie dobrze rozwinięty jak u Veterupristisaurus. Według autora opisu V. milneri te podobieństwa dowodzą, że teropod ten był przedstawicielem rodziny Carcharodontosauridae, prawdopodobnie szczególnie blisko spokrewnionym z akrokantozaurem. Jeśli przynależność Veterupristisaurus do Carcharodontosauridae potwierdzą przyszłe badania, to byłby on najstarszym znanym przedstawicielem rodziny[1].

Przypisy edytuj

  1. a b c Oliver W. M. Rauhut. Theropod dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania). „Special Papers in Palaeontology”. 86, s. 195-239, 2011. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x. (ang.).