Wikipedia

Władysław Hieronim Sołtan

polski działacz narodowy i społeczny

Władysław Hieronim Samuel Sołtan herbu Syrokomla odmienna (ur. 1824 w Użukrewnie, pow. wiłkomierskim, zm. 1900 w Prezmie) – komisarz województwa inflanckiego w powstaniu styczniowym, polski działacz narodowy i społeczny, ziemianin, filantrop, zesłaniec, ojciec Władysława Sołtana[1].

Życiorys edytuj

Władysław Hieronim Samuel Sołtan urodził się w 1824 roku w Użukrewnie w pow. wiłkomierskim w majątku matki[2][3]. Był synem polityka i działacza narodowego Stanisława Sołtana herbu Syrokomla i Konstancji z Toplickich[2]. Po konfiskacie dóbr ojca Zdzięcioł w powiecie słonimskim rodzina przeniosła się do Mitawy[2]. W 1842 roku ukończył gimnazjum w Mitawie. Studiował na wydziale kameralnym na Uniwersytecie Petersburskim. Ożenił się w 1848 ze swoją krewną Oktawią Sołtanówną i osiadł w Prezmie w majątku żony[2]. Miał trzech synów i dwie córki[3].

W dniu świętego Jerzego w 1854 roku uwolnił od pańszczyzny i oczynszował chłopów w swoim majątku[2][4]. W roku 1858 ufundował murowany kościół pod wezwaniem św. Szymona i Judy Tadeusza w Prezmie[3][4][5]. Kościół wybudowano na fundamentach starego, drewnianego kościoła z 1781 roku[4]. Utrzymywał ze swoich środków szkółkę elementarną, do której również uczęszczały łotewskie dzieci[4][6]. Posiadał bogaty księgozbiór w swojej bibliotece[3][4]. Wyjeżdżał za granicę, utrzymywał kontakty z Hotelem Lambert w Paryżu. Konferował z księciem Adamem Czartoryskim, księciem Witoldem Czartoryskim i hrabią Zamoyskim o sytuacji w ojczyźnie. Przeciwnik wybuchu powstania – uważał, że kraj nie jest przygotowany na zbrojne powstanie przeciw caratowi[7]. W chwili wybuchu powstania styczniowego został komisarzem powstańczym województwa inflanckiego[2][8]. Sołtan rekrutował do walki ludzi z różnych warstw społecznych. Wśród jego współpracowników był wójt gminy prezmeńskiej Stanisław Romańczuk, włościan Łotysz ze wsi Mamolnica, który wykonywał najniebezpieczniejsze rozkazy[2]. Władze carskie trzykrotnie przeprowadziły rewizje w posiadłości Sołtana, ale nic nie znaleziono, aresztowano go 5 czerwca 1863 w Witebsku. Nie udało się udowodnić żadnego zarzutu, jednak na specjalne zarządzenie administracyjne Murawjowa został zesłany na Syberię. Na zesłaniu w Ufie przebywał od 1863 do 1866 roku. Dzięki wstawiennictwu ks.Suworowa (przyjaciela Sołtana) zamieszkał w Wołochowie w guberni nowogródzkiej, potem w Twerze i Riazaniu, gdzie w 1871 zmarła jego żona[2]. Po internowaniu w Rydze w 1875 wrócił do swojego majątku w Prezmie. Działał w Witebskim Towarzystwie Rolniczym. Opracował statystykę ludności na obszarze dawnych Inflant Polskich. Przez jakiś czas mieszkał w Rydze[6]. Był prezesem Towarzystwa Dobroczynności w Rydze[3][6]. Zmarł w 1900 roku w Prezmie i tam został pochowany[2][5].

List włościan prezmańskich (w oryginalnej pisowni) napisany do Władysława Sołana na wieść o jego uwięzieniu:

„Jasnie Wielmożny Panie, Gromada prezmeńska, czując swoje sierotstwo najczulej żegna swego dobrodzieja i prosi Boga o prędszy powrut a tym czasem przesyła przez niżej podpisanych gospodarzy swe ukłony z życzeniem zdrowia i wszelkiej pomyślności.Starszyna Jonik Mialdar, starosta Jonik Triawia, wsi Bykowników Mikil Dzień, Ignat Zacharewicz, Andrzej Triawia, wsi Uzuliszki Adam Slesar, Justyn Strod, Antonij Strot, Franka Wilium, Antoni Romanczuk, wieś Puzbary Piotra Romanowski, Stanisław Romanczuk, Anton Slesar, Juzef Romanowski, Antoni Ogrodnik. 14 sierpnia 1863 r.”[2]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Władysław Eugeniusz Sołtan h. wł. [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-10-20].
  2. ↑ a b c d e f g h i j Jakub Gieysztor, Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857–1865., t. 1, Wilno: nakł. Tow. Udz. „Kurjer Litewski, 1913, s. 254,409,410.
  3. ↑ a b c d e l, Władysław Hieronim Samuel Sołtan [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-10-20] (pol.).
  4. ↑ a b c d e Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IX – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2018-10-20] (pol.).
  5. ↑ a b Nie tylko Leon Plater – mniej znane epizody i postacie z historii Powstania Styczniowego w Inflantach | Polonika.lv [online], polonika.lv [dostęp 2018-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-28] (pol.).
  6. ↑ a b c Sołtan Władysław (1824-1900) – Biblioteka Genealogii Polaków [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2018-10-20] (pol.).
  7. ↑ Dorota Samborska-Kukuć, Wydarzenia 1863 roku w Inflantach Polskich w relacjach i wspomnieniach [online].
  8. ↑ Marcin Niewalda, Sołtan – Katalog Powstańców Styczniowych [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2018-10-20].

Bibliografia edytuj

  • Jakub Gieysztor, Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857–1865. T. 1, Wilno 1913, nakł. Tow. Udz. „Kurjer Litewski”
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Hieronim_Sołtan&oldid=70538430”